Wie een lijstje maakt van de beste tv-series aller tijden, kan ondertussen niet meer om Breaking Bad heen. Hoofdrolspeler Bryan Cranston over de rol van zijn leven, en hoe een grijze muis kan veranderen in een meedogenloze gangster. ‘Om Walter White te kunnen spelen, mag ik niet over hem oordelen.’
Springtime for Hitler. Wellicht zullen weinig fans van Breaking Bad tijdens het kijken ooit al gedacht hebben aan de beruchte nazimusical die in de Mel Brooks-film The Producers opgevoerd wordt met de bedoeling om te floppen. Maar er is wel degelijk een link. Toen Vince Gilligan met zijn idee voor de reeks bij de Amerikaanse zenders aan het leuren was, kwam Springtime for Hitler hem vaak voor de geest, vertelde hij enkele maanden geleden in een interview met Rolling Stone. ‘Ik probeerde Breaking Bad wel te verkopen, maar eigenlijk was ik er zelf van overtuigd dat dat niet zou lukken. Ik weet namelijk niet of je ooit een slechter concept voor een tv-serie kunt bedenken dan dit, tenzij je er zoals de hoofdrolspelers uit The Producers op uit bent om te mislukken.’
Maar net zoals Springtime for Hitler in de film onverwacht een kassucces wordt, is Breaking Bad ondanks de twijfels van Gilligan de afgelopen jaren uitgegroeid tot een tv-klepper. Misschien niet zozeer qua bereik bij het grote publiek, maar wel qua weerklank, want als je vandaag een lijstje ziet van ‘de beste series aller tijden’ mag je er gif op innemen dat Breaking Bad genoemd wordt, naast The Sopranos, The Wire en Mad Men. ‘Toen we eraan begonnen, had niemand durven te voorspellen dat ze zo onthaald zou worden’, zegt hoofdrolspeler Bryan Cranston als we bij hem op de koffie mogen in een Londens hotel. ‘Ten eerste omdat iedereen die op voorhand denkt dat hij een meesterwerk gaat maken een idioot is. (lacht) En ten tweede omdat Breaking Bad zo afweek van wat er op dat moment te zien was op televisie en zo inzet op de verandering van het centrale personage.’
Verandering, het woord is gevallen. In de allereerste aflevering staat Walter White chemieles te geven aan zijn studenten, en probeert hij te omschrijven wat zijn vak inhoudt. ‘Chemistry is the study of matter’, zegt hij. ‘But I prefer to see it as the study of change. It’s solution then dissolution, over and over and over. It’s growth, then decay, then transformation.’ Zonder het zelf te beseffen, beschrijft hij zijn toekomst en geeft hij het ook de missionstatement van de serie. Breaking Bad is een study of change, van de transformatie van de brave en ietwat grijze huisvader Walter White die besluit zijn leven om te gooien nadat hij heeft vernomen dat hij aan terminale kanker lijdt en daarop in de drugshandel stapt. ‘Historisch gezien is televisie altijd een medium geweest waarin alles hetzelfde bleef’, zegt Cranston. ‘Je wist dat als je inschakelde de personages net zo zouden zijn als de week voordien. Het was geruststellend en comfortabel. Maar Breaking Bad is net het omgekeerde: het gaat over verandering, en dat maakt mensen onrustig. Je weet gaandeweg niet meer wat je van Walter White moet denken, en of je hem al dan niet sympathiek mag vinden.’
Vind je hem zelf nog sympathiek?
BRYAN CRANSTON: Om hem te kunnen spelen, mag ik niet over hem oordelen. Het enige wat ik kan doen, is zijn motieven trachten te begrijpen. Kijk bijvoorbeeld naar wat er met Jane is gebeurd (de vriendin van Jesse die tegen het einde van het tweede seizoen sterft omdat Walter niet ingrijpt als ze in haar braaksel aan het stikken is, nvdr.). Hoe wreed dat ook is, ik moet proberen te denken zoals Walter op dat moment: Jane was hem aan het chanteren en zorgde ervoor dat Jesse aan de drugs bleef. Dus kan ik me voorstellen dat hij het beter vond als ze zou sterven. Daar kan ik niet objectief over zijn, dat laat ik aan de kijkers over.
Laat ik het anders vragen: kun je jezelf herkennen in Walter White?
CRANSTON: In het begin wel, toen hij zijn vrouw en kinderen financiële zekerheid wilde bieden na zijn dood. Dat was heel simpel en altruïstisch, en zeker als man vond ik dat herkenbaar. Wij willen controle hebben over ons lot, we willen het spel niet spelen volgens iemand anders zijn regels. ‘Als ik ga sterven, wil ik op zijn minst dat mijn familie het goed heeft’, dat is een typisch mannelijke redenering. Dus dat Walter zichzelf zag wegkwijnen in bed, en bang was dat hij onthouden zou worden als een oude, kreupele man die zijn gezin in armoede had achtergelaten, begreep ik volledig.
Op dat moment zal iedereen wel met hem meegeleefd hebben.
