Twombly bekijkt zijn foto’s met een schildersoog. Esthetiek, gevoel en poëzie komen op de eerste plaats.
De tentoonstelling van de Amerikaanse schilder Cy Twombly (Lexington,1928-Rome 2011) is een verrassende ervaring. Medio jaren vijftig was hij een belangrijke figuur in een groep New Yorkse kunstenaars met onder meer Robert Rauschenberg en Jasper Johns.
In 1957 settelde hij zich in Italië en daar ontwikkelde hij een heel andere stijl. Via abstract expressionisme en action painting kwam hij tot een soort handschrift waarvan hij het potentieel en de expressiviteit begon te verkennen en werd de grens tussen schilderen en tekenen vaak heel smal.
Zijn inspiratie putte hij uit de poëzie, de mythologie, de geschiedenis en het landschap. Hij begon ook te fotograferen, maar met die werken kwam hij pas in 1993 aanzetten.
Procédé
Die foto’s zijn nu in Bozar te bekijken en bewonderen. Het zijn geen gewone foto’s, want Twombly gebruikte het Polaroid-procédé, instant photography, dat hij liet bewerken tot afdrukken via het zogenaamde pigmentatieproces.
In het laboratorium werden de kleurwaarden behandeld, de kleuren met pigmenten gesatureerd zodat er een positief ontstond dat enigszins vergelijkbaar is met de historische kalotypies die werden uitgevonden door de Britse fotopionier Felix Talbot. Daardoor zijn zijn foto’s min of meer gewild onscherp en lijken zij enigszins ouderwets.
Thema’s
De onderwerpen die Twombly koos zijn divers: bloemen, groenten, fruit, details uit een brokante markt, landschappen, beelden van historische tempels, fragmenten van schilderijen, details uit zijn atelier. Sommige beelden zijn herleid tot abstracties terwijl anderen heel concreet zijn. Allemaal tonen zij in hoge mate een poëtische benadering. Die is het sterkst in de bloemen- en fruitreeks waar het concrete onderwerp door haar onscherpte en kleurmanipulatie een vervreemdend en sensueel effect verkrijgt.
Een intrigerende reeks is de opname van een kamerdetail waarin een tafel en een stoel staan. De tafel is bedekt met een wit laken dat in detail werd opgenomen en waarvan de wisselende positie ten opzichte van de stoel en de ruimte én het wisselen van de plooien, de veranderende stand van de objecten en de lichtmodulatie een spel met de tijd aangaan. Dat zijn foto’s met meer dan een loutere reproductie van de realiteit.
Welk onderwerp hij ook uitkiest, of het nu abstract of meer concreet werd weergegeven, het is altijd met een schildersoog bekeken. Kleuren, licht en schaduw, de keuze van het standpunt, het heeft in eerste instantie allemaal te maken met esthetiek, met gevoel, met poëzie.
De foto’s zijn, qua stijl, onvergelijkbaar met de schilderijen waarvan enkele voorbeelden in de tentoonstelling werden opgenomen. Ze zijn geconcipieerd vanuit een andere visie en helemaal afgestemd op de mogelijkheden van het fotografisch medium. Het beeld werd gekozen uit de realiteit, maar gezien door het oog van een schilder die er een eigen detail uit plukte en er een nieuwe persoonlijke dimensie aan gaf.
Ludo Bekkers
Cy Twombly, Fotografisch werk 1951-2010, nog tot 29 april in de Brusselse Bozar.
