Tim Mielants, regisseur van ‘De Patrick’: ‘Ik heb Kevin Janssens voor de tweede keer misbruikt’

‘Word ik schipper of regisseur?’ Ooit liet Tim Mielants, regisseur van onder meer Legion en Peaky Blinders, Marc Didden over zijn carrière beslissen. Voor wie nog twijfelde of die de juiste keuze maakte, is er nu zijn eerste langspeelfilm De Patrick. Met een extra portie Kevin Janssens. ‘Hij moest over de Meir kunnen lopen zonder dat één vrouw naar hem omkeek.’

Sinds zijn ouders hem in 1985 meenamen naar een kleine naturistencamping in de Pyreneeën bleef die plek door het hoofd van Tim Mielants spoken. Toen hij die koortsdroom vol opmerkelijk egaal gebruinde mei-68’ers echter finaal wilde uitdrijven, kwam zijn tv-carrière net in een stroomversnelling terecht. Nadat de VTM-reeks Cordon op BBC was uitgezonden, kreeg hij de kans om het derde seizoen van Peaky Blinders te regisseren, en later ook afleveringen van onder meer Legion en The Terror. 34 jaar na datum is Mielants’ milde obsessie dan toch uitgemond in De Patrick, een nogal surreële zoektocht naar een verloren hamer, met Josse De Pauw, Bouli Lanners, Jemaine Clement, zeventien kilo extra Kevin Janssens en heel weinig kleren.

‘Na de filmschool ging ik op zoek naar wat mij precies aan die periode fascineerde’, vertelt Mielants. ‘Zo ging ik praten met een hoop campinggasten uit die tijd, en dat leverde een nog grotere schat aan verhalen op dan verwacht. Zo werd de camping uitgebaat door een zoon en zijn blinde moeder, een extreem gelovige vrouw aan wie niemand ooit had durven vertellen dat ze een naturistenresort uitbaatte. (lacht) En toen wij er logeerden, werd de camping blijkbaar ook gebruikt als onderduikadres door ETA-terroristen die net een aanslag in Madrid hadden gepleegd.’

Ook een film die ik wel had willen zien.

Tim Mielants: Ik heb veel verhalen gehoord die bijna te mooi lijken om te laten liggen, maar wat weet ik nu van Baskische separatisten? Ik maak in het buitenland al genoeg tv over gangsters en superhelden. Dit keer wilde zowel ik als coscenarist Benjamin Sprengers echt aan de slag met een wereld die we kenden.

Is de goedige, ambitieloze Patrick ook een reliek uit die zomer?

Mielants: Patrick is in het middelbaar ontstaan, toen men mij probeerde in te lepelen dat geluk en ambitie heel nauw samenhangen. Dat je altijd een doel moet hebben om naar te streven. Terwijl ik toen al een enorme bewondering had voor de schoolconciërge en de klusjesman. Figuren die weliswaar zonder ambitie maar wel goedlachs en zonder enige wrok in het leven stonden.

Ik snap de fascinatie. Alleen noem je hen in interviews ook helden. Is dat geen brug te ver?

Mielants:(grinnikt) En toch is het inspirerend om mensen te zien die geen slaaf van de ratrace zijn, eerlijk zijn met zichzelf en zich geen dromen laten opleggen door anderen. Ze zijn perfect tevreden met wie ze zijn, hoe schoon is dat? Het ligt bovendien niet voor de hand om zo in het leven te staan, want daar komt vaak kritiek op. Of zoals Patrick te horen krijgt: ‘Hoe kunt gij zo leven? We worden al ambetant door naar u te kijken. Doe iets met uw leven. De wereld gaat naar de kloten door mensen zoals jij.’

Die nudistencamping levert een fijne, wat surreële setting op, maar ondanks de tonnen lillend vlees is De Patrick een zeer aseksuele film.

Mielants: Iedereen is naakt, omdat dat nu eenmaal mijn jeugdherinnering is. En het werkt omdat het er inderdaad verder niet toe doet. Het heeft me altijd gefascineerd hoe naakt en seksualiteit heden ten dage per definitie gelijkgesteld worden. Op Sint-Lukas maakte ik al filmpjes van mannen die naakt een technische uitleg gaven over een ijskast of een automotor. Allesbehalve seksueel, maar geweldig intrigerend. (lacht)

Liet iedereen zich even snel uit de kleren praten voor jouw jeugdkoortsdroom?

Mielants: Ik had meer weerstand verwacht, maar dat ging echt heel makkelijk. Voor de grote Pierre Bokma was het zelfs dé reden om toe te zeggen. ‘En dan hoop ik dat het een maand lang heel hard regent, Tim.’

