Biënnale Istanbul: de beste kunstwerken

Terwijl de Biënnale van Istanbul de voorbije jaren meer als een stadsparcours opgevat was, kozen curatoren Jens Hoffman en Adriano Pedrosa er voor deze 12e editie voor om alles op één locatie te bundelen. Vlak naast Istanbul Modern, aan de oevers van de Bosporus, installeerden ze vijf groepstentoonstellingen en een vijftigtal solotentoonstellingen in twee gigantische pakhuizen. Op die manier zetten de tentoonstelling an sich opnieuw in de verf.

Inspiratie voor de Biënnale vonden de twee in het werk van de Cubaans-Amerikaanse kunstenaar Felix Gonzalez-Torres (1957-1996). Net zoals zijn werken gaven ze de Biënnale de titel ‘Untitled’ mee. Want volgens Gonzalez-Torres verandert de betekenis van iets, zowel door de tijd als door de ruimte, voortdurend. Tegelijk reageren de curatoren met deze titel naar eigen zeggen tegen de al te vage titels die tentoonstellingen vandaag de dag krijgen.

In de gigantische hallen bouwde Ryue Nishizawa, die deel uitmaakt van het Japanse architectenbureau SANAA, een netwerk van ruimtes van verschillende grootte. De vijf grootste ruimtes huisvesten de groepstentoonstellingen, de kleinere ruimtes daarrond bevatten telkens werk van één kunstenaar dat aansluit bij het thema van de grote presentatie. Op die manier kan elke kunstenaar de toeschouwer onderdompelen in zijn eigen universum.

In de groepsshow ‘Untitled (Death by gun)’ is het werk van de enige Belg in de Biënnale, namelijk Kris Martin, te zien. Zijn ‘Obussen II’ (2010) bestaat uit meer dan 700 lege Howitzer-hulzen uit de Eerste Wereldoorlog. Hoewel ze nog steeds herinneren aan hun wrede geschiedenis, zijn ze in de tentoonstelling op een esthetisch mooie manier gepresenteerd.

De vijf beste solopresentaties

1. Martha Rosler Naar aanleiding van de Vietnam-oorlog creëerde deze Amerikaanse kunstenaars collages, waarin ze de American Dream confronteerde met oorlogstaferelen. Voor ‘Bringing the War Home: House Beautiful (1967-1972)’ gebruikte ze beelden uit Amerikaanse tijdschriften. Naar aanleiding van de oorlogen in Irak en Afghanistan breidde ze in 2004 een vervolg aan dat project. Door dezelfde vormentaal te gebruiken klaagt ze het ’terug naar af’ aan. Alsof de verantwoordelijken in al die jaren niets bijgeleerd hebben.

2. Leonilson Het bijzonder poëtische werk van de Braziliaanse kunstenaar Leonilson (1957-1993) kan opgesplitst worden in twee delen. Aan de ene kant zijn er de erg persoonlijke, bijzonder fijne tekeningetjes, aan de andere kant het bredere, meer politiek getinte werk.

3. Rosângela Renno Met haar installatie ‘Imemorial’ kaart de Braziliaanse kunstenares (1962) de gebrekkige kennis over hun eigen geschiedenis in Brazilië aan. Tijdens de werken aan de hoofdstad Brasilia verloren een zestigtal werknemers het leven, Renno houdt de herinnering aan hen levendig door hun portret te tonen. Op die manier levert ze commentaar op de menselijke prijs die betaald is voor de droom van president Juscelino Kubitschek.

4. Akram Zaatari Deze kunstenaar uit Libanon (1966) toont op de Biënnale een combinatie van foto’s en een film. De foto’s selecteerde hij uit het archief van de Libanese studiofotograaf Hashem el Madani. Deze presentatie omvat vooral foto’s van koppels in diverse hoedanigheden. In de video ‘Tomorrow Everything Will be Alright’ staat de dialoog tussen twee mannen centraal. Via een typmachine kunnen we de dialoog volgen.

5. Bisan Abu-Eisheh Deze Palestijnse kunstenaar, die in Jeruzalem leeft, koos voor zijn werk ‘Bayt Byoot Playing House (2008-2011)’ een museale presentatie. Net als archeologische objecten presenteert hij restanten van verwoeste huizen voorzien van een labeltje en een bijhorend locatiekaartje in vitrinekasten. De restanten komen uit door de Israëli’s verwoeste huizen in Oost-Jeruzalem. Per kast vermeldt de kunstenaar hoeveel mensen in het huis leefden en wanneer het verwoest werd. Volgens de Israëli’s hebben de huizen geen vergunning, volgens de kunstenaar maakt de regering het voor Palestijnen onmogelijk om zo’n vergunning te krijgen wegens de hoge prijs en de administratieve rompslomp.

Van onze redacteur in Istanbul Elien Haentjens