Jules Schmalzigaug: een erg persoonlijke futurist

© Privéverzameling

Het creëren van een wervelende beweging vormt het hoofddoel van de kunst van Schmalzigaug.

De korte solo van Jules Schmalzigaug (1882-1917) in de avant-garde.

Zijn stempel van enige Belgische futurist had hem roem kunnen opleveren, maar wie kent hem? Misschien ligt het aan zijn onmogelijke naam, geërfd van een naar Antwerpen uitgeweken Duitser die goed boerde in koffie. Of aan zijn zwervende bestaan, met haltes door heel Europa. Nergens vatte Jules Schmalzigaug vaste voet, en van networking kende hij niets.

In Venetië was hij net aardig op dreef, toen het uitbreken van de Grote Oorlog in 1914 hem en zijn famile naar het neutrale Nederland dreef. Daar moest hij zich bezighouden met lesgeven in ‘huishoudelijke kunst’ aan Belgische meisjes. Het ligt echter vooral aan zijn eenzame keuze voor het futurisme, een flamboyante kunstrichting die Italianen machines en motoren liet adoreren maar in de lage landen slechts na dato bescheiden gensters sloeg.

Te beperkend

Schmalzigaug was al twaalf jaar op kosten van vader opgeleid in kunst, toen hem in 1912 in Parijs de schellen van de ogen vielen. Vier grote Italiaanse futuristen exposeerden er werken met een ongekende dynamiek, ritmische golvingen, gefragmenteerde vormen en briljante kleuren. En toen hun profeet Tommaso Marinetti in een lezing brandhout maakte van het verleden (hij bedoelde het vrij letterlijk) en opriep om de nieuwe vormen en gedachten radicaal door te voeren, was Schmalzigaug verkocht.

Hij liet z’n atelier in Frankrijk in de steek en verkaste naar revolutionaire grond. Maar. “Hij vestigde zich in Venetië, terwijl de futuristen Venetië radicaal afwezen als achterlijk”, zegt commissaris Valerie Verhacq (29). In het museum van Brussel (KMSKB) laat ze met een oordeelkundige keuze van werken en dito opstelling zien wat er aan de hand was: “het etiket futurist is te beperkend voor Schmalzigaug.”

Persoonlijke accenten

Twee Venetiaanse schilderijen uit 1913, naast elkaar opgehangen, spreken boekdelen. Venetiaanse gevel weerspiegelt zijn opvattingen over het simultane contrast van lichtgevende en -absorberende kleuren, en biedt een intimistisch figuratieve kunst met invloed van de Nabisgroep. Terwijl er als een wervelwind raast door het ‘Interieur van de basiliek San Marco’: de ritmische golvingen, fragmentatie en helle kleurexplosie van de futuristen.

Het leek een spectaculaire bekering, maar in feite bleef de kunstenaar, tot aan zijn onverklaarde zelfmoord in 1917, twee paden bewandelen. In pastel en gouache, voor portretten en sfeertekeningen een gematigd moderne kunst. Voor de ambitieuzere schilderijen, een futurisme met veel persoonlijke accenten. Het hoofddoel, het creëren van een wervelende beweging, slaat daarbij meer dan eens om in het omgekeerde. Een kunst van experimenten, een man van vraagtekens.

Jan Braet

.

jules schmalzigaug‘ tot 6 februari in de KMSKB.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content