Je vroeg Kevin Janssens om zeventien kilo aan te komen teneinde zijn innerlijke Patrick naar boven te halen. Hoe noodzakelijk was dat?

Mielants: Zeer noodzakelijk. We hebben er nooit een streefgewicht opgeplakt, maar zo’n verdikkingsproces doet rare dingen met een mens, fysiek maar ook mentaal. Ik wilde dat Kevin over de Meir liep en geen enkele vrouw nog naar hem omkeek. Dat doet iets met een man, zeker met een man als Kevin, die dat niet gewoon is. Niet dat Patrick depressief hoefde te zijn – hij is net heel gelukkig op zijn manier -, maar alle seksualiteit moest er wel uitgezogen zijn.

Je werkte aan het begin van je carrière ook al samen met Janssens. In Super8, dat je samen met Jonas Govaerts voor Acht maakte, liet je hem verkleed als Tom Cruise in Born on the Fourth of July geëuthanaseerd worden door zijn lief Benny Claessens, die op zijn gezicht ging zitten tot hij stikte. En nee, we kunnen dat niet duidelijker uitleggen dan dat.

Mielants:(grinnikt) Kevin vertelde me ooit over zijn ongelooflijke bewondering voor Cruise, dus heb ik dat maar gebruikt. Volgend jaar gaan we ook samen naar die Top Gun-sequel kijken.

Is het een kleine nevenmissie van jou om Janssens van een zeker afgelikt imago af te helpen?

Mielants: Nu doe je het zo altruïstisch klinken, terwijl ik Kevin in De Patrick eigenlijk gewoon voor de tweede keer misbruikt heb. (lacht) Ik was op zoek naar het Vlaamse equivalent van Sylvester Stallone in Cop Land, en Kevin leek me de enige juiste keuze. Ik wist bovendien hoe goed hij is en dat hij probleemloos een film kan dragen. (denkt na) Het mooie aan Cop Land is dat Stallone die rol van corpulente sheriff zo oprecht speelt dat je moet concluderen dat die loser ook een deel van Stallone is. Met Kevin had ik dat ook. Hij speelt het zo mooi dat je niet anders kunt dan denken: Kevin had ook een Patrick kunnen zijn, als de dingen anders waren gelopen.

Jemaine Clement, de acteur uit Flight of the Conchords die je leerde kennen op de set van Legion, noemde De Patrick slow comedy. Daar valt veel voor te zeggen. Je mikt nooit op een expliciete lach, maar er is nu eenmaal iets inherent knulligs aan een hoop naakte mensen die zich opwinden over een futiliteit tijdens een bewonersvergadering.

Mielants: Sommige thema’s in De Patrick zijn te belangrijk voor me om echt naar grappen toe te werken, maar er is wel af en toe ruimte voor een glimlach. (denkt na) En ik wilde vooral iedereen de ruimte geven om eigen associaties te maken, zonder iemand bij het handje te houden. Een Amerikaanse distributeur stuurde me bijvoorbeeld net nog een analyse van twee pagina’s door: “Fantastisch hoe De Patrick de aanzwellende verrechtsing van de maatschappij vat! Het is belangrijk dat dit vandaag verteld wordt!” Ik viel uit de lucht, maar ik werd er wel heel gelukkig van.

Kun je die analyse misschien toch even duiden?

Mielants: Zo verwees hij onder meer naar de brouwkelderspeeches van Hitler, naar hoe Patrick blind is voor de realiteit… Echt een interessante analyse, maar ik wil ze niet opdringen aan anderen. In het huidige gepolariseerde klimaat in de VS is iedereen gewoon heel hard op zoek naar antwoorden, en een abstracte film als deze geeft heel veel ruimte om de gaten in te vullen met je eigen denkbeelden.

In essentie is De Patrick een film over hoe we omgaan met verlies. Patricks vader sterft en in de zoektocht naar zijn hamer doorloopt hij de vijf fasen van een rouwproces.

Mielants:(knikt) Maar ook die visie wil ik dus niet opdringen.

Je legde in Variety ook het verband tussen die hamer en je eigen carrière. ‘Je zal maar vinden wat je zoekt eenmaal je stopt met zoeken’, oreert het personage van Clement op een bepaald moment tegen Patrick.

Mielants: Op het moment dat ik sprongen in mijn carrière wilde maken, bleef het altijd oorverdovend stil. Maar de dag dat ik dacht: kus nu allemaal mijn kloten, ik wil gewoon leven en gelukkig zijn, begon de telefoon te rinkelen. Heel bizar. Dat zit er inderdaad ook in: als je iets wilt, moet je het vooral niet te hard willen. En – toegegeven, wat kleffer – wees blij met wie je bent.