CRANSTON: Ja, niemand wil zo sterven. En bij de start was Walter ook een zielige man: hij had kansen gemist in zijn leven, hij had te weinig geld en een mindervalide zoon en als klapper op de vuurpijl bleek hij ook nog eens terminaal ziek te zijn. Je moest zelf al een monster zijn om geen sympathie voor hem te voelen. Maar dat was de worm aan de vishaak, waarmee we de kijkers lieten toehappen, die ervoor zorgde dat je voor Walter zou supporteren als hij met de bad guys moest vechten. Alleen, als je er even over nadenkt: die man beslist wel om crystal meth te gaan maken, hé, een drug die de hele samenleving ontwricht en honderden levens vernietigt. Waarom zou je zo iemand sympathiek moeten vinden? Die dualiteit zat er dus al van bij het begin in, en naarmate de serie zich ontwikkelt, speelt die meer en meer.
EN HOE. DE BELANGRIJKSTE VRAAG IN BREAKING BAD IS NIET OF de held zijn doel zal bereiken, of zelfs hoe hij zijn doel zal bereiken, maar wel: tot wat is hij in staat, wat wil hij allemaal doen om te krijgen wat hij wil? En in het geval van Walter White is dat heel veel. De dood van Jane die Cranston hierboven aanhaalt, is in dat opzicht tekenend. Omdat Walter door haar te laten sterven onrechtstreeks ook verantwoordelijk is voor de dood van tientallen andere mensen – de passagiers in de vliegtuigen die tegen elkaar botsen omdat Janes vader, overmand door verdriet, zijn werk als luchtverkeersleider niet naar behoren doet. Maar ook omdat de schrijvers op dat moment een van de grote taboes in de tv-wereld onderuithalen: hun ‘held’ wordt verantwoordelijk voor de dood van een kind. De man die bij het begin van seizoen twee zelf voor de tweede keer vader is geworden, ziet op het einde hoe de teddybeer van een kind dat aan boord zat van een van de neergestorte vliegtuigen in zijn zwembad is beland.
Het is niet de laatste keer dat het leven van kinderen in gevaar komt door Walters acties, en terwijl hij bij de start van Breaking Bad nog voor zijn eigen voortbestaan en dat van zijn gezin moest vechten, worden zijn daden gaandeweg ook steeds moeilijker goed te praten. Walter White is natuurlijk niet de eerste man op tv die moreel verwerpelijke dingen doet, maar bij hem is het voor de kijker wel het moeilijkst om je ervan te distantiëren. Tony Soprano was een maffiabaas toen The Sopranos begon, dus wist je wat je kon verwachten, en de verhalen uit Mad Men spelen zich af in de jaren zestig, toen de tijdsgeest helemaal anders was dan vandaag. Maar Walter begon als gewone leraar en verandert gaandeweg in Heisenberg, een nietsontziende gangster. En net zoals het hoofdpersonage beslist om bepaalde dingen al dan niet te doen, moet je als kijker beslissen of je hem blijft volgen. Gilligan zelf omschreef het in een interview als een variant op ‘het stockholmsyndroom, waarbij je als kijker sympathie blijft hebben voor bepaalde personages, ondanks alles wat ze doen’.
CRANSTON: Van sommige dingen die Walter gedaan heeft, zeggen mensen me soms: ‘Dat is Walt niet meer.’ Ik zeg dan: ‘Nu wel.’ Vince en ik hebben bij de start van Breaking Bad heel lang met elkaar gepraat, en het enige wat we zeker wisten, is dat we eerlijk wilden blijven. We zouden Walter niet sparen, maar hem tonen zoals hij was, met al zijn lelijke kanten. Die donkere kant van zijn persoonlijkheid, zijn overmoed, zijn hebzucht, het plezier dat hij schept in andere mensen intimideren en manipuleren, dat hangt allemaal samen met wat hem menselijk maakt. Breaking Bad gaat niet over hoe Walter drugs maakt, iemand laat sterven of een moord beraamt, we onderzoeken wat er gebeurt met de ziel van een man die terechtkomt in een situatie waarin hij emoties voelt die hij nooit eerder heeft gehad. Hij ontdekt verschillende kanten van zijn persoonlijkheid en hij leert ze te appreciëren. In de eerste seizoenen dacht hij nog dat hij alles voor zijn gezin deed, om zijn vrouw en kinderen financiële zekerheid te bieden, maar gaandeweg beseft hij dat hij veranderd is. Hij wil aandacht en erkenning, hij wil bewondering voor zijn werk, zijn unieke, pure crystal meth, en hij ontdekt dat hij het leuk vindt om gevreesd te worden. Alle tekortkomingen die hij vroeger in zijn professionele en persoonlijke leven heeft gehad, alle frustraties, wil hij uitwissen.
Misschien is het net dat wat hem nog steeds herkenbaar maakt?
