Oscarwinnares Jessica Chastain: ‘Amerika weet nog stééds geen raad met ambitieuze vrouwen’

Afgelopen nacht won Jessica Chastain een Oscar voor haar rol in The Eyes of Tammy Faye. Al liet ze op voorhand in een exclusief interview met Knack Focus weten dat ze haar grote droom al had waargemaakt.

Verkijk je niet op de tonnen pikzwarte mascara, de dikke laag lipstick en de langste valse wimpers die je ooit gezien hebt. Dat is min of meer de boodschap van The Eyes of Tammy Faye. Alleen valt er niet naast te kijken. De wimpers van Tammy Faye zijn lang. Héél lang.

Jessica Chastain ziet er als Tammy Faye heel excentriek uit. Ze lijkt wel een karikatuur. Tot je beelden ziet van de Tammy Faye die echt heeft bestaan en merkt dat die er zo mogelijk nog grotesker uitzag.

In de jaren zeventig en tachtig scoorden televisie-evangelisten Tammy Faye en haar echtgenoot Jim Bakker met het welvaartsevangelie, het idee dat rijkdom en succes je toekomt als je gelooft. En als je doneert. In hun hoogdagen ronselden ze tot een miljoen dollar per week. Ze bouwden een imperium uit, inclusief een religieus pretpark, maar verloren het weer na verschillende schandalen. Bakker moest boeten voor het achteroverslaan van donaties om zijn extravagante levensstijl te financieren. Tammy Faye met haar uiterlijk uitlachen werd een nationale sport. In een genietbare schets van de bizarre wereld van televisie-evangelisten, geeft Chastain onverwacht diepgang aan de bespotte vrouw. Ze wijst op de authenticiteit van haar boodschap van liefde voor iedereen, inclusief aidspatiënten en de lgbtq+-gemeenschap, wat in 1985 nog behoorlijk baanbrekend was.

Chastains vertolking van het bonte personage bleef niet onopgemerkt. Volgens de gokkantoren maakt ze een grotere kans dan Nicole Kidman, Olivia Colman, Penélope Cruz en Kristen Stewart om dit weekend de Oscar voor beste actrice te winnen. Winst op de Critics Choice Awards en de Screen Actors Guild Awards maakt van haar de favoriet. Het speelt in haar voordeel dat ze nog nooit een Oscar won, maar al voor de derde keer is genomineerd.

De actrice die gezwind commerciële projecten zoals de horrorfilm It, de Jane Bond-film The 355 of superheldenfilm X-Men: Dark Phoenix afwisselt met films van grote regisseurs als Terrence Malick (The Tree of Life), Christopher Nolan (Interstellar) of J.C. Chandor (A Most Violent Year) en ook uitblonk in de serie Scenes from a Marriage, kwam het dichtst bij een Oscar toen ze in Zero Dark Thirty van Kathryn Bigelow een jonge CIA-agente speelde die zich vastbeet in de jacht op Al Qaida-oprichter Osama bin Laden. Het was trouwens de duisternis van dat personage die haar in de armen van de zingende televisie-evangeliste Tammy Faye dreef. ‘Ik was de wereld aan het rondreizen om met de pers over Zero Dark Thirty te praten toen ik geraakt werd door The Eyes of Tammy Faye, een documentaire van Fenton Bailey en Randy Barbato. En geen klein beetje. Hun film was balsem voor mijn ziel’, zegt Chastain vrolijk.

Een documentaire over een verguisde televisie-evangeliste en fervente make-upfanaat was balsem voor je ziel?

Jessica Chastain: Echt waar. Zero Dark Thirty kroop onder mijn huid. Die film gaat over de zoektocht naar wraak. Wat gebeurt er met een vrouw die haar leven laat bepalen door wraakgevoelens? Tammy Faye is precies het tegenovergestelde. Zij hield oprecht van iederéén. Ik had het op dat moment nodig om te geloven dat iemand zo vol van liefde kan zijn. Het leek me heerlijk om dát eens te vieren en het ware verhaal van Tammy Faye te vertellen.

Want Tammy Faye was vooral berucht omwille van haar uiterlijk en haar huwelijk met een televisie-evangelist die grootschalig fraudeerde.