Jij wilde het helemaal niet. Het liefst van al was je gewoon scheepskapitein geworden.

Mielants: Wanneer ik maanden van huis ben voor een reeks, doe ik eigenlijk nog steeds de lange omvaart. (lacht) Maar inderdaad, ik was geslaagd voor het ingangsexamen aan de scheepvaartschool en had zelfs al een uniform gekocht, maar mijn moeder greep op het laatste moment in. Die dacht, hoogstwaarschijnlijk terecht, dat ik daar niet gelukkig van zou worden. De filmschool leek haar een betere keuze. Mijn moeder kende me blijkbaar beter dan ik mezelf. Ik was gefascineerd door film, maar dat was me allemaal te exotisch, iets voor een klein groepje uitverkorenen. Tijdens het ingangsexamen op Sint-Lukas kwam ik uiteindelijk voor Marc Didden te zitten. ‘Het is heel simpel’, zei ik hem. ‘Jij beslist of ik ga filmen of ga varen.’ En ik ben heel blij dat hij me toen niet op een boot gezet heeft.

Dat lijkt een constante in je leven. Je sukkelt overal haast stomweg in, nadat iemand anders je een laatste zetje heeft gegeven, toch?

Mielants: Ik denk gewoon niet dat je het zelf echt in de hand hebt. Als ik mijn carrière al zelf gestuurd heb, dan was dat vooral door bepaalde projecten te weigeren. Maar verder is Peaky Blinders gewoon op mijn pad beland omdat ze voor het derde seizoen minder swagger en meer emotie zochten, iets wat ze van mij hadden gezien in Cordon. Noah Hawley, de showrunner van Legion, was dan weer gecharmeerd door hoe ik de Russen had neergezet in Peaky Blinders. Hij heeft weliswaar lang op mij moeten inpraten, want ik had, en heb, niets met superhelden, maar dat vond hij blijkbaar net verfrissend. (denkt na) Ik heb inderdaad af en toe iemand nodig die me beter kent dan ik mezelf ken en zegt: ‘Dit zal kloppen. Dit moet je doen.’

Het is momenteel – sorry – alle hens aan dek bij Marvel: de komende jaren worden we gebombardeerd met nieuwe reeksen en films. Zijn ze nogmaals aan jouw mouw komen trekken?

Mielants: Voorlopig heb ik mijn part wel gehad. Maar het gaat inderdaad hard. Alle grote concurrenten investeren zwaar in fictie en het is een waanzinnig interessant moment om televisie te maken. Over tien jaar gaan we hier met heimwee naar terugkijken. Ik hoop vooral dat Disney+ binnenkort niet iedereen naar huis speelt, al lijkt de kans me vrij groot. Neem het maar eens op tegen de volledige catalogus van Disney en Pixar, de highbrow reeksen van Hulu en de rits Oscarwinnaars van 21 st Century Fox.

Een waanzinnig interessant moment, maar ook een potentieel mijnenveld voor regisseurs.

Mielants: Hoe bedoel je?

Denk maar aan hoe indieregisseur Andrea Arnold met veel lawaai aangetrokken werd om het tweede seizoen van Big Little Lies in te blikken, waarna Jean-Marc Vallée, regisseur van het eerste seizoen, uiteindelijk alles opnieuw ging monteren en extra draaidagen inlaste. Regisseurs van auteursfilms stromen en masse naar televisie, maar worden daar wel gemuilkorfd.

Mielants: Dat gaat op voor heel wat franchises, maar je hebt toch net zo goed Netflixprojecten als The Ballad of Buster Scruggs waar de Coen-broers helemaal hun ding mee konden doen? Ik ben altijd op mijn hoede, maar voorlopig kon ik altijd mijn eigen ei leggen. Steven Knight en Hawley lieten zich zelfs amper zien op de sets van Peaky Blinders en Legion. En ik let wel op met aanbiedingen zoals House of Cards of The Crown: dan weet je op voorhand dat je met één hand op de rug zal moeten werken.

‘We zien tv-regisseurs als goden met een megafoon, helemaal boven aan de voedselketen’, bedacht The Guardian zich omtrent de Arnold-hetze. ‘Terwijl velen van hen ook maar angstige, nerveuze freelancers zijn.’

Mielants: Absoluut. Elke keer stap ik bijna huilend op dat vliegtuig en denk ik: ik ga naar de oorlog en kom nooit meer terug.

