Met albumtitels als Why America Will Go to Hell en Erotic Terrorism waarschuwde Fun?Da?Mental in het verleden al voor de mogelijke gevolgen van de Amerikaanse politiek voor de Arabische Wereld. Op de vooravond van de release van het uitstekende album There Shall Be Love wordt pas echt duidelijk wat ze daarmee bedoelden. Door Ben Van Alboo

‘There Shall Be Love’ (Nation Records/Culture Records)

Hoewel we het aanvankelijk vooral over zijn nieuwe album There Shall Be Love wilden hebben, komt het gesprek toch terecht op de situatie in Afghanistan en de Arabische landen. Fun-Da-Mental heeft immers altijd al een politieke agenda gehad. Op de website van Nation Records, de platenmaatschappij van Aki _ bij wie onder meer Asian Dub Foundation, Transglobal Underground en Natacha Atlas zijn ondergebracht _ staat namelijk ook een bijtende kritiek van hemzelf aan het adres van westerse leiders: ‘ Evil will fight the Evil that Evil made.’

Hij haalt vooral scherp uit naar de VS en klaagt de hypocrisie aan waarmee de grootste sponsor van het terrorisme plotseling de oorlog verklaart aan terroristen. Ook de Britse premier Blair moet eraan geloven. ‘Hij heeft het voortdurend over het heilige karakter van het leven. Is die man gek? Zijn de levens van een half miljoen Irakese kinderen die het leven lieten bij de Amerikaans-Britse bombardementen de afgelopen tien jaar dan niet heilig?’

Zijn uitspraken zijn vaak weinig genuanceerd, maar daarom niet minder correct. Hij bedoelt het goed en kent de ingewikkelde materie. Aki woont dan wel al jaren in Groot-Brittannië, als moslim voelt hij zich nog altijd betrokken bij de situatie in zijn land en in de Arabische wereld.

De eerste single uit het nieuwe album is een soort gospelnummer. Dat heeft me verrast.

Aki Nawaz: Nochtans ligt het in het verlengde van wat we doen: zoveel mogelijk verschillende stijlen en culturen bij elkaar brengen. Gospel spreekt me sowieso aan, omdat ik altijd al een voorliefde voor devote muziek heb gehad. Toen ik Mahalia Jackson (de gospelzanger in het begin van het nummer) voor het eerst aan het werk hoorde, was ik onmiddellijk verkocht. Ik had nog nooit gospel van zo’n niveau gehoord: intens emotioneel en passioneel berekend. Ik heb toen ook een documentaire over gospel gezien waarin werd uitgelegd hoe complex de oorspronkelijke gospel in elkaar zat en hoe het genre vandaag de dag veelal in een vereenvoudigde versie wordt uitgevoerd. Bovendien gaat de oorspronkelijke gospel over vormen van onderdrukking en dat interesseert me uiteraard eveneens.

Vandaar de mengeling tussen gospel en traditionele islamitische muziek?

Nawaz: Precies. Toen ik het werk van Mahalia Jackson aan soefizangers liet horen, waren ze trouwens minstens even enthousiast. Ze waren niet alleen onder de indruk van de muziek, maar ook van haar vaardigheden. Je moet begrijpen dat mensen in de Arabische wereld geen hoge dunk hebben van westerse muziek, omdat alleen de rommel er doorsijpelt. Ze weten niet dat er bij ons ook alternatieven bestaan voor de afgrijselijke mainstream. De Arabische muzikanten met wie ik aan deze plaat gewerkt heb, waren dan ook blij dat ze geen compromissen moesten sluiten om de twee werelden samen te brengen. Hun gecompliceerde composities kwamen niet in het gedrang.

Hoewel je zelf geen instrumenten bespeelt, is je aandeel in Fun-Da-Mental bijzonder groot.

Nawaz: Ik heb geen talent om een instrument te bespelen, maar dat vind ik niet eens zo’n groot probleem. Juist daarom benader ik de dingen bijzonder onschuldig en naïef. Ik sta voor alles open en ontdek op die manier méér dan wie vastgeroest zit in zijn eigen ding. Ik vind bijvoorbeeld dat muzikanten uit de Arabische wereld bij ons schromelijk onderschat worden. Wij nodigen hen vaak alleen uit om hun muziek voor te stellen en om er vervolgens bepaalde elementen van in onze muziek te verwerken. Wij nodigen hen nooit uit om zichzelf voor te stellen, want er is altijd wel een excuus om de afstand te bewaren: taalbarrières, cultuurverschillen, enzovoort. Met Fun-Da-Mental wil ik een brug slaan tussen de twee werelden om tot één geheel te komen en niet zomaar hun muziek in die van ons te verwerken of omgekeerd.

