Met het laatste seizoen van Mad Men, vanaf begin juni te zien bij Telenet, nemen we afscheid van een van de beste, meest gelauwerde en meest besproken series van de afgelopen vijftien jaar. Maar waarom is er dan zo weinig aandacht voor hoe het afliep met Don Draper?
Vraag aan tien mensen in welk jaar de eerste aflevering van Mad Men zich afspeelde, en de kans is groot dat een deel van hen zal antwoorden ‘1958’ of ‘1959’. Nochtans gaat Smoke Gets in Your Eyes, de pilot van de serie, van start in 1960, met hoofdpersonage en succesvol reclamebedenker Don Draper die zich in een bar zit af te vragen hoe je sigaretten het beste aan de man kunt brengen nu het publiek zich bewust wordt van de gezondheidsrisico’s ervan. De verwarring is begrijpelijk, want alles in die eerste aflevering en het hele eerste seizoen van Mad Men – de kleren, de decors, het seksisme en racisme – ademt de conservatieve fifties uit en niet de jaren 60. Of toch niet de ‘golden sixties’, zoals die in het collectieve geheugen zijn gegrift, het decennium van vrede, hippieliefde en rock-‘n-roll.
Het was natuurlijk van bij het begin de bedoeling van Matthew Weiner, bedenker en showrunner van Mad Men, om net niet de gebruikelijke clichés over de jaren 60 op een rij te zetten, maar om het decennium te laten zien door de ogen van diegenen die aan de rand stonden van de maatschappelijke omwentelingen van toen: de mensen die geboren en/of opgegroeid waren in de jaren na de Tweede Wereldoorlog en bij de start van de sixties al volwassen waren en vooral: die zich moesten leren aanpassen aan de veranderende zeden en waarden van de wereld om hen heen. In die zin is het symbolisch dat Weiner zelf Mad Men eerst wilde laten starten in 1959, maar uiteindelijk het verhaal een jaartje opschoof, omdat hij in Smoke Gets in Your Eyes per se een scène wilde waarin de jonge copywriter Peggy bij de dokter om de pil gaat – een anticonceptiemiddel dat in de VS pas in 1960 op de markt kwam.
DE DRANG NAAR VERANDERING
Verandering was het belangrijkste thema in Mad Men, of beter gezegd: de drang naar iets anders. De wens om jezelf opnieuw uit te vinden – in het geval van Don Draper zelfs letterlijk, door een nieuwe identiteit aan te nemen – in de hoop zo het geluk te vinden, om je leven in handen te nemen door het een andere richting uit te sturen. Om daarna te beseffen dat je uiteindelijk toch weer bij het beginpunt belandt: dat verandering die vanuit jezelf moet komen veel moeilijker te bereiken valt dan een transformatie die van buitenaf wordt opgelegd (door de maatschappij om je heen die verandert). Het is de spanning tussen de Don die halverwege het eerste seizoen tegen zijn halfbroer zegt dat zijn leven ‘slechts in één richting beweegt: vooruit’ en de Don die tijdens die memorabele pitchmeeting met Kodak in het eerste seizoen de nieuwe diaprojector van het bedrijf de naam ‘The Carousel’ geeft: ‘It goes backwards and forwards, and it takes us to a place where we ache to go again.’
Die evenwichtsoefening tussen vooruitgaan en terugkeren, tussen veranderen en ter plaatse blijven trappelen, was zeven seizoenen lang de drijvende kracht achter de verhalen in Mad Men, achter de verschillende affaires/huwelijken van Don Draper, achter de fusies en naamsveranderingen van het reclamebureau waar hij zijn campagnes bedacht, achter de wil van Peggy om in haar beroep hogerop te raken zonder haar eigenheid op te geven. En dat maakte van Mad Men een ‘valse trage’: met alle scheidingen, mergers, ontslagen en andere ingrijpende ontwikkelingen is het niet alsof er in de afgelopen jaren niets gebeurd is in de serie, maar doordat de personages vaak dezelfde fouten maakten of ter plaatse bleven trappelen, leek dat soms wel zo.
Het maakte van Mad Men ook de meest ‘literaire’ serie van de afgelopen jaren, een reeks waarin de plot maar een bijrol speelde en de schrijvers allerlei symboliek en motieven door de verhalen weefden en ervoor zorgden dat alles perfect in elkaar haakte. Het is heus geen toeval dat de voorbeelden hierboven uit de eerste afleveringen komen en nog altijd perfect toepasbaar zijn op de ontwikkelingen in de allerlaatste: Mad Men groef diep in de ziel van de personages door te onderzoeken hoe en waarom ze bepaalde keuzes maakten, hoe ze reageerden op de gebeurtenissen, hoe de fouten die ze probeerden te vermijden toch altijd opnieuw de kop opstaken – vaak zonder dat ze het zelf beseften. Anders gezegd: als het een boek was geweest, dan had Mad Men in de categorie ‘psychologische roman’ gezeten.