Zeker dat je toch niet liever schipper was geworden?

Mielants:(lacht) Tarkovski vergeleek regisseren met oorlog voeren, en ik volg hem daar wel in. Het kan heel leuk zijn, maar tegelijk zeer confronterend en je moet werkelijk op alles voorbereid zijn. Ondertussen is het mijn zoveelste tour of duty in de loopgraven, maar wennen doet dat dus nooit.

Je draaide ook net een aflevering van de nieuwe Amazonreeks Tales from the Loop, waarvoor Legion-schrijver Nathaniel Halpern zich baseerde op de scifi-schilderijen van Simon Stalenhag.

Mielants: (knikt) Denk aan Dekalog van Kieslowski, maar dan sciencefiction. En denk vooral níét aan Stranger Things. Tales from the Loop had die richting kunnen uitgaan, maar we zijn er zo ver mogelijk vandaan gebleven. Naar mijn smaak mist Stranger Things de juiste emotie, dat is louter een commercialisering van nostalgie. De studio vroeg me ook om ter voorbereiding het hele oeuvre van Ingmar Bergman en Andrej Tarkovski nog eens te bekijken. Nooit gedacht dat ik dat soort huiswerk van een Amerikaanse tv-studio zou krijgen.

Ken jij het werk van Tarkovski niet gewoon vanbinnen en vanbuiten?

Mielants: Zijn films kun je tientallen keren bekijken en toch ontdek je altijd iets nieuws. Ik begrijp het ook niet allemaal, maar dat hoeft niet. De magie van zijn films blijft me fascineren. Hetzelfde heb ik met Preston Sturges, iemand aan het andere eind van het spectrum.

In oktober regisseer je ook de volgende film van Franstalig icoon Bouli Lanners, die een gendarme speelt in De Patrick. De synopsis leest als een simpel liefdesverhaal ergens in de Schotse hoogvlaktes. Is dat niet te ‘normaal’ voor jou?

Mielants: Ik denk niet dat Bouli en ik iets ‘normaals’ kunnen maken. (lacht) We zijn allebei waanzinnige fans van de absurdistische Waalse cinema uit de jaren negentig, en dan vooral het werk van Benoît Mariage. Les convoyeurs attendent en Le signaleur zijn zowat heilig voor mij.

Wil je in de toekomst meer focussen op filmprojecten?

Mielants: Ik wil me niet beperken tot een van beide. ‘Film is een popsong waarin alles moet kloppen’, zei David Fincher ooit. ‘Terwijl televisie eerder een opera is, waarin je al eens de tijd krijgt om een aria te zingen.’ Ik wil zowel aria’s zingen als heel vreemde popsongs maken. En zonder die tv-kruisbestuiving was De Patrick allicht een heel andere film geworden.

Op welke manier?

Mielants: Door de actie- en CGI-scenes in Legion ben ik bijvoorbeeld het belang van een goede voorbereiding gaan inzien. Ik had bepaalde scènes echt niet kunnen draaien met enkel mijn kortfilmervaring op zak. En ik besefte het gisteren zelf pas, maar het derde seizoen van Peaky Blinders en De Patrick lijken verdacht hard op elkaar. De vrouw van Thomas Shelby sterft, hij gaat door een rouwproces, stelt de grote levensvragen en kan maar niet aan zijn ‘gevangenis’ – het gangstermilieu – ontsnappen. Heel raar dat ik dat niet eerder zag. En met de jaren heb ik ook geleerd om mezelf en anderen veel ruimte te geven om fouten te maken. Zo spreekt Kevin amper in de film en doet hij alles met zijn blik. Zoiets moet tijd krijgen en kunnen groeien op de set.

Naar verluidt heb je ook een heel eigen manier van regisseren. Er komen nogal wat imaginaire dieren bij kijken.

Mielants: Ik communiceer nogal vaak in surreële beelden, ja. Wat dat juist is, hou ik liever voor mezelf. Het is nu eenmaal mijn taak om acteurs zin te geven om iets te spelen, en dat is een zeer efficiënte methode. (lacht) Bovendien werk je al eens met acteurs die door een zware periode gaan, een echtscheiding bijvoorbeeld, en daarin blijven vastzitten. Dan helpen zulke aanwijzingen om even aan de boom te schudden. Al is niet iedereen dat gewoon. Tom Hardy keek toch maar vreemd op toen ik hem op de set van Peaky Blinders vroeg om zich voor te stellen dat zijn tegenspeler in een schaap veranderde tijdens hun gesprek. (lacht)