Kan Picasso discussie over mensenrechten aanwakkeren?

Studenten van de Palestijnse Academie hopen dat de expo rond Picasso de discussie over mensenrechten voedt.

Tot 22 juli kunnen de Palestijnen voor het eerst in hun geschiedenis een werk van Picasso in hun eigen staat zien. ‘Buste de femme’ vormt het sleutelwerk van de expo ‘Picasso in Palestine’, die in de International Academy of Art Palestine (IAAP) in Ramallah te zien is.

Trots is de artistieke directeur Khaled Hourani zonder meer, omdat de onderhandelingen met de eigenaar van het werk, het Van Abbemuseum in Eindhoven, veel tijd hebben gevergd maar uiteindelijk tot een prachtig resultaat hebben geleid. Het tableau wordt getoond in een speciaal daarvoor gebouwde ruimte in de academie.

Exemplarisch werk

De studenten kozen voor ‘Buste de femme’ (1943, olieverf op doek, ca. 100 op 80 cm), omdat het een uitgesproken voorbeeld is van de kubistische periode uit Picasso zijn oeuvre. Het kadert in de tijd dat de kunstenaar nog sterk geëmotioneerd was door de Spaanse burgeroorlog (1936-1939). Misschien, zeggen ze, is het mogelijk via dit kunstwerk tot een discussie te komen over mensenrechten en de culturele strijd op andere plaatsen en andere tijden.

Volgens de directeur van het Van Abbemuseum, Charles Esche, is het schilderij een voorbeeld van zijn late kubistische periode. De manier waarop de versneden vormen gemanipuleerd worden en tot een groter geheel geschoven is ongeveer dezelfde als in de eerste fase van deze stijltoepassing. In dit geval zijn de vormen robuuster en eenvoudiger geworden en met meer zwier getekend en geschilderd. De laatste vijftig jaar was het kunstwerk al vaker op reis, omdat het exemplarisch is voor een bepaalde periode uit het oeuvre van de kunstenaar.

Film, magazine en foto’s

Het IAAP is zich er terdege van bewust dat het initiatief niet vanzelfsprekend is. Tijdens het openingsweekend (25 en 26 juni) was er een speciaal programma waar internationale sprekers een antwoord trachten te formuleren op de artistieke, politieke en sociale gevolgen rond deze tentoonstelling in Ramallah. Er werd ook nagedacht en van gedachten gewisseld over de achtergrond, de motivaties en de implicaties van dit project en verdere culturele uitwisselingen tussen Europese en instellingen in het Midden-Oosten.

Anderzijds werkt de regisseur Rashid Masharawi aan een filmdocumentaire ‘De reis van Picasso’ die de voorbereiding, administratieve besognes, het vervoer en de presentatie van het kunstwerk wil tonen. Hij zal in 2012 klaar zijn voor distributie.

Het Belgisch kunsttijdschrift A Prior zal in oktober van dit jaar een nummer wijden aan dit project met meningen van internationale kunstenaars, auteurs en curatoren. Het zal verschijnen in het Engels en Arabisch. In het nummer staan onder andere foto’s van Sander Buyck, die in een interview met Knack.be zijn bijdrage aan het project toelichtte.

Betekenisvolle rol

De verzameling van het museum behoort tot de beste van Europa. De opeenvolgende directeuren Edy de Wilde, R..W.D. Oxenaar, Jean Leering, Rudi Fuchs en de Belg Jan Debbaut hebben met wijsheid en inzicht van dit aanvankelijk provinciaal museum een instelling van internationaal formaat gemaakt, ieder volgens eigen persoonlijkheid. Vrijwel alle strekkingen van de moderne en hedendaagse kunst zijn er vertegenwoordigd met topstukken.

De ‘Buste de Femme’ van Pablo Picasso is, samen met een vroeger kubistisch werk ‘Femme au vert’ uit 1909, één van de sleutelwerken uit het museum. Het nu uitgeleende schilderij is, volgens de huidige directeur Charles Esche, een onderdeel van een bredere ontwikkeling van een beleid waarbij een typisch moderne kunstcollectie voorwaarden tracht te scheppen voor maatschappelijke en culturele wijzigingen die rondom ons plaats vinden.

Een van de meest pertinente vragen daarbij is hoe Europese musea een betekenisvolle rol kunnen spelen om de globale situatie met al zijn interne tegenstellingen te helpen begrijpen.

Ludo Bekkers