Rupert Everett speelt Oscar Wilde: ‘Hij is de Christus van de lgbtq’s’

In zijn regiedebuut The Happy Prince schetst Rupert Everett de laatste dagen van Oscar Wilde, met hemzelf in de rol van de gevallen Ierse schrijver, dandy en gaymartelaar. ‘Wilde is de Christus van de lgbtq-beweging.’

Hij kende hoge pieken en diepe dalen, leefde soms als een pauper, soms als een prins en moest voor zijn homoseksualiteit een prijs betalen. Dat geldt niet alleen voor Oscar Wilde, de beruchte Ierse schrijver van The Importance of Being Earnest, The Picture of Dorian Gray en andere literaire klassiekers, die in zijn puriteinse victoriaanse tijd werd veroordeeld vanwege ‘a love that dare not speak its name’. Tot op zekere hoogte geldt het ook voor acteur Rupert Everett. Die leek in de jaren negentig voorbestemd om een van de leading men van zijn generatie te worden, en werd zelfs even getipt om Pierce Brosnan op te volgen als James Bond. Tenminste: tot Everett moest vaststellen dat het – ook ruim een eeuw na Wilde – nog altijd verdomd lastig is om als openlijke homoseksueel aan de top te komen én te blijven.

Dat Everett, die in zijn hoogdagen fuifde met Madonna en Andy Warhol en furore maakte met rollen in My Best Friend’s Wedding (1997) en de Wilde-adaptatie An Ideal Husband (1999), op zijn 59e zijn regiedebuut maakt met een biopic over het literaire gayicoon hoeft dan ook niet te verbazen. Toch kostte het de welbespraakte Brit flink wat moeite om The Happy Prince, een film die hij ook schreef en waarin hij zelf de dandy in verval speelt, gemaakt te krijgen. ‘Het heeft me tien jaar gekost’, vertelt Everett over zijn passieproject, waarin hij inzoomt op Wildes laatste levensjaar in Parijs, waar die in 1900 bezweek op amper 46-jarige leeftijd. Uitgeput en afgeleefd. ‘Ik ga niet beweren dat ik evenveel afgezien heb als Wilde, maar er waren momenten dat ik het toch stiekem dacht.’

Wat maakt Oscar Wilde zo speciaal voor jou?

Rupert Everett: Ik voelde me als tiener al tot hem aangetrokken, toen ik voor het eerst Parijs en zijn graf op Père Lachaise bezocht. Uiteraard heeft het feit dat ik homo ben daar veel mee te maken. Ik heb me geout in de jaren zeventig, toen homoseksualiteit nog maar net legaal was in het Verenigd Koninkrijk. Ik weet dus wat het is om te moeten vechten voor het recht om jezelf te mogen zijn. De meeste Wilde-biopics eindigen met het moment waarop hij veroordeeld wordt en in de cel belandt. Ik was vooral geïnteresseerd in de manier waarop hij daarmee omging, in zijn laatste dagen, al was het maar omdat dat tragisch-heroïsche deel nooit eerder is verteld.

Welke prijs heb je zelf moeten betalen voor je coming-out?

Everett: Toen ik als jonge homo uitging, was het uitkijken. Homoseksualiteit werd pas in 1976 legaal in Engeland, maar enkel in de privésfeer, niet in het openbaar. Die vage wetgeving betekende dat de politie zomaar kon bepalen wat privé en wat openbaar was, en mensen kon oppakken in clubs, bars, sauna’s en andere plekken waar homo’s elkaar ontmoetten. Het was een vreselijke, hypocriete tijd en het heeft geduurd tot diep in de jaren tachtig vooraleer we daar vanaf waren.

Je zou verwachten dat het entertainmentmilieu een stuk toleranter was.

Everett: Het was ook in de jaren tachtig en negentig niet evident om gay te zijn als acteur. Dat is het nog steeds niet. De entertainmentbusiness was altijd heel erg gericht op en gedomineerd door heteroseksuele mannen. Blanke, heteroseksuele mannen. Ik zwom tegen de stroom in. Ik ben blij met de metoo en de time’s up-bewegingen, die dat mannenclubje eindelijk pogen te doorbreken, maar ik hoop dat holebi’s ook hun moment krijgen. We hebben óók onze portie discriminatie en intimidatie gehad. Er is de jongste jaren veel vooruitgang geboekt, maar vergeet niet dat het verhaal van The Happy Prince tegenwoordig nog altijd realiteit is in bepaalde contreien. In Rusland. In Polen. In India. In Oeganda.

Is het conservatisme niet erger geworden, zeker in Europa?

Everett: Ik geloof niet dat de geschiedenis ons niets leert. De afgelopen eeuw is er ongelofelijk veel veranderd in positieve zin. Soms lijkt het alsof de westerse cultuur opgesloten zit in zijn eigen bubbel, maar als je de zaken vanuit een breder historisch perspectief bekijkt, merk je hoeveel energie er nog altijd van uitgaat op sociaal, politiek en artistiek vlak. Tuurlijk hebben we het walhalla nog niet bereikt, en uiteraard moeten we ervoor zorgen dat onze verworvenheden in deze gepolariseerde tijden niet te grabbel worden gegooid, maar ik zie meer dan ooit redenen tot optimisme en geloof.

Over geloof gesproken: je maakt van Wilde een martelaar voor de homozaak.

Everett: Dat was hij ook. Voor mij is Wilde de Christus van de lgbtq-beweging. Hij heeft zich opgeofferd voor onze zonden, én voor de zijne. (lacht) Maar hij heeft ons bevrijd. Hij kon vluchten en zijn gevangenisstraf ontlopen, maar hij koos ervoor om dat niet te doen. Dat heeft hem onsterfelijk gemaakt. Veel meer dan zijn literaire erfenis. Ik denk dat hij zich daar bewust van was. Er bestond in zijn tijd geen woord voor homoseksualiteit. Wilde heeft de zaak bespreekbaar gemaakt en in de openbaarheid gebracht door zijn lot te dragen, hoe onfair en vernederend het ook was.

Maak je van jezelf ook geen martelaar door zowel regie, scenario als hoofdrol op te eisen.

Everett: Ik wilde enkel schrijven en acteren, maar niemand wilde de film regisseren. Ik heb zeker tien regisseurs benaderd maar geen enkele hapte toe. Op een bepaald moment dacht ik: fuck it, ik doe het zelf, anders sterft The Happy Prince een trage, pijnlijke dood in development hell. Het bleek de juiste zet. Ik vond mezelf een van de aangenaamste regisseurs met wie ik ooit heb gewerkt. (lacht)

Is dit nu de kroon op je carrière?

Everett: Als ik hier en nu sterf wel, ja. Ik heb met Madonna ooit The Next Best Thing (2000) gemaakt (een draak van een romcom, waar Everett een Razzie-nominatie als slechtste acteur aan overhield, nvdr.) en het duurde een poos om daarvan te recupereren. Ook The Happy Prince zal de nodige recuperatietijd vergen, maar dan om andere redenen. (lacht)