Waarom de draak in ‘Raya and the Last Dragon’ geen vuur spuwt en de prinses geen kleed draagt

Is een traditionele Disneyprinses nog van deze tijd? Het Huis van de Muis sleutelde voor Raya and the Last Dragon in elk geval duchtig aan de formule. ‘Technisch behoort Raya tot onze prinsessentraditie, op de groepsfoto valt ze zwaar uit de toon’, zeggen ze bij Disney.

Het huishouden doen terwijl je klein uitgevallen huisgenoten in de mijn ploeteren, slapen tot de prins je komt wekken, op glazen muiltjes de prins charmeren in de hoop dat hij je komt redden: de actieradius van de traditionele Disneyprinses is beperkt. Actrice Keira Knightley heeft het zo moeilijk met de passiviteit van Assepoester dat ze haar dochters niet naar de geliefde animatieklassieker uit 1950 laat kijken. Wel meer ouders schotelen hun kinderen liever iets minder tuttige heldinnen voor. Disney is zich daar al enkele jaren van bewust, maar zet zijn prinsessen liever niet bij het huisvuil. Het verdient dan ook grof geld aan hen.

Maar er is een uitweg. Met het razend populaire en met twee Oscars bekroonde Frozen vond regisseur Jennifer Lee die in 2013: prinsessen die het heft in handen nemen en zelf de motor van het verhaal zijn. Lee werd in 2018 gepromoveerd tot chief creative officer van Walt Disney Animation Studios en zet de modernisering van de Disneyprinses fluks verder. Ze kwam eind 2019 zelf met Frozen II. Nu zet de zwierige animatiefilm Raya and the Last Dragon de emancipatie van de prinses verder, dit keer met Don Hall (die in 2014 een Oscar won met Big Hero 6) en Carlos López Estrada in de regisseursstoelen.

Vrouwen maken de helft van de wereldbevolking uit, wij zouden ook in de helft van de verhalen de hoofdrol moeten spelen.

Scenariste Adele Lim

In Raya and the Last Dragon kampen vijf in onmin met elkaar levende landen met hetzelfde probleem: de boosaardige wolkenformatie Druun verandert de bevolking in stenen standbeelden. Om haar versteende vader te redden gaat Raya op zoek naar de vijfhonderd jaar eerder verdwenen magische draak Sisu. Met haar leiderscapaciteiten, groot hart en zwaardvechtkunst is ze goed geplaatst om de wereld te redden.

In de vraag of het dan nog wel nodig was om van haar ook een Disneyprinses te maken stak de creatieve ploeg bijna evenveel tijd als theologen in de kwestie van de Drievuldigheid. ‘Haar vader staat aan het hoofd van het land Hart. Technisch is Raya een prinses. In die kamer in Wreck-It Ralph waar alle Disneyprinsessen samen chillen, zou ze welkom moeten zijn’, lacht Don Hall. ‘Zelf zou ze ze zich allicht als de hoeder van het drakenjuweel identificeren, naar de taak die ze van haar vader overneemt en die is weggelegd voor een krijger.’

‘Mensen die in Raya een prinses willen zien: doe gerust’, vult zijn collega-regisseur Carlos López Estrada aan. ‘Wie in haar liever een bad-ass krijger ziet: doe gerust. Raya behoort tot Disneys prinsessentraditie, maar op de groepsfoto valt ze zwaar uit de toon.’ Scenarist Qui Nguyen vindt dat Raya echt wel een plaats in de ‘lange en prachtige rij van Disneyprinsessen’ verdient, maar omarmt het feit dat ze prinses én krijger is. ‘Ze is vrouwelijk én kan je met één kaakslag vloeren. Dat is een schitterende stap in de evolutie van sterke vrouwelijke Disneypersonages.’

