‘CORRUPTIE IS NIET IETS EXCLUSIEF ROEMEENS’

Hoe ver kun je als vader gaan wanneer je met je dochter het beste voorhebt? Cristian Mungiu kijkt in zijn nieuwe film Bacalaureat naar de grote gevolgen van kleine corruptie, de corruptie van zijn personages, van hem, en van u.

Samen met Corneliu Porumboiu en Cristi Puiu vormt regisseur Cristian Mungiu al enkele jaren het onbetwiste triumviraat van de Roemeense new wave in de cinema. Rode draad in hun kritisch bejubelde, moreel complexe en realistisch vormgegeven films: de clash tussen het spook van het communisme en de geest van het kapitalisme. Dat leverde in het geval van de uiterst begaafde Mungiu al het Gouden Palm-winnende abortusdrama 4 Months, 3 Weeks and 2 Days (2007) en de al even beklemmende religieuze kroniek Beyond the Hills (2012) op.

In Bacalaureat, waarvoor hij dit jaar in Cannes werd bekroond als beste regisseur, zoomt Mungiu opnieuw haarscherp in op het schizofrene Roemenië, waar oude vormen van corruptie en nepotisme verruild lijken voor nieuwe. Spilfiguur is Romeo, dokter in een provinciestadje en gescheiden vader van de achttienjarige Eliza, die mits een goed eindexamen in Londen voor arts kan studeren. Helaas komen die plannen op de helling te staan wanneer Eliza op de dag voor haar eerste examen wordt aangerand. Daarop besluit Romeo om zelf het een en ander te fiksen, ook al moet hij daarvoor louche deals sluiten met de burgemeester, de lokale politie en de voorzitter van de examencommissie.

‘Corruptie is geen Roemeense exclusiviteit’, weet ook Mungiu. ‘In de complexe moderne samenleving kan niemand moreel zuiver blijven. Nergens. Je kunt het bestaan dus maar beter zien als koorddansen, als een poging om een evenwicht te vinden tussen wat acceptabel en onacceptabel is. Daarom koos ik in de film voor de intieme verhouding tussen vader en kind. De keuze om verantwoordelijk te handelen begint bij het individu.’

Dat is geen bijster hoopvolle filosofie.

CRISTIAN MUNGIU: Ik weet niet of je die vicieuze cirkel kunt doorbreken. Toen ik jong was, was het simpel: het was allemaal de schuld van de ouderen en het communisme. Maar 26 jaar na de val van de Muur zijn de problemen er nog steeds. We klagen graag systemen en ideologieën aan, maar we slagen er niet in om zelf te handelen naar de principes die we anderen opleggen. Het is een cliché, maar een betere wereld begint bij jezelf. Pas als je je eigen keuzes kritisch analyseert, kun je bouwen aan collectieve oplossingen.

Waar is het in Roemenië na de val van de Muur dan misgelopen?

MUNGIU: Ik was 21 toen het regime van Ceausescu viel. Plots kregen we de onverhoopte kans een vrije democratie op te bouwen. Mijn generatie voelde een grote verantwoordelijkheid. Velen kozen ervoor in het land te blijven en de mouwen op te stropen, zoals ik toen ik begon te werken als journalist. Maar we waren onvoorbereid en naïef. Je kunt vijftig jaar communisme en onvrijheid niet zomaar uitwissen.

Niemand wil toch terug naar dat verleden?

MUNGIU: Veel dingen zijn verbeterd, maar dat zijn analyses van bovenaf en die botsen met wat veel Roemenen elke dag persoonlijk ervaren. Het leven blijft lastig en duur. En het komt ook nu soms aan op wie je kent in plaats van wat je kent. Veel mensen van mijn generatie zijn daarom niet langer bereid tot opofferingen. Ik zie het ook in mijn omgeving. We sturen onze kinderen vaker naar het buitenland als ze daar betere kansen hebben. En we beoordelen dingen meer op hun onmiddellijke en materiële waarde. De attitude is: ‘Laat de volgende generatie maar een nieuwe, puurdere maatschappij opbouwen. We geven hen alle tools die ze daarvoor nodig hebben, dus ons geweten is gezuiverd.’ Dat is een vorm van zelfbedrog die natuurlijk niets oplost. We schuiven de problemen en verantwoordelijkheden gewoon door.

Is corruptie, zoals die van de vader in je film, dan altijd fout? Hij wil gewoon koste wat het kost zijn dochter helpen.

MUNGIU: De grens tussen corruptie en compromissen sluiten is dun. Vroeger hielp de religie je om die te vinden. Of ideologieën als het socialisme en het liberalisme. Men had een leidraad, maar die leidraden zijn grotendeels weg. Tegenwoordig is het voor elk individu zoeken en tasten. Cruciaal is daarom de opvoeding die we onze kinderen geven. Welke grote morele speeches gaan ouders houden voor hun kinderen als ze zelf geen morele voorbeelden kunnen stellen? Uit die vraag ontstond de film.

Hij die vrij van zonde is, werpe de eerste steen. Heb jij je ooit vergrepen aan corruptie en nepotisme?

MUNGIU: Zoals ik al zei, is het onmogelijk om je als individu buiten de maatschappij te plaatsen en immuun te blijven voor de processen die daarin spelen. Mijn oudere zus werkte bij de krant waar ik als journalist begon en ze heeft me ook geholpen op de filmacademie binnen te raken, ook al was die na de val van de Muur niet alleen meer voor kinderen van de partijelite. Had ik zonder haar hier gezeten, op basis van mijn talent en inzet? Misschien en hopelijk wel, maar haar connecties hebben zeker geholpen. Mijn hoofdpersonage Romeo is geen alien. Hij komt uit Roemenië omdat je een film nu eenmaal in een context moet plaatsen en omdat ik die maatschappij het beste ken, maar hij zit in elk van ons. We zijn allemaal Romeo’s. (lacht)

BACALAUREAT

Vanaf 21/12 in de bioscoop.

door Dave Mestdach

‘Had ik zonder mijn zus hier ook gezeten? Misschien en hopelijk wel, maar haar connecties hebben zeker geholpen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content