Regisseur Gaspar Noé over ‘Climax’, ons reptielenbrein en blote borsten op Instagram

Wie heeft er lsd in de sangria gedaan? Daar is Gaspar Noé niet echt in geïnteresseerd, maar de smeerlapperij, de seks, de gruwel en de paniek die daarop volgt, toont hij des te meer in Climax.

Noé blikte zijn jongste film, over een afterparty die spectaculair uit de hand loopt, in amper vijftien dagen in met een heerlijke allegaartje aan dansers die zich bekwaamden in voguing, krumping of waacking. De wildste regisseur van de Franse cinema – u kent hem van Irréversible, Enter the Void en Love – nodigt u uit op het wildste feestje van het jaar.

Gaspar Noé: Die dansers aan het werk zien was een plezier. Het zijn geen professionele dansers. Hedendaagse dans boeit me al even weinig als klassieke dans. Ik hou meer van dansers in nachtclubs of van de rock-‘n-rolldansers in oude films met muziek van Elvis. Ik hou van acrobatische dansstijlen die persoonlijk of sjamanistisch zijn. Dans toont ook de mooie kant van de mens: het groepswerk, de individuele expressie, het plezier, de lichaamsbeheersing.

Terwijl jouw film net de lelijke kant van de mens belicht. Wat lsd in de sangria en die dansers doen vreselijke dingen.

Noé: (knikt) Het is een rampenfilm, het broertje van The Towering Inferno, Earthquake of The Poseidon Adventure. Ga maar na: een groep mensen geniet in een afgesloten omgeving van het leven tot alles ineens grondig fout loopt – in mijn geval omdat er met de sangria is gefoefeld. In een mum van tijd wordt al wat die groep samen heeft opgebouwd vernietigd.

Climax is geen pleidooi tegen alcohol, het is een karikatuur, een fabel die toont waar collectief controleverlies toe leidt. Het zou met diezelfde vriendengroep drie feestnachten op rij goed kunnen gaan en de vierde eindigen op het commissariaat of in het ziekenhuis omdat de ene de andere heeft bewerkt met een gebroken fles.

Hoe zit dat me jou? Heb jij een kwade dronk?

Noé: Alcohol maakt me vrolijk. Ik word niet agressief tenzij men agressief doet tegen mij. De eerste twee glazen alcohol zijn heerlijk ontspannend. Na het derde verminderen je intellectuele capaciteiten al. Na het vijfde word je traag en begin je je idioot te gedragen. Na tien, vijftien glazen eindigt het zoals in de film. Alcohol is plezant in beperkte dosissen in een vriendschappelijke en veilige omgeving maar ik heb al zoveel verrotte ruzies gezien die aan drank te wijten waren. Volgens mij heeft alcohol meer koppels kapot gemaakt dan de gsm.

Hoe stevig heb je gevierd dat Frankrijk wereldkampioen voetbal werd?

Noé: Dat volksfeest overtrof alle andere die ik al heb meegemaakt, dus ook elke nationale feestdag en elke inauguratie van een president. Ik ben in de Afrikaanse wijken geëindigd. Mensen waren er dronken van vreugde en dansten samen op straat. Heel grappig. Ik ben wel op tijd naar huis gegaan. Het slagveld om vier uur ’s morgens heb ik niet moeten aanzien. Ik vermoed dat veel mensen op straat in slaap zijn gevallen.

Heel wat vrouwen zijn die nacht lastiggevallen.

Noé: Dat was toch niet anders op die oudejaarsnacht in Duitsland? En op de Franse nationale feestdag zijn er ook altijd verwikkelingen. Als mannen en vrouwen zich bezatten, loopt het vaak verkeerd af. De bevrijding in 1945 had één vreugdeuitbarsting moeten zijn maar zelfs toen was er collectief geweld. Vrouwen die verdacht werden van relaties met Duitsers, zijn toen publiek vernederd en geschoren. Mijn films tonen dat verlangen naar barbarij.

