De negende Zinneke parade staat voor de deur: ‘Zinneke is veel méér dan een parade’

Met het gekozen thema ‘fragiel’ zat de Brusselse Zinneke Parade nog nooit zo dicht op de realiteit. Terwijl Brussel herstelt van zijn negatieve imago na de aanslagen van 22 maart maken de 24 ‘zinnodes’ of groepen zich klaar voor de parade. Dat de deur van de organisatie, gevestigd in een oude drukkerij in Schaarbeek, openstond toen we arriveerden, was een voorbode voor wat komen zou: een openhartig gesprek met Dis Huyghe, mede-organisator van Zinneke.

Zinneke won onlangs de Vlaamse Cultuurprijs voor Amateurkunsten. Die prijs doet al vermoeden dat de tweejaarlijkse parade van Brussel meer inhoudt dan een groot volksfeest. Wat is Zinneke meer dan een laattijdig carnaval?

Dis Huyghe: Véél meer. Het belangrijkste verschil is dat de ‘zinnodes’ of de groepen die een act opvoeren, elkaar vooraf niet kennen. Om de twee jaar starten wij met een compleet wit blad waarbij we nieuwe mensen bij elkaar brengen. Die ‘zinnodes’ ontstaan meestal vanuit een individuele vraag of vanuit een school of wijk. Zo wilden enkele senioren uit een rusthuis graag wat meer contact met de jongeren die dagelijks in hun straat op een bankje zaten. Of een Nederlandstalige school wilde graag wat beter de Franstalige school in dezelfde straat leren kennen. Met al die vragen gaan onze vier projectopvolgers aan de slag en leggen vraag en antwoord bij elkaar. Uit die samenstelling komen de ‘zinnodes’, of groepen die samen een act opvoeren.

Was die focus op een artistieke ontmoeting tussen Brusselaars al van in het begin aanwezig?

Dis Huyghe: De ontmoeting wel, maar de artistieke samenwerking kwam pas later. In het begin leken we even de carnavaleske toer op te gaan toen de organisatie, die ons in 2000 tot Europese cultuurhoofdstad had gedoopt, vroeg of er geen Brussels volksfeest kon worden georganiseerd. Maar na vier jaar zagen we in dat een toeristisch tweejaarlijks evenement niet de weg was die we met Zinneke wilden bewandelen. Toen Myriam Stoffen de nieuwe directeur werd, besloten we er een absoluut a-commercieel evenement van te maken. De focus verschoof naar het artistieke, de culturele diversiteit en de ontmoeting tussen mensen die elkaar anders niet zouden ontmoeten. Zo werd de Zinneke parade minder een carnaval, maar eerder een slotevenement na een proces van twee jaar artistieke samenwerking.

Morgen geven de ‘zinnodes’ met hun acts ons een inzicht in de fragiliteit van de natuur, het financiële stelsel, de mens, de vluchtelingen. Wie zorgt voor de artistieke insteek van de opvoeringen?

Dis Huyghe: Die komt er dankzij een achttiental kunstenaars die elk samenwerken met een verschillende ‘zinnode’. Twee jaar geleden etaleerden ze hun interpretatie van het thema ‘fragiel’ op een tentoonstelling, waarna de groepen die al waren samengesteld de voorkeur konden geven voor hun favoriete kunstenaar. Maar ook omgekeerd kon een kunstenaar kiezen om met een bepaalde doelgroep samen te werken. Vanaf dan kan de wisselwerking binnen een ‘zinnode’ ontstaan.

Zijn er enkele bekende kunstenaars bij?

Dis Huyghe: Nee, Zinneke doet niet aan name dropping maar geeft aan nieuwe kunstenaars de kans om te groeien in hun werk. Dat stimuleren we ook door opleidingen aan te bieden om bijvoorbeeld te leren lassen. Na verschillende edities een lasser in te huren voor de constructie van de praalwagens, zagen we namelijk in dat we met dat geld beter een gratis opleiding konden aanbieden aan deelnemers van de Zinneke parade zelf. Ook leuk is dat die ‘metallo’s’, zoals we die opgeleide lassers noemen, soms als groep blijven samenwerken na de parade.

Maar ook andere skills kan je als deelnemer onder de knie krijgen bij Zinneke. Zo kwam iemand die schoenen maakt voor de operazangers van De Munt hierover een workshop geven aan geïnteresseerde ‘zinnodes’.

Voor sommige Brusselaars lijkt het alsof jullie er altijd geweest zijn. Toch bestaat Zinneke nog maar 16 jaar. Is de vraag om met Zinneke samen te werken doorheen de jaren al geëvolueerd?

Dis Huyghe: Zeker en vast. Het valt mij op dat de oproep om anderen beter te leren kennen steeds minder van groepen komt en meer individueel. Dat geeft mij een sterk vermoeden dat het verenigingsleven aan het verwateren is. De grote verenigingen zoals de vrouwenbeweging raken versnipperd maar bieden daardoor nieuwe mogelijkheden om zich bij Zinneke aan te sluiten.

