Stellen dat niet alle steengoeie acteurs ook bekende sterren worden, is een open deur intrappen. Maar William H. Macy is toch een geval apart. Door Ruben Nollet

Ruben Nollet

Maar op zijn 51ste staat Macy wel hoger op de ladder dan ooit, wat gezien zijn bepaald frustrerende acteercarrière niet zo moeilijk is. Zijn eerste liefde was het dierenrijk, en waarschijnlijk was hij dierenarts geworden als hij tijdens zijn universitaire studies niet gebeten was door het theater. Macy gaf zijn veterinaire ambities op en trok naar Goddard College in Vermont, om acteur te worden. Eén van zijn leraars was een zekere David Mamet, vier jaar ouder en een aspirant-toneelauteur. De twee werden vrienden en toen Macy afstudeerde, richtten ze samen met scenarist Steven Schachter in Chicago het Saint Nicholas Theater op, genoemd naar de patroonheilige van de troubadours. De toekomst zag er rooskleurig uit, maar voor Macy zou het een lange lijdensweg worden. In het begin, toen hij zich vooral op voice-overs concentreerde, kwamen de opdrachten nog regelmatig binnen. In de loop van de jaren ’80 droogde ook die bron echter op, en Macy stond voor een dilemma. Hij besloot het nog een laatste keer in Los Angeles te proberen en bouwde via films als Mr. Holland’s Opus en Murder in the First een naam op als stevige bijrolacteur. Meer leek er voor hem niet in te zitten, tot de gebroeders Coen hem een kans gaven in een eigenzinnige ontvoeringsthriller. Fargo leverde Macy zijn eerste oscarnominatie op en haalde hem voorgoed uit de anonimiteit.

Niet dat hij nu plots voor het grote geld heeft gekozen. Macy blijft zich concentreren op projecten die hem boeien (zoals zijn werk met Paul Thomas Anderson in Boogie Nights en Magnolia, of de bizarre komedies Happy, Texas en Mystery Men), afgewisseld met films die zijn bankrekening deugd doen zonder belachelijk te zijn. Jurassic Park III, waarin hij een zakenman speelt die Sam Neill ertoe verleidt om terug te keren naar het gevreesde dino-eiland, hoort zeker in die laatste categorie thuis. Maar, zo haast Macy zich om eraan toe te voegen, de film heeft meer te bieden dan bordkartonnen personages die achternagezeten worden door hongerige vleeseters.

Was je een fan van de vorige ‘Jurassic Park’-afleveringen?

WilliamMacy: Vooral van de eerste. Ik vond het een heel slimme film. Ik probeer nu en dan zelf iets te schrijven. Ik ken de keukengeheimen dus een beetje, en ik vond het heel inventief hoe de eerste Jurassic Park al die informatie wist mee te geven via een tekenfilmpje. Dat filmpje duurt nauwelijks drie minuten, maar het bespaart de kijker minstens 20 minuten uitleg.Ž

Het script van ‘Jurassic Park III’ werd constant herschreven en naar het schijnt, maakte jij je daar erg druk om. Ze zouden de verantwoordelijke moeten neerschieten, zei je zelfs.

Macy: Ik weet dat het zo in de pers is verschenen, en ik ben verantwoordelijk voor mijn grote mond. Maar ik wil van deze gelegenheid gebruikmaken om dat recht te zetten. Ik had het niet over Jurassic Park III toen ik dat zei. En nee, ik zal je niet zeggen welke film ik toen wel bedoelde. Ik heb ook ergens moeten lezen dat ik Joe Johnston een zwakke regisseur noemde. Dat heb ik absoluut nooit gezegd. Integendeel, ik vind hem de ster van de film. In dat interview beledigde ik zelfs Steven Spielberg. Dat krijg je met one-line-interviews. Je hebt er totaal geen controle op. Ik heb iedereen opgebeld en me verontschuldigd voor iets wat ik niet eens gezegd heb. Gelukkig begrepen ze het. Enfin, het is een goeie les voor me geweest.

Ik moet zeggen dat ik je kritiek op het voortdurend herschrijven anders wel snap. Een film begint tenslotte bij het scenario.

Macy: Absoluut, en ik blijf er nog altijd bij dat de schrijver de kwaliteit van een film bepaalt. Hij houdt de touwtjes uiteindelijk in handen en hij moet dan ook als dusdanig behandeld en betaald worden. Als hij het niet op papier zet, komt het niet in de film. Zo simpel is het. Maar er is één uitzondering, en dat is een film zoals Jurassic Park III. In een hightechblockbuster gelden andere regels. Daar moet de regisseur met zoveel factoren rekening houden dat hij wel degelijk de voornaamste schepper is. Dit is een film van Joe Johnston, zonder tegenspraak. Hij was de lijm die alles samen hield. Heel die discussie over het herschrijven van het script is dan ook niet relevant. Dat snap ik nu. Het kan niet anders. Zo’n spinosaurus mag er dan geweldig uitzien op een storyboard, als de effectenman er niet in slaagt om zijn beest de juiste bewegingen te laten doen, moet je het gevecht herschrijven.