We waren reptielen voor we zoogdieren werden en ten slotte mensen. Dat mag je niet vergeten. Onder onze schedel zitten drie computers: we hebben het brein van een reptiel, dat van een zoogdier – de cortex – en dat van een mens – de neocortex. Alcohol schakelt eerst de neocortex uit, onze intelligente kant. Dan neemt ons zoogdierenbrein het over en worden we erg emotioneel. Krijgt ons reptielenbrein de bovenhand, dan handelen we in functie van overleven en domineren. De vuilste, wreedste zaken zijn dan mogelijk. Niet alleen alcohol, ook cocaïne, amfetamines en andere pepmiddelen hebben dat effect. Het is geen toeval dat het Japanse leger zijn soldaten crystal meth toediende. Dat bracht hen in een staat van ‘doden of gedood worden’.

Dronkenschap geloofwaardig faken is moeilijk en je werkte met dansers met weinig acteerervaring. Hoe heb je hen op weg geholpen?

Noé: In tegenstelling tot wat velen denken, hebben ze zich niet gedrogeerd voor de film. Dat werkt niet. Op de tweede of derde draaidag heb ik hen eens wodka geserveerd in de hoop hen wakker te schudden voor de volgende opname. Dom idee. Ze werden zat en dat kwam hun spel niet ten goede. De rest van de opnameperiode zijn ze nuchter gebleven. Even dansen op de plaatjes van Kiddy Smile bleek veel efficiënter om weer scherp te raken. Dansen stimuleert de productie van adrenaline, serotonine en endorfines. Werkt beter dan koffie.

En hun bad trips?

Noé: Een assistent heeft het internet afgeschuimd op zoek naar extreme filmpjes van mensen die onder invloed van alchohol, lsd, crack of flakka (een synthetische drug die verwant is aan qat, nvdr.) domme dingen doen of hysterisch worden. Soms zijn die indrukwekkender dan de crisis van Isabelle Adjani in Possession! Uit die filmpjes mochten de dansers dan een psychose kiezen. De ene stak zijn broek af, de andere wilde liever met het hoofd tegen de muur bonken. Ze dansten ook alsmaar psychotischer. Ter inspiratie toonde ik filmpjes van mensen uit Afrika of Haïti die dansen onder invloed van bepaalde planten en toverdranken.

Climax begint met een shot van een stapel boeken en films. Als ik me goed herinner, zag ik onder meer Possession, Suspiria, Eraserhead, Emmanuelle…

Noé: Emmanuelle niet. Wel Faustrecht der Freiheit en Querelle van Rainer Werner Fassbinder, Buñuels Un chien andalou en La maman et la putain van Jean Eustache. Ik stak er ook enkele wetenschapsboeken tussen, een biografie van Luis Buñuel, strips van Philippe Vuillemin, het destijds verboden boek Suicide, mode d’emploi en de kortfilm Vibroboy van Jan Kounen. Dat waren het soort boeken en films waar ik vijfentwintig jaar geleden mee dweepte. Ik ben een verzamelaar. Ik heb de VHS-cassettes van de films die ik op VHS ontdekte nog steeds. Ik hou van het object. Het is een beetje zoals mensen die hun knuffelberen een leven lang bijhouden. Die knuffels hebben je getroost toen je vijf was en je houdt ze bij want ze overbruggen de afstand met het verleden. Ze herinneren aan het kind of de adolescent die je ooit was.

Geldt dat ook voor de muziek die je in Climax laat horen?

Noé: Ja. Van alle muziek in de film heb ik als adolescent het meest gedanst op Born to Be Alive van Patrick Hernandez. Ook Angie van The Rolling Stones moest er absoluut in. Dat nummer heeft me ontelbaar veel erecties bezorgd. Op fuiven dansten meisjes en jongens veel en graag op de Bee Gees, Blondie en Giorgio Moroder maar naar Angie of Hotel California werd het felst uitgekeken, want dan werd er geslowd. Ik kreeg bijna elke keer een erectie. Met een beetje geluk kon je een meisje in de hals kussen. Dat zijn momenten van groot geluk in een bestaan.

