Wat weet u nog over de Koersk? Het zou een vraag kunnen zijn in De Slimste Mens ter Wereld. In Vinterbergs nieuwste film Kursk zal u echter niet alle antwoorden vinden. En dat is de bedoeling. ‘Ik wou een verhaal vertellen over mensen en liefde, niet over bureaucratie.’
In Knack Focus van deze week kon u lezen hoe provocateur Lars Von Trier andermaal de donkerste krochten van zijn ziel opzoekt en op het doek schildert. Dan is het Thomas Vinterberg, die andere auteur van het Dogmamanifest uit 1995 dat film weer puur moest maken, toch anders vergaan. ‘Ik ben een sucker voor liefdesverhalen’, aldus een iets joligere Deen. Een brede glimlach en een gelikt uiterlijk verraden dat de cineast zich goed voelt, maar hij heeft naar eigen zeggen een hele tijd gezocht naar zichzelf nadat hij niet-intentioneel van Festen een stijlicoon maakte.
Vinterberg is verzot op onze Matthias Schoenaerts. Zo verzot dat hij zelfs het door Schoenaerts toegestopte scenario van Robert Saving Private Ryan Rodat over de Koersk besloot te verfilmen. Na de literaire adaptatie Far From the Madding Crowd gaat de regisseur dus opnieuw in zee met de Vlaming. En dat mag u letterlijk nemen. Kursk kruipt in de hoofden van de betrokken partijen bij de ramp met de gelijknamige Russische duikboot. In augustus 2000 zonk de onderzeeër. Door politieke inertie waren de gevolgen niet te overzien. Vooral de Russen hadden boter op het hoofd. Toch wil Vinterberg deze Europese – overigens volledig in het Engels gesproken – coproductie geen vingerwijzing noemen. Een interview dat begon met bevreemdende liftmuziek en eindigde met ‘hoe gaat het?’
Ik ben de eerste om toe te geven dat het maken van deze film niet gemakkelijk was.
Waarom wou u het verhaal van de Koersk verfilmen en wat wist u nog van de feiten?
Thomas Vinterberg: Wat me altijd is bijgebleven is het geluid van het kloppen op de onderzeeër. Maar ik kende de details niet tot ik het scenario las. (kijkt plots verdwaasd rond zich heen en realiseert dat er nog vreemde liftmuziek door de kamer galmt waarop hij besluit de volumeknop van de installatie op nul te zetten)
Wanneer je beslist om een film te maken is dat geen rationele beslissing. Het is een chemische reactie voor mij. Soms probeer ik dat gevoel te negeren of af te wijzen zodat ik mijn eigen verhalen kan maken, maar als het steeds terugkeert dan verken ik de mogelijkheid om die film toch te maken.
Dit is een grote Europese coproductie. Was het moeilijk om met zoveel verschillende nationaliteiten te werken?
Vinterberg: Ik ben de eerste om toe te geven dat het niet gemakkelijk was. Ook ik moest mij erover zetten dat iedereen Engels praat in de film, iets dat mij bijna overtuigde om hem niet in te blikken. Ik voel nog steeds een zekere arrogantie. De beslissing om het project toch voort te zetten, ondanks dat feit, nam ik als een uitdaging voor mezelf. Ik moest en zou het compenseren door het zo puur mogelijk te houden tussen de acteurs. Ik beloofde mezelf geen Russisch accent op te leggen. Dat was nog belachelijker geweest. Ik gebruikte Matthias Schoenaerts als centrum en bouwde een wereld rond hem met verschillende Midden-Europese accenten. Geen Russen, geen Amerikanen, enkel Midden-Europeanen.
Hoe zou u uw relatie met Matthias Schoenaerts omschrijven?
Vinterberg: Werken met Matthias is een cadeau. Hij is zo’n complexe acteur en persoon. Complex in de zin dat hij alle facetten heeft van een man. Zelden vind je iemand met zijn waardigheid. Misschien is het iets Vlaams, dat weet jij misschien beter. Tegelijkertijd heeft hij iets kwetsbaars, iets larger than life. Hij navigeert doorheen zijn carrière op intelligente wijze.
Deze film vraagt fysieke performances van de cast. Hoe was het op set?
Vinterberg: Eerlijk? Het was fun! Voor mij althans (lacht)! We filmden in een studio in Lint. Bij 42 graden! Als je denkt dat het koud was… Het was kokend heet! Er was weinig zuurstof, wat handig was voor de performances van naar adem happende mariniers. Zwaar, maar goed voor het neerzetten van de personages.
Je vindt zelden iemand met de waardigheid van Matthias Schoenaerts.
De Koersk-ramp draait ook rond politieke inertie en koppigheid die vreselijke gevolgen kan hebben. Geeft u commentaar op de hedendaagse politiek?
Vinterberg: Ja (aarzelt) en nee. Ik wilde een verhaal vertellen over menselijkheid, verlies en rouw. En liefde! Natuurlijk is er geen ontkomen aan politieke elementen. De keuze om het leven van mensen te geven om nationale trots en geheimen te bewaren? Er zal altijd een strijd zijn tussen mens en bureaucratie. Nog interessanter is dat deze ramp het einde betekende van de vrije pers. De vrouwen aan land die schreeuwen om gerechtigheid? Dat vond je op internet. Voorheen konden ze het niet in de hand houden. Daarna kwamen het internet en de media onder strikt toezicht te staan. Het reflecteert perfect wat er vandaag gebeurt.
Waar of niet waar: u liet de rol van Poetin, die nochtans in het scenario stond, vallen.
Vinterberg: (lacht en grijpt zich naar de haren) Iedereen spreekt me daar op aan. Het toont hoe krachtig het internet kan zijn. Wat je hierover vindt op het internet is pure bullshit. Wat echt gebeurde, is ongelooflijk saai! Ik liet hem vallen omdat het een verhaal is over mensen en liefde. Ik wil niet een zoveelste acteur zien die Poetin tracht te portretteren. Ik wil hem ook niet met de vinger wijzen. Want hoe was hij betrokken bij de hele zaak? Hij was amper 100 dagen benoemt! Het zou de film beperkt hebben tot een simpele vingerwijzing. Iets wat wellicht verwacht wordt van mij. En dat wilde ik niet. Alle officieren, kapiteins en admiralen dragen valse namen in Kursk.
Ik wil niet een zoveelste acteur zien die Poetin tracht te portretteren.
Meer dan 20 jaar geleden schreef u het Dogmamanifest met Von Trier en co. Hoe kijkt u daar nu op terug?
Vinterberg: Toen voelde ik het verlangen om op zoek te gaan naar het pure, de naaktheid van de mens. We vonden een vorm uit om cinema volledig uit te kleden. Van de ene dag op de andere, in Cannes, werd het een mode, een sexy jurk. Het werd een ware stijl. Dat was allerminst de intentie. Nu moet ik die puur- en naaktheid op andere manieren vinden. Zoals ik met Matthias Schoenaerts, Léa Seydoux en de kindacteur doe in Kursk. De kern van Dogma is dus wel intact.
Heeft Matthias Schoenaert u al enkele woorden Nederlands geleerd?
Vinterberg: Niets, helemaal niets! Hij spreekt vloeiend Engels! Maar misschien kan jij me iets leren (lacht).
Thomas Vinterberg vertrok met de woorden ‘Hoe gaat het?’ op zijn lippen.
Kursk is nog twee keer te zien op Film Fest Gent, op maandag 15 oktober en dinsdag 16 oktober in de Kinepolis. Vanaf 7 november komt de film in de zalen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