Chastain: Met dat beeld hadden de Amerikaanse media ons inderdaad opgesolferd. Tammy Faye was een clown, het toonbeeld van belachelijkheid. Er was op het einde enkel nog aandacht voor haar overmatig gebruik van mascara en niet meer voor wat ze werkelijk zei en deed. Terwijl Tammy Faye géén lege doos was. Ze stond ergens voor.

Hoe zet je zo’n kleurrijke, bijna karikaturale figuur neer, zonder met haar te spotten?

Chastain: Door naar haar menselijkheid op zoek te gaan. Ik ben opgegroeid in een samenleving die lachte met Tammy Faye. Sarcasme is goedkoop. Natrappen naar iemand die al op de grond ligt, vergt geen enkele inspanning. In een samenleving die cynisme prijst, is het veel sterker om iemand te prijzen voor haar ernst, oprechtheid en niet aflatende strijd voor empathie. Ik wil een andere kant van Tammy Faye laten zien.

Je speelde eerder al mensen die echt hebben bestaan, maar Tammy Faye was larger than life. Verandert dat de opdracht?

Chastain: Toen ik met Aaron Sorkin aan Molly’s Game(over een een skister die exclusieve pokeravonden organiseerde, nvdr.) werkte, heb ik het grote genoegen gehad om Molly Bloom te ontmoeten. Voor zover ik dat kon inschatten, verschilt het beeld dat we van Molly Bloom hebben niet hard van wie ze werkelijk is. Ik zag ook enkele gelijkenissen met mezelf. Bij Tammy Faye is dat niet het geval. De manier waarop we spreken, onze accenten, onze stijl: in alles verschillen we. Het hardst schrok ik van haar bereidheid om zichzelf volledig te geven. Als ze wist dat ze zich voor schut zou zetten voor een volle zaal, deed ze het toch, uit liefde. The Eyes of Tammy Faye heeft me geleerd om dwars door het vuur van de vernedering te lopen.

Het vuur der vernedering? Bedoel je de kilo’s mascara en de afzichtelijke kapsels?

Chastain: Ja, maar ook het prediken of het zingen. Werkelijk alles lag buiten mijn comfortzone. Een grote hulp was het beeldmateriaal van Tammy Faye. Die video’s herinnerden me er keer op keer aan dat ik Tammy Faye breed moest spelen, want Tammy Faye speelde altijd breed. Het nadeel van dat beeldmateriaal is dat iedereen het kan bekijken. Mensen kunnen nagaan of ik mijn huiswerk wel goed heb gedaan. (lacht) Dat vond ik aanvankelijk best eng.

Een deel van de lgbtq+-gemeenschap stond wel achter Tammy Faye. Een sleutelscène in de film is haar baanbrekende interview met dominee Steve Pieters over zijn geloof, homoseksualiteit en aids.

Chastain: Die scène is de hoofdreden waarom ik deze film wilde maken. Nu zou niemand er nog van opkijken, maar in 1985 was het interview met Steve Pieters een radicale daad van liefde. Er werd toen nog niet gepraat over uit de kast komen en aanvaard worden door je familie. Zeker niet in de christelijke gemeenschappen. Tammy Faye deed het wel. Op een moment dat de Amerikaanse regering nog altijd weigerde te praten over de aidsepidemie, begon zij erover op een religieuze tv-zender. Machtige mannen zoals televisie-evangelist Jerry Falwell hadden zeer restrictieve ideeën over wie een goede gelovige is. Tammy Faye trok zich daar niets van aan en leerde miljoenen kijkers wat het wérkelijk betekent om een christen te zijn: dat je wie het nodig heeft niet uitsluit, maar omarmt.

Je film laat een Amerika zien dat nog niet op haar gemak was met ambitieuze, succesvolle vrouwen.

Chastain: Niet op haar gemak wás ? Amerika weet nog stééds geen raad met machtige, ambitieuze vrouwen. (lacht) We hebben de voorbije jaren wel enkele doorbraken in de samenleving gezien. Mensen erkennen nu eindelijk dat verhalen over vrouwen, mensen van kleur en mensen met een andere seksuele identiteit of voorkeur, ook belangrijk zijn. Maar we zijn er nog niet. Ik vind dat we moeten streven naar het moment waarop we niet meer verrast of blij zijn dat ook hun verhalen worden verteld. Dan pas hebben we onze schaapjes op het droge.

Hoe ver staan we nog van dat moment af?