Zo kwam hier vorig jaar een oud vrouwtje een koffie drinken, belde daarna wat vriendinnen op en nu vormen zij samen met nog anderen de zinnode ‘Vieux Rêvent’. Het succes van zo’n los verband tussen individuen kreeg al meermaals interesse van verenigingen als het Willemsfonds en Davidsfonds. Zij zien hun ledenaantal dalen omdat er weinig instroom is van nieuwe leden. Zij komen vaak met de vraag hoe wij het doen om een creatief proces in gang te steken met groepen die niet aan een organisatie gebonden zijn.

Is de versnippering van het verenigingsleven ook de reden waarom de ‘zinnodes’ steeds minder wijkgebonden zijn?

Dis Huyghe: Ja, dat is goed mogelijk. Maar ook omdat er nieuwe ideeën uit Brussel en daarbuiten komen. Zo zal er morgen ook een zinnode uit Genk ‘Harschor’ een act opvoeren, en werkte een andere zinnode samen met gevangenen. Die laatste groep, ‘Les Parloirs’, zullen op de parade berichten laten horen van de gevangenen. De reacties van het publiek hierop zullen via de ‘parloir’ in de gevangenis aan de gevangenen laten beluisterd worden. Op die manier kunnen ook zij ook op een aparte manier deelnemen aan de parade.

Zijn er gemeentes die moeilijker te bereiken zijn, ik denk bijvoorbeeld aan Sint-Jans-Molenbeek?

Dis Huyghe: Dat is moeilijk om te zeggen, omdat de vraag nooit vanuit een specifieke gemeente komt. Uit Molenbeek zijn er net zoals uit andere gemeentes vragen gekomen. Er zijn voor deze editie drie ‘zinnodes’ die vanuit Molenbeek werken. Wat wel nog kan verbeterd worden, is de toenadering tot de balkangemeenschap. Dat is een bevolkingsgroep die er de laatste jaren is bijgekomen en nog te weinig vertegenwoordigd is in Zinneke. Ook expats willen we in de toekomst meer aantrekken.

Mee zijn met de evoluerende samenstelling van Brussel is trouwens de essentie van onze naam ‘Zinneke’. Dit was de naam voor een straathondje dat wel eens in de Zenne werd gegooid en is nu uitgegroeid tot symbool voor de multiculturele Brusselaar. Elke Brusselaar die erbij komt, is dus een ‘Zinneke’.

Het thema ‘fragiel’ was oorspronkelijk niet gekozen met een blik op Brussel, maar bleek na de aanslagen van 22/3 actueler dan ooit. Hoe reageerde Zinneke op de aanslagen?

Dis Huyghe: In het begin waren er veel vragen. Mensen vroegen zich af of de parade nog zou doorgaan. Sommige ouders durfden hun kinderen even niet meer naar de repetities sturen. Onze vrees was dat als iedereen zou moeten gefouilleerd worden, het volkse karakter van het feest zou verdwijnen. Maar die angstreacties bleken gelukkig van korte duur.

We merken wel dat de ogen van de media sindsdien meer dan ooit op ons gericht zijn. Dat Brussel leeft, willen we zeker met de Zinneke parade duidelijk maken, maar we hebben niet de pretentie om te zeggen hoe mensen naar Brussel moeten kijken. We blijven een ‘Zinneke’, een eerlijke bastaardhond die zijn ding doet en daarvoor hopelijk geapprecieerd wordt.

Sinds zijn ontstaan is Zinneke om de twee jaar verhuisd. Nu zitten jullie al drie jaar op een vaste locatie op het Masuiplein in Schaarbeek. Wat betekent die overschakeling van een nomadisch naar sedentair bestaan voor Zinneke?

Dis Huyghe: Door vaak in een andere wijk te zitten, konden we onze stempel drukken op verschillende delen van Brussel. Met onze definitieve verhuis naar het Masuiplein in Schaarbeek, is dat niet meer mogelijk. Maar het biedt wel nieuwe mogelijkheden. Zo kunnen we nu een grotere stockplaats voor materiaal aanleggen. Eerder verzamelden we al herbruikbare materialen van bedrijven uit de Benelux waarmee we nauw in contact staan. Binnenkort komen daar misschien ook nog oude decorstukken van opera De Munt bij, die nu in containers zitten in de Haven van Antwerpen.

Daarnaast denken we erover om van ons metaalatelier een tewerkstellingsplaats te maken, omdat er al verschillende keren vraag was om ook voor andere groepen, zoals een theatergezelschap, decorelementen te construeren. Met de verbouwingen die eraan komen, hopen we dat er hier in 2020 een fantastisch gerenoveerd gebouw staat waar dagelijks honderden mensen langskomen om gebruik te maken van ons atelier of simpelweg materiaal willen hergebruiken. Zo zie je, Zinneke is veel méér dan een parade.

Olivia Vandeweghe