Ten tijde van ‘Magnolia’ zei je dat je dringend een blockbuster nodig had om je bankrekening te spekken.

Macy: Jurassic Park III kwam net op het goeie moment, ja. We hebben pas een dochtertje gekregen en dan lopen de rekeningen hoog op. Weet je dat een goeie kleuterschool in Los Angeles 40.000 dollar (1,86 miljoen frank) per jaar kost? Voor een degelijke universitaire opleiding betaal je naar het schijnt 180.000 dollar (8,37 miljoen frank) per jaar! Daarbij komt nog dat ik een huis aan het bouwen ben waarvan de kostprijs maar blijft verdubbelen. Maar ik ga hier niet de arme stakker uithangen. Dat zou pas oneerlijk zijn. Ik ben maar een doordeweekse miljonair. ( lacht)

Je bent in elk geval eerlijker dan veel van je collega’s.

Macy: Een acteur die klaagt over zijn vak, loopt met zijn kop in zijn kont. Dit is een fantastisch beroep.

Ook voor mensen die hun brood moeten verdienen met reclamespots en zelfs daar auditie voor moeten doen?

Macy: Ik heb heel veel respect voor die acteurs. Ik heb het zelf 25 jaar lang gedaan. Hetzelfde voor theateracteurs, die ook nooit rijk zullen worden door hun vak. Als je in een theatertopper terechtkomt, de absolute commerciële top op Broadway, verdien je 2000 dollar (93.000 frank) per week. Op zich is dat veel geld, maar de meeste acteurs moeten er vijf jaar op wachten, als ze al ooit zover geraken. En zo’n stuk loopt misschien drie maanden. Als je echt geluk hebt, gaat het stuk op tournee en kan je er een jaar lang van profiteren. Al heb je nadien zin om een pistool in je mond te stoppen, omdat je een jaar lang elke dag hetzelfde hebt gedaan. ( lacht)

Die mensen zijn geweldig. Ik deed graag streektheater. Toen ik nog in Chicago speelde, leerde ik al die oude theateracteurs kennen, mannen en vrouwen uit New York die al 30 of 35 jaar in het vak zaten. De verhalen die ze vertellen! En je maakt geen kans tegen ze op het podium. Ze kennen alle trucs om het publiek op hun hand te krijgen. Schaamteloos soms, maar verbluffend om naar te kijken.

Je hebt een grote mond, zeg je. Wat is er waar van het verhaal dat je gedreigd hebt om de honden van de Coens neer te knallen als je de hoofdrol in ‘Fargo’ niet kreeg?

Macy: Het is helemaal waar. Ik heb drie keer auditie gedaan voor die rol, en telkens zeiden ze ‘Dat doe je echt goed, man.’ Het zijn net hippies, die twee. Maar ze belden me niet terug. Toen ik te weten kwam dat ze bijkomende audities organiseerden in New York, kocht ik het eerste vliegtuigticket dat ik kon krijgen, deed nog een keer auditie en zei hen dat ik hun honden zou neerschieten als ze me de rol niet gaven. Wat ze heel grappig vonden.

Achteraf bekeken heb je groot gelijk gehad om zo aan te dringen, want die rol heeft je carrière veranderd.

Macy: Niet alleen mijn carrière. Voor en na Fargo is dag en nacht. Die oscarnominatie was een uitstekende carrièrezet. Ik weet niet waarom ik het niet eerder heb gedaan. Ik denk dat ik goed scripts kan lezen. Het eerste wat ik doe, is al die idiote regieaanwijzingen overslaan. Als een scène zich afspeelt in een restaurant, hoef ik niet te weten wat voor restaurant het is, hoe het daar ruikt of wat ik te eten krijg. Al die rommel is ballast voor mij. Ik concentreer me op de dialoog. Als je dat doet en je leest het hele script in één keer, kan je je een goed beeld vormen van de film. En als die film me een goed gevoel geeft, doe ik het.

In ‘State and Main’ spaarde David Mamet zijn kritiek op Hollywood niet. Is je visie op het wereldje veranderd sinds die film?