Producente Osnat Shurer prijst zich gelukkig dat ze móchten voortbouwen op honderd jaar Disneygeschiedenis, ‘maar het was wel de bedoeling om iets nieuws en fris te maken. Raya herdefinieert in zekere zin wat een prinsessenfilm kan zijn. De vraag is of je er wel een etiket op hoeft te plakken. Want als je met de term prinsessenfilm een genre wilt aanduiden, dan noem ik Raya liever een avonturenfilm met een hedendaagse flair. Wij spreken het liefst over “onze film”, een film met een sterke vrouwelijke protagonist.’

Waarom de draak in 'Raya and the Last Dragon' geen vuur spuwt en de prinses geen kleed draagt

Shurer bekent wel dat er diep nagedacht en lang gepraat is over de prinsessenkwestie. ‘Waarom zou een vrouwelijke protagonist in een Disneyanimatiefilm automatisch een prinses moeten zijn? We hadden van onszelf – en van hogerop – de toestemming om van Raya geen prinses te maken. We hebben het uiteindelijk toch gedaan omdat een prinses verantwoordelijkheid draagt voor het volk en verantwoordelijkheid is een van de grote thema’s van de film.’

Geen Mulan

Het contrast tussen Raya en de Mulan uit de recente remake van de gelijknamige animatiefilm is opmerkelijk groot. In die nieuwe Mulan draait het voortdurend om gender en een strikte, archaïsche scheiding tussen mannen- en vrouwenrollen. De jonge Mulan vermomt zich als mannelijke soldaat om het Chinese keizerrijk te redden en mag na het weinig feministische statement ‘ik ken mijn plaats’ de deugd ’toewijding aan de familie’ aan het familiezwaard toevoegen.

Waarom de draak in 'Raya and the Last Dragon' geen vuur spuwt en de prinses geen kleed draagt

In Raya and the Last Dragon is gender op geen enkel moment een thema. Een zeer bewuste keuze, zegt scenariste Adele Lim. ‘Als je gelijkheid en een waarheidsgetrouwe portrettering van vrouwen ernstig neemt, kies je beter niet voor een verhaal waarin gender een obstakel vormt. Raya wordt niet door haar gender gedefinieerd. Het doet er helemaal niet toe dat ze een jonge vrouw is. Het gaat om de weg die ze aflegt: het gevecht voor de droom van haar vader, de strijd om die verdeelde landen samen te brengen. Ze symboliseert leiderschap en verantwoordelijkheid. En dán kan het interessant worden dat ze als Disneyheldin een rolmodel wordt voor kinderen, jonge meisjes in het bijzonder.’

Die genderneutraliteit geldt overigens niet alleen voor de protagonist. ‘Kijk naar de leiders van de andere landen, de draken, de sidekicks, de bijrollen, de soldaten in het leger… Alles loopt door elkaar, man en vrouw, oud en jong, dun en dik. Op die inclusie zijn we stiekem erg trots. Vrouwen maken de helft van de wereldbevolking uit, wij zouden ook in ongeveer de helft van de verhalen de hoofdrol moeten spelen’, lacht Lim.

Tijd om prinsen met glazen muiltjes of een sneeuwwitte huid te imponeren heeft Raya niet. ‘We hebben onszelf nochtans geen verbod op een love interest opgelegd’, beweert López Estrada. ‘Het kwam alleen zo uit. Dit verhaal draait om andere ideeën en thema’s dan de ware vinden.’

Vrijage met het Oosten

Raya and the Last Dragon surft niet alleen verder op de feministische golf (naar Disneynormen toch) die Frozen heeft ingezet. De film zet ook de vrijage van het Huis van de Muis met de gigantische Aziatische markt verder. De inspiratie kwam dit keer niet uit China maar uit Zuidoost-Aziatische landen als Thailand, Maleisië, Vietnam, Indonesië, Cambodia, Singapore en Laos. ‘Dit is de eerste Disney die sterk geïnspireerd is door die culturen’, zegt producer Shurer. ‘Maar let op het meervoud: we spreken over een regio van elf heel uitlopende landen, met binnen die landen nog eens heel uiteenlopende culturen, etnieën en religies. De diversiteit is er enorm en wij gebruiken er maar een snuifje van.’