CRANSTON: Dat geloof ik ook. Je moet aanvaarden dat er een Heisenberg in elk van ons zit. Als je kijkt naar baby’s of kinderen van twee à drie jaar, denk je dan dat we van nature geneigd zijn om met elkaar te delen? Neen, mensen worden egocentrisch geboren, en je leert via je ouders, je leraars, de maatschappij dat je moet wachten op je beurt, dat je je vinger moet opsteken, enzovoort. Breaking Bad houdt ons een spiegel voor, en zegt dat iedereen een donkere kant heeft die, in de juiste omstandigheden, naar boven kan komen en de overhand kan nemen. In Hollywood bestaat er een gezegde: ‘Succes verandert je niet, maar onthult wie je echt bent, diep vanbinnen.’ Hetzelfde kun je zeggen over veel belangrijke gebeurtenissen in iemands leven. In het geval van Walter White is het feit dat hij erachter komt dat hij aan terminale kanker lijdt een soort bevrijding, iets wat hem wakker maakt, zoals hij het zelf zegt. En dat gevoel, het wegvallen van zijn remmingen, laat hem toe om de persoon te worden die hij echt is. Alleen blijkt die persoon geen goed mens te zijn.
OP CANVAS IS ZOPAS HET DERDE SEIZOEN VAN BREAKING BAD begonnen, op betaalzender Prime gaat in maart de vijfde en laatste jaargang van start. Of beter gezegd: het eerste deel van de vijfde jaargang, want dat seizoen werd in twee stukken van telkens acht afleveringen opgesplitst. In de Verenigde Staten maken de fans zich al op voor ‘Het Einde’ – daar komen deze zomer de acht laatste afleveringen op het scherm. Daarna is het onherroepelijk uit voor Walter en co, want Gilligan heeft al laten weten dat niemand moet hopen op extra afleveringen of een Breaking Bad-film.
Ben je klaar om voorgoed afscheid te nemen van Walter White?
CRANSTON:(zonder aarzeling) Sure. Als acteur is dit je hele bestaan. Je komt bij elkaar, je leeft op een heel intense en intieme manier samen tijdens een korte periode, en dan ga je weer uit elkaar. That’s it. Ik wil er niet te koel over doen – op het moment dat de laatste scènes worden opgenomen, zullen er ook bij mij tranen vloeien – maar zo simpel is het wel.
Gilligan heeft al toegegeven dat hij bang is voor het einde, ‘omdat Breaking Bad misschien het hoogtepunt van mijn carrière zal zijn’. Hoe is dat bij jou?
CRANSTON: Dit is zeker mijn gloriemoment en misschien ook mijn hoogtepunt, maar dat maakt me niet bang. Er zal hierna wel werk voor mij zijn, en dankzij Breaking Bad is mijn naam alvast stukken bekender bij de Hollywoodstudio’s dan een paar jaar geleden (Cranston was al te zien als de schichtige teammanager van het naamloze hoofdpersonage in Drive en als de CIA-agent die in de terreurthriller Argo de bevrijding van de Iraanse gijzelaars overziet, nvdr.). Ik heb er ook nooit van gedroomd om een ‘ster’ te worden: daar heb je nauwelijks controle over, dat hangt van geluk af. Ik wilde gewoon mijn brood verdienen met acteren en dat doel had ik al bereikt op mijn 24e, dus alles wat daarna is gekomen, vind ik een bonus. (lacht)
En is er nog hoop voor Walter White, denk je?
CRANSTON: Hoe bedoel je, hoop?
Is er nog vergiffenis mogelijk na alles wat hij gedaan heeft, of gaat hij op het einde dood, zoals iedereen lijkt te verwachten?
CRANSTON: Zie je wat er gebeurt? Hoe wij mensen ondanks alles wat er gebeurd is, toch nog zitten te hopen dat er een kans is dat alles weer goed komt. Maar waarom zou dat moeten? Walter is helemaal niet meer de persoon die hij bij het begin was, hij is een vergif geworden, voor hemzelf en zijn omgeving. Waarom zou hij dan vergiffenis moeten krijgen? Nu, dat hij sterft, is natuurlijk het meest voor de hand liggende einde, en ik heb ook lang gedacht dat het zo zou gebeuren. Maar gaandeweg ben ik beginnen te twijfelen. Het zou me niet verbazen als diegene die alle problemen heeft veroorzaakt, de meest giftige persoon in het verhaal, toch blijft leven. De schrijvers zijn er in elk geval toe in staat. (lacht) Maar één ding is zeker: het wordt geen happy end.
BREAKING BAD – SEIZOEN 3
Elke maandag om 23.05 uur op Canvas.
BREAKING BAD – SEIZOEN 5
Vanaf 6/3, elke woensdag op Prime Series en op Prime à la Carte.
DOOR STEFAAN WERBROUCK
Bryan Cranston: ‘TELEVISIE WAS ALTIJD GERUSTSTELLEND, ELKE WEEK DEDEN DE PERSONAGES NET ZOALS DE WEEK VOORDIEN. BREAKING BAD IS NET HET OMGEKEERDE.’
Bryan Cranston: ‘ER ZIT EEN HEISENBERG IN ELK VAN ONS. KIJK NAAR BABY’S EN PEUTERS: ZIJN WIJ VAN NATURE GENEIGD MET ELKAAR TE DELEN?’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