Op welke manier is ‘There Shall Be Love’ opnieuw een politiek geëngageerde plaat?

Nawaz: Fun-Da-Mental is door de Britse pers altijd in dat vakje geduwd en eigenlijk had ik daar ook nooit een probleem mee, omdat het ook zo was. Stilaan werd ik die stempel echter beu, omdat mensen zich er blind op zijn gaan staren. Uiteindelijk komt de muziek voor mij nog altijd op de eerste plaats. Maar het nieuwe album is zeker opnieuw een politiek album: de teksten van de nummers zijn politiek geëngageerd. Politiek is ook altijd het eerste waar ik het met mensen over heb. Ik wil weten wat er in iemands hoofd omgaat voor ik ermee samenwerk.

De titel van het album is evenwel niet politiek geladen.

Nawaz: Het hangt ervan af hoe je het interpreteert. Hoe confronterend en politiek geladen de muziek ook is, in wezen gaat er altijd enorm veel genegenheid en toewijding van uit. In het verleden hebben de meeste mensen daar steevast overheen gekeken. Tegenwoordig is het blijkbaar ook niet erg modieus meer. Als je praat over vrede en harmonie, word je algauw als zwak bestempeld. Als een rockband of een hiphopgroep het daarentegen over geweld hebben, vindt iedereen dat gaaf. Het zijn zelfs rolmodellen geworden. Ik vraag me nog steeds af hoe het zover is kunnen komen.

Met welk gevoel ben je vanochtend opgestaan?

Nawaz: Met een verschrikkelijk gevoel natuurlijk. Tot voor de tegenaanval had ik nog gehoopt dat uit de tragische gebeurtenissen van de afgelopen maand nieuwe diplomatieke gesprekken zouden voortvloeien waar iedereen voordeel uit kon halen. Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: zowel in het Westen als in het Oosten willen gewone mensen het terrorisme een halt toeroepen. Maar de manier waarop de VS en Groot-Brittannië gisterenavond Afghanistan hebben aangevallen, heeft de deur wagenwijd opengezet voor nog méér terreur en verwoesting. Ze zeggen wel dat het een wraakactie is, maar de aanslag in New York was óók al een wraakactie. De VS hadden daar op zijn minst even bij kunnen stilstaan.

De VS konden het toch niet maken om niets te doen?

Nawaz: Blijkbaar niet. Maar wat ze nu hebben gedaan, getuigt nog altijd van dezelfde arrogantie waarmee ze altijd al hebben gehandeld. En het is die arrogantie die in de Arabische landen het verzet tegen het Westen voedt. In plaats van de verantwoordelijken voor de aanslag aan te pakken, vallen ze een heel land aan, terwijl ze niet eens sluitende bewijzen hebben over de identiteit van de daders. In de Arabische wereld groeit de haat jegens de politiek van de VS al jaren en hun twijfelachtig aandeel in de Golfoorlog heeft dat alleen maar doen toenemen. De VS vermoorden mensen door diplomatiek en economisch terrorisme, maar natuurlijk lees je daar in de kranten niets over.

Heeft het Westen eigenlijk wel een echte vijand in de Arabische wereld?

Nawaz: Helemaal niet. De terroristen vertegenwoordigen het Arabische volk niet, en in feite doen ze niet meer of minder dan de politici in het Westen. De politici in de Arabische landen zijn overigens geen haar beter. Het verschil is dat de ene ondemocratisch opereert en de ander er een mandaat voor krijgt. Over heel de wereld zie ik dezelfde incompetentie: in plaats van mensen dichter bij elkaar te brengen, vechten politici liever een robbertje uit onder elkaar en proberen ze de verschillende volkeren en culturen zover mogelijk uit elkaar te houden.

Je bent dan ook geen voorstander van de Taliban?