Waarom de draak in 'Raya and the Last Dragon' geen vuur spuwt en de prinses geen kleed draagt

Daarbij loop je het gevaar dat je een cultuur die je niet goed kent verkeerd voorstelt of te lomp disneyficeert. Dat kwam Disney bij Vaiana (2016) en Coco (2017) al op kritiek te staan. Hall geeft toe dat dat inderdaad de grootste valkuil was. ‘Zoals voor Vaiana hebben we ons erg hard uitgesloofd tijdens de voorbereiding. We gingen ter plaatse om de sfeer op te snuiven, de pracht met eigen ogen te zien en te fotograferen, te schetsen en te schilderen. Net als voor Vaiana werkten we met een adviesgroep, met onder anderen een archeoloog, een cultureel antropoloog, een danser en muzikanten. De Southeast Asia Story Trust hielp ons met de kleinste details bij de kostuums, het eten, Raya’s zwaard, haar vechtstijl, het ontwerp van de draak…’

Waarom de draak in 'Raya and the Last Dragon' geen vuur spuwt en de prinses geen kleed draagt

Producente Osnat Shurer benadrukt dat je daarnaast ook in het hart van je creatieve team over de juiste culturele expertise moet beschikken. Scenaristen Qui Nguyen en Adele Lim hebben roots in respectievelijk Vietnam en Maleisië. ‘Je hebt mensen zoals ons nodig’, zegt Nguyen. ‘Wij zijn hypergemotiveerd om mee te werken aan de film die we altijd hebben willen zien, een film die over ons en onze cultuur gaat. Wij zorgen voor de persoonlijke toets. Wij helpen te vermijden dat er te stereotiepe concepten of personages gebruikt worden.’

‘Maleisië, waar ik ben opgegroeid, is een land met dertig miljoen inwoners, maar de meeste westerlingen zouden het op een wereldkaart niet kunnen aanduiden’, lacht Lim. ‘Dat leidt tot het gevoel dat onze cultuur, onze verhalen, minder belangrijk zijn of het minder verdienen om verteld te worden. Raya bewijst dat het niet uitmaakt vanwaar je afkomstig bent: ook jouw verhaal verdient het om verteld en gevierd te worden.’

Jolige draak

De draken zijn een prachtvoorbeeld van de culturele verschillen tussen Oost en West. Hier zijn ze vuurspuwende gevaartes die een schat bewaken, dorpen platbranden, door Sint-Michiel of Sint-Joris gespiest worden en recenter, in Game of Thrones, de fantasyvariant op een atoombom. ‘Dat staat bijna diametraal tegenover de draken uit Zuidoost-Azië’, legt Hall uit. ‘Naga’s zijn geen vuurspuwende monsters die overwonnen moeten worden maar goddelijke wezens die je met water en leven associeert. Het is geen moment in ons opgekomen om van onze draak een woest monster te maken. Wel hebben we van onze prachtige, holistische naga een heel herkenbaar en grappig personage gemaakt.’

Dat laatste is niet zonder risico. De humoristische wijze waarop Vaiana een Polynesische halfgod afbeeldde, werd door sommigen onder vuur genomen en afgedaan als een gebrek aan respect. ‘Kun je iets verkeerd doen? Natuurlijk kan dat. Maar dat maakt het net de moeite waard’, zegt Shurer beslist. ‘Ik heb van Vaiana geleerd dat een Disneyfilm heel veel jonge mensen prikkelt om zich in een cultuur te verdiepen die ze niet goed kennen. Daar ben ik zo ontzettend trots op dat ik er de valkuilen en eventuele uitschuivers met plezier bij neem. Valkuilen zijn er altijd. Kritiek is er altijd. Zeker op Disney.’

Raya and the Last Dragon

Vanaf 5/3 beschikbaar in ‘premier access’ bij Disney+ – dat betekent dat u 21,99 euro moet betalen – en zodra het kan in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content