Macy: ( lacht) Hollywood heeft allang geen geheimen meer, en alle geruchten die de ronde doen, zijn waar. Maar als State and Main werkt, is dat omdat Mamet niet alleen affectie heeft voor Vermont, maar ook voor Hollywood zelf. Die acteurs en regisseurs en producenten en technici zijn verbluffende mensen. Het is waar dat ze allemaal vol zijn van zichzelf, dat ze uit hun nek kletsen en dat ze niet de nobelste kant van de menselijke natuur laten zien, maar ze zijn nooit saai.

Halle Berry heeft nu in ‘Swordfish’ gedaan wat Sarah Jessica Parker in ‘State and Main’ deed: eerst uitgebreid klagen dat ze haar borsten moet laten zien, maar uiteindelijk wel inbinden als ze meer poen krijgt.

Macy: David is daar altijd heel goed in geweest. Herinner je je Wag the Dog? Dat heeft hij geschreven vóór Clinton Irak opnieuw aanviel om de aandacht af te wenden van zijn ondeugende gedrag in het Witte Huis. Oleanna, een drama over ongewenste intimiteiten, schreef hij lang vóór die beruchte Clarence Thomas-zaak (waarin een rechter van het Supreme Court aangeklaagd werd, red.) in het nieuws kwam. Hij is een ziener.

Dat gedoe rond blote borsten is natuurlijk niet zo uitzonderlijk. Ik heb al in een film gezeten waarin ik een verkrachter speelde en niemand had de actrice verteld dat ik haar bloesje moest openscheuren. Ik wil best mijn borsten tonen, zei ze, maar niet tegen het loon dat ik nu krijg. Bel mijn manager maar. Waarop de producenten, goedkoop als ze zijn, me vroegen om haar bloesje open te scheuren zonder dat haar borsten bloot kwamen. Ik heb dus de beleefdste verkrachter gespeeld die ooit op aarde rondgelopen heeft. Om zeker te zijn, hadden ze mijn mes compleet bot gemaakt, maar ik moest zoveel kracht zetten dat het bloesje toch open viel. Ik heb die blote borsten dan maar weer netjes bedekt. ( lacht) Ik voelde me net een scharrelende vijftienjarige.

In hoeverre heb je je door de persoon van Mamet zelf laten inspireren om de regisseur te spelen in ‘State and Main’?

Macy: Ik heb dat personage niet op iemand specifiek geënt. Ik heb zelf één klein filmpje geregisseerd en ik ben opgegroeid tussen filmmakers. Ik hou zielsveel van die mensen. Iemand zei me ooit: ‘Als je de beste acteerprestatie van de wereld wil zien, kijk dan naar een regisseur die aan zijn acteurs uitlegt hoe ze moeten spelen. Hij let totaal niet op zichzelf, hij speelt zonder franjes en gaat recht op zijn doel af. Zet een camera op de regisseur of haal er een publiek bij en hij kan het natuurlijk niet opnieuw doen. Daarvoor heb je een acteur nodig.’ Wat mijn personage in State and Main betreft, heb ik al moeten horen dat hij verachtelijk en slijmerig is, maar daar ben ik het helemaal niet mee eens. Ik vind hem heroïsch! Die kerel heeft de opdracht gekregen om op tijd en binnen het budget een film af te leveren, en iedereen begint lastig te doen. De hoofdactrice wil opeens haar tieten niet meer tonen, hoewel het in het script stond en zij het heel goed wist, de mensen van het dorp beginnen te klagen en ga zo maar door. En mijn personage doet alles om de boel recht te houden. Dat noem ik niet verachtelijk.

In een handomdraai de locatie van een film veranderen terwijl het script ‘De Oude Molen’ heet, is dus niet opportunistisch maar realistisch?

Macy: ( lacht) Wat jij nu aanhaalt, is maar het topje van de ijsberg. Je houdt het niet voor mogelijk wat er kan gebeuren als je een film maakt. Soms kijk je raar op als je het verhaal van een film ziet, maar als je wist wat zich allemaal achter de schermen heeft afgespeeld, zou je achterover vallen. Het is krankzinnig! Een acteur die met een kater opdaagt, of die de avond voordien geknokt heeft in een café en opeens een joekel van een blauw oog heeft. Dan moet je dat allemaal in het script zien te verwerken.

Klopt het dat het script van ‘Boogie Nights’ veel gortiger was dan de film uiteindelijk is geworden?