GEEN KIJKCIJFERKANON
Dat verklaart waarom Mad Men nooit een kijkcijfersucces is geweest en zeker nooit zo populair was als je op basis van de media-aandacht zou vermoeden. Integendeel, terwijl een serie als Breaking Bad steeds meer mensen aantrok naarmate het einde naderde, ging Mad Men in de Verenigde Staten het laatste seizoen in met mínder kijkers dan voorheen. Zelfs de finale werd veel minder druk bekeken dan pakweg een doordeweekse aflevering van Game of Thrones. Ook buiten de VS is het enthousiasme de afgelopen seizoenen danig bekoeld: over het einde van Walter White werden bij ons al hele artikels geschreven nog voor het laatste seizoen op een Vlaamse zender te zien was, maar de finale van Mad Men op de Amerikaanse televisie is bijna geruisloos gepasseerd. Een paar seizoenen geleden kon de vraag hoe het met Don Draper zou aflopen nog hele discussies doen ontbranden, nu halen de meesten de schouders op omdat ze Mad Men toch al een tijdje opgegeven hebben.
Dat komt niet alleen door het hermetische karakter van de reeks, maar ook door de omgeving. Net zoals in de serie de wereld van Don Draper en co. verandert terwijl ze erop staan te kijken, is ook de wereld rond Mad Men veranderd terwijl Matthew Weiner gepassioneerd verder werkte aan zijn kunstwerk. Toen Smoke Gets in Your Eyes in het najaar van 2007 op de Amerikaanse zender AMC kwam, was The Sopranos – de reeks die er qua literair gehalte het dichtst bij aanleunt – net afgelopen. Er was dus een grote vraag naar een gelijkaardige kwalitatief hoogstaande reeks over een gekweld mannelijk hoofdpersonage, en Mad Men kwam net op tijd om daaraan te beantwoorden. Bovendien was het aantal sterke series in de herfst van 2007 sowieso beperkt en overzichtelijk: Deadwood had er in 2006 al een punt achter gezet, The Wire begon aan zijn laatste seizoen en HBO – dat tot dan toe zowat een monopolie had op kwaliteitsreeksen en om onbegrijpelijke redenen neen had gezegd tegen Mad Men – had voor de rest niet veel ijzers in het vuur liggen.
Sinds 2007 is de tv-wereld echter grondig veranderd, doordat steeds meer zenders zich op het terrein van HBO zijn gaan begeven en door de komst van Netflix. De onaantastbare koppositie van Mad Men – gesymboliseerd in de vier Emmy’s die de reeks kreeg voor de eerste vier seizoenen – is gaandeweg afgebrokkeld omdat het aantal kwaliteitsreeksen groter werd en mensen de emotionele carrousel van Don Draper inruilden voor andere en vaak veel spectaculairdere series als Game of Thrones of The Walking Dead. Ook de intrede van het bingewatchen heeft de reeks wellicht niet veel goed gedaan. Dat Breaking Bad – dat veel meer plotgedreven is dan Mad Men – in zijn laatste seizoen plotseling zoveel meer kijkers had in de VS, kwam doordat AMC de hele serie even voordien op Netflix had gezet en veel mensen hun achterstand in ijltempo hadden ingehaald. Bij Mad Men hoopte de zender op eenzelfde effect – in de VS zit de serie, in tegenstelling tot bij ons, wel op Netflix – alleen heeft de reeks nu eenmaal weinig verrassende plotwendingen of cliffhangers, twee dingen die de drang vergroten om de ene aflevering na de andere te bekijken.
Dat Mad Men wat op de achtergrond is geraakt en het afscheid minder aandacht krijgt dan het verdient, is echter bijzonder jammer. Ook al heeft de reeks een paar ups-and-downs doorgemaakt – er zijn heel weinig titels waarvan je dat niet kunt zeggen – het is en blijft een serie die qua verfijning, oog voor detail, consistentie en diepgang de meeste andere overschaduwt. En het spreekt ook voor de visie van Weiner en zijn schrijversteam dat ze zich nooit hebben aangepast aan de veranderingen om hen heen en dat ze de zeven seizoenen hebben gemaakt zoals zij die in gedachten hadden. In 2012 moest Mad Men na vier overwinningen op rij voor het eerst de Emmy voor beste drama uit handen geven. Die ging dat jaar naar het eerste seizoen van Homeland, op dat moment de meest besproken serie. Als je ziet waar het met die reeks naartoe is gegaan, kun je alleen maar zeggen: well done, Don.
MAD MEN – SEIZOEN 7, DEEL 2
Vanaf 5/6 in Play More, het betaalpakket van Telenet.
DOOR STEFAAN WERBROUCK
EEN PAAR SEIZOENEN GELEDEN DEED DE VRAAG HOE HET MET DON DRAPER ZOU AFLOPEN NOG HELE DISCUSSIES ONTBRANDEN, NU HALEN DE MEESTEN DE SCHOUDERS DAARBIJ OP. WAT IS ER VERANDERD SINDS DIE EERSTE AFLEVERING IN 2007?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