Nawaz: Neen, want dat zou dom van me zijn. Je moet de dingen echter in de juiste context zien. Toen ze aan de macht kwamen, waren ze helemaal niet zo onredelijk. Het is pas sinds ze het gedoodverfde slachtoffer werden van het Westen en ze geïsoleerd werden van de rest van de wereld dat ze een extreem-fundamentalistische weg zijn ingeslagen. De sancties van het Westen hebben geleid tot de huidige situatie in Afghanistan. Misschien vinden sommigen het moeilijk te geloven, maar het is de Noordelijke Alliantie die aanvankelijk verantwoordelijk was voor veel moorden en corruptie. De Taliban heeft daar toen een halt aan toegeroepen. De situatie in Afghanistan is heus niet zo zwart-wit als de media ze graag voorstellen. Vroeger waren er bijvoorbeeld scholen genoeg, maar als je ze allemaal platgooit, moet je toch niet komen klagen dat iedereen ineens lessen in de moskee volgt. Ik verdedig de Taliban niet, maar ik zou bijvoorbeeld liever een dialoog met een racist aangaan dan hem op straat in elkaar te kloppen. Het eerste _ hoe frustrerend ook _ kan op termijn resultaten opleveren, terwijl het tweede de verschillende partijen alleen maar verder uit elkaar drijft.

Is Afghanistan een kweekvijver voor terroristen?

Nawaz: De politiek van het Westen in de Arabische wereld is een kweekvijver voor terroristen. De bevolking is het beu dat hun regeringsleiders niet méér dan marionetten zijn in handen van de VS. Het zijn decorstukken. In andere landen is het misschien niet anders, maar in de Arabische wereld zijn maar weinig vormen van ontspanning en daarom is de politiek hún vorm van entertainment. De mensen zijn er enorm mee bezig en weten verdomd goed wat er aan de hand is. Ik kan me goed inleven in de gedachten van Osama Bin Laden, maar omdat ik in het Westen woon, kan ik me er tegelijkertijd van losrukken. Wie dáár woont, heeft die luxe niet. Bovendien hebben ze toch niets meer te verliezen. Het is niet zo dat de Arabische volkeren per definitie aan de kant van Osama Bin Laden staan, maar ze staan zeker niet aan de kant van de VS. Als ze dan gedwongen worden partij te kiezen tussen David en Goliath, is hun keuze vlug gemaakt.

Ik heb gehoord dat je zelf ook hinder ondervindt van de recente gebeurtenissen.

Nawaz: Dat is ook zo. De ironie wil dat het nieuwe album van Fun-Da-Mental veruit het meest vredelievende album ooit is, terwijl bepaalde winkels en landen het niet willen verdelen. En dat terwijl de vorige platen, met een treffender politieke boodschap, in groten getale in de winkelrekken lagen. Plotseling speelt het dus een rol uit welk land je afkomstig bent om een plaat aan de man te brengen. Vroeger werd ik om de haverklap door de BBC uitgenodigd om aan debatten deel te nemen en sinds de gebeurtenissen van 11 september mag ik er gewoon niet meer binnen. De afgelopen weken hebben ze vooral mensen uitgenodigd die nauwelijks Engels kunnen spreken. Stuk voor stuk intelligente mensen, dat wel, maar ze zitten er voor spek en bonen bij. Ze krijgen de kans niet om hun mening op de feiten te geven, omdat de uitzending bij wijze van spreken al gedaan is tegen de tijd dat ze hun woorden hebben gevonden. Heel wat moslims in Groot-Brittannië zijn daar bijzonder kwaad over, omdat ze vinden dat de pers eenzijdig te werk gaat in haar berichtgeving.

Soefi & qawali

De soefi’s vormen een mystieke poot van de islam, die sinds de 13de eeuw een muziekvorm heeft ontwikkeld in Pakistan en India: het qawali. Het is een vorm van religieuze of romantische poëzie, begeleid door muziek om de boodschap van de schrijver kracht bij te zetten. De stem van de zanger domineert de composities en het ritme wordt aangegeven door de tabla. Het intense karakter van de vocalen wordt doorgaans versterkt door een repetitief refrein en handgeklap.

De onlangs overleden Pakistaan Nusrat Fateh Ali Khan was veruit het bekendste voorbeeld van deze devote muziekvorm. Begin de jaren ’90 vond hij onderdak bij de platenmaatschappij Real World van Peter Gabriel en kwam hij onder meer op de soundtrack van Tim Burtons voortreffelijke Dead Man Walking.