Chastain: In Amerika – en in België vast ook – vragen kinderen op de achterbank tijdens een lange autorit om de haverklap: ‘zijn we er al?’ Meestal wijst die vraag erop dat je er nog niet bent. Bijna, maar nog niet helemaal. (lacht) Ik hoop dat we nooit op het punt komen dat we vinden dat de strijd gestreden is. Zodra je dat vindt, stop je met jezelf te ontwikkelen. Dat lijkt me verschrikkelijk. Hopelijk proberen we tot onze laatste snik om nieuwsgierig te blijven naar wat er in de wereld gebeurt. Ik wil blijven groeien en nieuwsgierig zijn naar álle mensen.

Hoe ambitieus ben je zelf? Droom je van Oscars?

Chastain: In het begin was het mijn grote ambitie om te spelen voor het Oregon Shakespeare Festival, een repertoiregezelschap in Ashland, Oregon. Betaald worden om te acteren, dat was de droom. Ik heb mijn grote droom dus al waargemaakt. Al wat er nu nog bijkomt, staat in functie van de vraag: wat kan ik nog doen om te blijven groeien als mens en als ‘creatieve persoon’? Zet ‘creatieve persoon’ maar tussen aanhalingstekens, want ik vind het raar om dat over mezelf te zeggen. Ik heb al met fantastische regisseurs mogen samenwerken. Nu wil ik vooral positief bijdragen tot de wereld. Ik wil mijn comfortzone verlaten en de kijker desnoods een beetje ongemakkelijk maken. Ik maak graag films die een debat aanwakkeren en controversieel durven zijn. Dat mogen films zijn die niet onmiddellijk een publiek vinden. Sommige van de beste films hebben hun publiek de eerste twintig jaar niet gevonden. Ik heb de ambitie om weg te stappen van alle vooropgezette ideeën over wat ik zou moeten doen.

Richtte je jouw productiebedrijf, Freckle Films, op om zelf de teugels in handen te hebben?

Chastain: Freckle Films kwam er na een grondige studie van mijn situatie in de filmindustrie. Ik heb een platform en vind dat ik dat platform moet gebruiken om positieve verandering te creëren. Om de stemmen te versterken van mensen die volgens mij meer gehoord moeten worden. Als acteur heb je maar zoveel invloed. Er wordt van je gevraagd om op tijd te zijn en je tekst op te zeggen, en dat is het ongeveer. Naar je visie wordt niet geluisterd.

Kan je een voorbeeld geven?

Chastain:Omdat mijn productiebedrijf mee achter The Eyes of Tammy Faye zit, konden we mee beslissen. Jessica Hahn (de vrouw die televisie-evangelist Jim Bakker van verkrachting beschuldigde en zwijggeld kreeg, nvdr.) was betrokken in een van de schandalen, maar gaf in een interview nadrukkelijk te kennen dat ze met rust wilde worden gelaten. Het was voor mij erg belangrijk dat onze film niet focuste op tabloidverhalen die de betrokkenen opnieuw kunnen traumatiseren. Als je dat als actrice zegt, kan je alleen maar hópen dat er wordt naar geluisterd. Als producer kan je het afdwingen.

Tammy Faye had het hart op de tong. Spreek jij altijd vrijuit?

Chastain: Een strikvraag. Ik ga heus niet elke gedachte die in me opkomt van de daken schreeuwen. Dat is onvolwassen en nodeloos kwetsend. Maar ik neem wel elke gedachte serieus. Waar komt ze vandaan? Hebben de media ze me ingefluisterd? Ben ik te streng voor mezelf? Ik onderzoek mijn reactie omdat ik besef dat we van jongs af aan gestimuleerd worden om gedrag te vertonen dat niet overeenkomt met wie we werkelijk zijn. Ik zeg niet alles wat in me opkomt, maar ik druk het wel altijd op een manier uit. Een geweldige acteercoach heeft me ooit geleerd dat een acteur nooit mag liegen. Maar wat betekent dat, vroeg ik? Als ik opdien in een restaurant en de klant is een lul, moet ik dat dan zeggen terwijl ik zijn eten serveer? Dan word je toch ontslagen? De oplossing is dat je moet uitdokteren hoe je je kan uitdrukken. Je kan ook je hoofd in de koelkast duwen en eens goed schreeuwen.