Macy: O ja. We hebben het moeten terugschroeven of de film was er nooit gekomen. Neem de scène waar Dirk Diggler, het hoofdpersonage, de oscar van de porno-industrie krijgt. We hadden een stuk of 100 figuranten ingeschakeld en hen gevraagd om hun beste seventies-plunje aan te trekken. Die mensen waren blij dat ze mochten meespelen in een film met Burt Reynolds. We zetten iedereen op zijn plaats en stelden voor om de scène eerst eens te repeteren. Oké, actie! Melora Walters, die een porno-actrice speelt, stapt naar voren, gaat op het podium staan en zegt: En de winnaar is… en ik kan niet wachten tot ik zijn enorme pik in mijn mond of mijn kont of mijn kutje krijg…. Dirk Diggler! Er valt een doodse stilte in de zaal, en plots zien we 80 van die 100 figuranten rechtstaan, naar hun auto lopen en wegrijden. ( lacht) We hebben de opnames moeten stilleggen tot ze 80 andere figuranten gevonden hadden. Dit is geen Burt Reynolds-film, moeten die mensen hebben gedacht…

Heb je intussen al door wat de bedoeling van Gus Van Sants ‘Psycho’-remake was?

Macy: Nee. Jij wel? Al vind ik dat ik het er uitstekend afgebracht heb. Mij heeft die film zeker geen kwaad gedaan. Martin Balsam (die de privé-detective speelde in Hitchcocks origineel, red.) was een heel goeie acteur en ik wil niet op zijn graf dansen, maar ik vind mezelf beter dan hij in die rol. Mijn versie van dat personage stak beter in elkaar. Maar dat was ook het enige in die film. Ik weet niet wat Gus van plan was. Ik wist alleen dat ik de kans niet wou laten liggen om met hem samen te werken. Voor mijn part mocht hij het telefoonboek verfilmen. To Die For is een van de beste films aller tijden. Hij mocht me dus alles vragen.

Keek je niet raar op toen hij zei dat hij ‘Psycho’ shot voor shot opnieuw wilde doen?

Macy: Ik reageerde net als iedereen. ‘Waarom?’ Maar hij had zo’n sprankel in zijn ogen, en iedereen dacht dat het idee steek hield. Toen de film uitkwam, beseften we dat dat niet zo was. ( lacht)

Je geeft ook acteercursussen met als uitgangspunt dat je niet kunt leren acteren. Wat moet ik me daarbij voorstellen?

Macy: Acteren op zich kan je inderdaad niet leren, maar je kunt wel bepaalde technieken aanleren. Mamet zegt nu graag dat je niemand kunt leren acteren, maar hij is verkeerd. Je kunt veel opsteken in een cursus. Ik raak er steeds meer van overtuigd dat het vooral een esthetica is die je kunt aanleren. Ik ken veel goeie acteurs die er niet in slagen om op het juiste doel te mikken. Ze kunnen het, maar ze pakken het totaal verkeerd aan. Ze proberen emotioneel of grappig te zijn, en daar gaat het niet om. Dat is niet de job van de acteur. Een acteur moet de waarheid vertellen, de andere persoon laten doen wat hij wil. Daar houdt het bij op. De humor is de job van de schrijver, de emoties zijn de job van God.

Wat houdt die techniek dan in?

Macy: Eerst en vooral moet je leren hoe je een script kunt vertalen. Wat een personage doet, lijkt op wat de acteur doet, maar het is niet hetzelfde. Een personage wil misschien Engeland redden, terwijl je dat als acteur nooit als waarheid kunt verkopen. Engeland valt niet te redden omdat jij de koning niet bent en Engeland niet bestaat. Als acteur moet je dat dus vertalen naar iets dat je wél geloofwaardig kunt doen. Een publiek gelooft je als ze je iets zien doen dat echt is, iets wat een begin, een midden en een eind heeft en waarin je kunt slagen of falen. Om dan de daden van het personage te vertalen naar iets dat je zelf op het podium of de set kunt doen, heb je een zekere techniek nodig.

En veel oefening?

Macy: Veel oefenen, veel scripts analyseren en veel hetzelfde doen. Het moet een gewoonte worden. Wat David Mamet ons leert, is dat je altijd doet wat je gewoonlijk doet. Iemand die onder stress staat, valt terug op zijn gewoontes. En je kunt je geen stresserender situatie voorstellen dan wanneer iedereen stil wordt en de spot op jou gericht staat of de camera loopt. Het komt er dus op aan om de juiste gewoontes te kweken.

Wat is jouw gewoonte?

Macy: Het enige wat telt bij acteren, is actie. Elke goeie scène gaat over een conflict. Als er geen conflict in zit, is het een slechte scène. Dat conflict kan tussen twee of meer personages zijn, maar ook in je eigen hoofd, een monoloog met het publiek waarin je probeert uit te maken wat je wil doen. Het is de actie die telt. Er is een hele acteerschool die stelt dat de emotie telt, maar dat is nonsens. De waarheid is dat je je emoties niet kunt controleren. Als we dat konden, zouden er geen psychiaters zijn, nietwaar. ( grijnst)

‘Een acteur die klaagt over zijn vak, loopt met zijn kop in zijn kont.’