Kinderen Philippe Vandenberg richten unieke Estate op

In 2009 stierf Philippe Vandenberg een zelfgekozen dood. Zijn kinderen zorgen intussen voor zijn werk.

“Je vous aime tant mes enfants, mais je n’en peux plus de solitude”, luidde een boodschap van de kunstenaar aan zijn kinderen. Op 29 juni 2009 legde hij zijn hals in een touw, verbonden met de deurknop van zijn atelier in Molenbeek. Hij nam plaats tegen de muur, slikte pillen, viel in slaap en stierf door verhanging. Hij was 57 jaar en bezig aan een internationale comeback. De drie kinderen zorgen voor het nagelaten oeuvre, en zetten het opnieuw in de wereld.

“Ik heb nog lang nagedacht over je opmerking van papa als wilde schilder. Woedende schilder soms ja, maar niet wild. Mijn vader was zeer rustig en als hij werkte was dat met zo’n kalmte en luciditeit.” In de e-mails van Hélène Vandenberghe (33) sluipen geen ondoordachte zinnen. In de zorg om de nalatenschap van haar vader, de Gentse schilder Philippe Vandenberg, laat ze niets aan het toeval over.

Met haar broers Guillaume (32) en Mo (28) richtte ze de Estate Philippe Vandenberg op, een combinatie van een vzw en een maatschap. De vzw staat in voor archivering, catalogisering, onderzoek en promotie van het werk. In de maatschap is het kapitaal ondergebracht. De beheerders, de drie kinderen, klinken zich aan elkaar vast voor een termijn van vijftien jaar. Als een van hen op een dag in geldnood komt en werk op de veiling wil gooien, komt dat neer op contractbreuk. Een unieke constructie, bij gebrek aan werkbare voorbeelden. Ze klinkt vastberaden: “Ons opzet is, dat werk levend houden, op internationaal niveau.”

Onuitgegeven strategie

De kinderen Vandenberghe zijn hun vader een belofte schuldig. Hélène: “Het was een enorme bekommernis van mijn vader, en ik denk voor vele kunstenaars: wat zal er gebeuren met mijn werk nadat ik gestorven ben? Na de dood van Richard Foncke had hij ook geen galerie meer waar hij zich echt goed bij voelde. Wij hebben hem dan gezegd: trek het je niet aan, papa, wij gaan voor dat werk zorgen. We gaan dat niet zomaar weggooien, je mag ons vertrouwen. Voor onze vader was kunst zijn leven. Wij zijn ermee vergroeid.”

Hélène, Guillaume en Mo beslisten eerst om al het nagelaten werk dat in het atelier opgetast stond, bij elkaar te houden. In juridische termen: de erfenis bleef in onverdeeldheid. De deur van het atelier ging dicht, de verkoop werd stilgelegd en de relaties met de kunstwereld bevroren. De kinderen namen de tijd om zich te bezinnen wat ze met het oeuvre, (inclusief cd’s en boeken) zouden doen. Hun overtuiging dat het werk internationaal niveau heeft, lieten ze door deskundigen staven.

De strategie, samengevat door Hélène, klinkt even eenvoudig als onuitgegeven in België: “Hoe houd je dat werk levend op internationaal niveau? Door in goede collecties te raken. Hoe raak je in goede collecties? Door een goede galerist. Hoe raak je aan een goede galerist? Door goede tentoonstellingen en goede boeken te maken. Hoe raak je daaraan? Door een hele goede kennis van zaken te hebben, dus door het maken van een catalogue raisonné (oeuvrecatalogus).”

Complementair triumviraat

De campagne is volop aan de gang. Magali Liedts werkt halftijds in dienst van de vzw aan de oeuvrecatologus. Er zijn gesprekken bezig met internationale galeries. En in september 2012 gaat in de Tilburgse stichting De Pont een tentoonstelling open waarin Berlinde De Bruyckere haar sculpturen en tekeningen confronteert met werk van Philippe Vandenberg, dat ze zorgvuldig uitkoos in het atelier. Bij de tentoonstelling in Tilburg, die in 2014 ook in La Maison Rouge in Parijs te gast is, verschijnt een boek, uitgegeven door Skira. Tegen die tijd moet ook de oeuvrecatalogus verschenen zijn.

De drie beheerders van de Estate vormen een complementair triumviraat. Alles wordt gezamenlijk beslist. Hélène, kunsthistorica, organiseert. Guillaume, cineast (hij regisseerde ook twee korte films over het werk van zijn vader), registreert. En Mo, architect, draagt zorg voor de ruimtelijke herindeling van het atelier. “We zijn nu twee jaar bezig en we staan al een heel eind verder”, zegt Hélène. “Dat is enorm bevredigend. Je moet weten: we hebben het hele parcours van papa gevolgd als kind. En dat was wel een vrij pijnlijk parcours, op sommige momenten.”

Jan Braet/Elien Haentjens