In Frankrijk en België viel niemand over de expliciete seksscènes in Love, je vorige film. Hoe werd daar elders op gereageerd?

Noé: Love was anachronistisch. Ik had die film vijftien jaar eerder moeten maken, zoals oorspronkelijk de bedoeling was. Seks wordt tegenwoordig veel preutser uitgebeeld. In Europa veroorzaakte Love geen ophef maar in Amerika kreeg ik zelfs op mijn donder van intellectuele critici en cinefiele kijkers. Ik werd ter verantwoording geroepen. ‘Waarom vind je het nodig om op het grote scherm een erectie te tonen?’ Dat is toch een even rare vraag als vragen waarom er in misdaadfilms mensen neergestoken worden? Wat is er mis met een penis? Dat is toch ook maar gewoon een lichaamsdeel? Een belangrijk en vruchtbaar deel waar zowat iedereen zijn bestaan aan dankt. (blaast)

Je windt je er nog over op.

Noé: De laatste jaren zie je een demonisering van de geslachtsorganen, van man én vrouw. Ik vind dat bizar. Ik ben opgegroeid in parken met standbeelden van naakte vrouwen. Playboy gaf me goesting om snel groot te worden.

Ik begrijp niet waarom jongens vandaag op Instagram geen blote borst mogen zien. Alsof de vrouwentepel een afbeelding van het kwaad is. Het is verdorie een superbelangrijke, supermooie levensbron. Man of vrouw, iedereen heeft aan moeders borst gehangen. Het zou een mondiaal icoon moeten zijn. Waarom demoniseert de hedendaagse samenleving dat? Het lijkt alsof de religieuze terreur van de middeleeuwen terug is.

Overdrijf je nu niet? Instagram mag dan wel moeilijk doen over tepels en billen maar pornografie is nog nooit zo toegankelijk geweest.

Noé: Net daarom is het zo jammer dat we alles wat met het lichaam en sensualiteit te maken heeft demoniseren. Zo jagen we de jongeren naar de pornografie en die staat verschrikkelijk ver van de werkelijkheid af. Ik weet niet hoe jij neukt maar ik neuk niet zoals in pornofilms. Die acteurs en actrices zijn overgespierd, bovenmatig geschapen en ze neuken als robotten. Met seksualiteit zoals ik ze ken heeft dat niets te maken.

Negen jaar geleden werd jouw Enter the Void lauw onthaald, vandaag is die film cult. Heb jij een idee van wie je fans zijn?

Noé: Adolescenten en postadolescenten zijn mijn voornaamste publiek. Op festivals zijn het altijd tieners en twintigers die een handtekening of selfie willen. Mijn films initiëren hen in drugs en de stommiteiten die we kunnen begaan. Ze experimenteren met joints, paddo’s en andere roesmiddelen en hebben horen zeggen dat Enter the Void een hallucinante ervaring is. Of ze kennen iemand die is beginnen te dealen, de cel in is gevlogen of aan een overdosis is gestorven. In elk geval: ze zijn nieuwsgierig.

Schrikken jouw films hen af of vinden ze het excessieve net aantrekkelijk?

Noé: Beide. De hel van de ene is het paradijs van de andere. Exces fascineert én schrikt af.

Bijna alle heroïnegebruikers die ik ken, zijn geobsedeerd door Christiane F., een drugsfilm die tegelijk aantrekkelijk en afstotelijk is. Ook Cruising van William Friedkin had dat effect. De eerste scènes van Irréversible spelen zich af in de darkrooms van de Parijse homobars. Velen zagen daar de hel in maar mensen die darkrooms frequenteren vonden die scènes net supergoed. Climax zal sommigen sterken in hun overtuiging dat ze nooit de controle willen verliezen. Anderen zullen het juist fijn vinden om te zien wat er dan gebeurt. Friedrich Nietzsche verwoordde het zo: ‘Als je in de afgrond kijkt, dan kijkt de afgrond ook in jou.’