Nathalie Basteyns & Kaat Beels, partners in krimi: ‘Ik heb Nathalie gedrogeerd op de set’

Knack Focus selecteerde de beste interviews van 2017. Een daarvan is het gesprek met Nathalie Basteyns en Kaat Beels, die Beau Séjour bedachten en de film Façades maakten: ‘Waarom zou je ook iets doen waar je hart niet sneller van gaat kloppen?’

Clan, Beau Séjour en een hand in Tabula rasa: Nathalie Basteyns en Kaat Beels mogen zich zo stilaan een keurmerk noemen. Als kers op de toch al fameuze taart van 2017 is er nu Façades, hun eerste gezamenlijke langspeler. ‘Onlangs hebben we een project voor Amazon geweigerd. Ik denk dat ze kwaad waren.’

En Beels en Basteyns weten nu al één ding dat 2018 zal brengen: het wordt een jaar van herbronning. De pees mag er heel even af na enkele gulzige jaren. Met het internationaal gelauwerde Beau Séjour tekende het regisseursduo voor de fictiereeks van het voorjaar. Met de ingenieuze mindfuck Tabula rasa redde Beels (in coregie met Jonas Govaerts) dit najaar de fictiemeubelen. En op de valreep komt Façades in de zalen, de eerste langspeler die ze samen regisseerden. Het is een intimistische verhaal (geschreven met Jan Pepermans) over liefde, zelfbedrog en – in de marge – dementie. U herkent Natali Broods als de veertigjarige Alex, die wanneer haar moeder (Frieda Pittoors) haar biezen pakt, intrekt bij haar dementerende vader (Johan Leysen). ‘Façades komt op dezelfde dag uit als de nieuwe Star Wars‘, grijnst Basteyns. ‘Wij tegen de Force, dat kan nog spannend worden. Wie geen zin heeft in de bombast van intergalactische oorlogen kan naar onze ingetogen film komen.’

Kaat Beels: Ik vind die ingetogenheid een verademing in het filmlandschap van vandaag. Bovendien smeekte het thema om zo’n aanpak: alles moet in verhouding staan tot wat je vertelt.

Nathalie Basteyns: Je krijgt een veel grotere mep in het gezicht als je dit klein brengt, toch? Het kruipt dieper onder je huid. Denk aan Manchester by the Sea: zo klein gebracht, maar wat een uppercut. En ik hou sowieso al niet van overladen emoties.

Kaat, zowel Façades, je kortfilm Cologne (2004) als je eerste langspeelfilm Swooni (2011), behandelt in se hetzelfde thema: vrouwen die niet willen delen, die iets absoluuts zoeken in een relatie. Wat zit daarachter?

Beels: Het is geen fetisj van me, integendeel, maar bedrog in eender welke vorm is dramatisch altijd interessant. Façades gaat vooral over zelfbedrog, wat ik nog niet aangepakt had: hoe lang kun je jezelf blijven wijsmaken dat je het juiste leven leidt, terwijl je diep vanbinnen voelt dat het niet zo is?

Alex en Claus (Theo Maassen) hadden jarenlang een afspraak: ze zouden als koppel ‘boven die schijnheiligheid van eeuwige trouw’ staan. Alex wil daar nu op terugkomen. Fair enough, al schreeuwde mijn reptielenbrein heel even: ‘Een deal is een deal, tuttebel!

Basteyns: Alex gaat er pas zo over denken wanneer haar moeder het afstapt bij haar vader, omdat een geheim uit het verleden boven komt en haar dementerende vader niet meer weet wat hij wel of niet mag vertellen.

Beels: Misschien had Alex vroeger ook haar affaires en vond ze dat destijds, in haar jeugdige enthousiasme, best wel kunnen, maar nu snakt ze naar exclusiviteit. Terwijl Claus het aanvankelijk bekijkt zoals jouw reptielenbrein: een deal is een deal.

Ik weet niet of ik op één lijn wil plaatsen met Claus, de man over wie ik noteerde: ‘Theo Maassen zet een zeer geloofwaardige cerebrale hufter neer.’

Basteyns:The man you love to hate. Aanvankelijk zochten we een Franse acteur, maar dat gaf in combinatie met hun stijlvolle appartement en zijn job – Claus is professor – nogal snel iets links-intellectualistisch. Natali kwam uiteindelijk zelf met Theo aanzetten, en ze had gelijk. Links-intellectualisme kun je het best counteren met een Hollander. (lacht)

Het dementiethema is pas later in het scenario geslopen, toen zowel scenarist Jan Pepermans als jij, Nathalie, ermee in aanraking kwamen. Jouw vader Willy, die we vooral kennen als buurman in Het geslacht De pauw, leed aan jongdementie.

Basteyns: Bij een val werd zijn prefrontale cortex geraakt, het deel van de hersenen dat ook je remmingen controleert. Hij zei dus alles wat hij wilde zeggen, zonder filter. Heel grappig.

Grappig?

Beels: Op het einde van zijn leven was het niet meer grappig, natuurlijk.

Basteyns: Ik heb het altijd positief proberen te bekijken. Dementie gaf hem een zekere vrijheid. Het was zwaar voor ons, maar hij zag niet af: hij vergat gewoon. Hij beleefde zijn eigen eternal sunshine of the spotless mind, hè. Maar wil niet iedereen soms vergeten? Zo doe ik ook al mijn hele leven aan herinneringsverfraaiing. Rottigheid lobotomiseer ik gewoon.

2017 vraagt waarschijnlijk weinig verfraaiing? Het is een wonderjaar voor jullie geworden, en met minimale zin voor overdrijving kun je zelfs stellen dat jullie een matig Vlaams fictiejaar overeind hebben gehouden.

Beels: Daar komt een deel geluk bij kijken: je moet de juiste schrijvers zien te vinden, die samen met jou op zoek willen gaan naar niet-evidente verhalen. Ik wil niks anders doen dan regisseren, al hebben we het onszelf zo wel moeilijk gemaakt om een nieuw project te vinden. De lat ligt nogal hoog nu, en je krijgt niet elke dag een cadeau als Tabularasa in de bus.

Basteyns: We hebben een tijdje terug nog vriendelijk bedankt voor een project van Amazon. We konden meteen beginnen te draaien, maar het scenario deed ons niks. En er moest nogal vaak in bossen en in de sneeuw gefilmd worden, wat voor mij ook niet echt handig is. (Basteyns lijdt aan multiple sclerose en is aan haar rolstoel gekluisterd, nvdr.) Ik denk dat ze kwaad waren, en verbaasd, dat we dat geweigerd hebben.

Beels: Waarom zou je ook iets doen waar je hart niet sneller van gaat kloppen?

Zit jullie koppigheid daar voor niks tussen? Ook wie in Vlaanderen niet-evidente verhalen wil brengen, moet het been stijfhouden.

Beels: Je zit met een publiek dat zo gewend is aan policiers dat men al snel gaat denken: zet er een kepie op en het scoort. Beau Séjour schurkte daar nog wat tegenaan, als een whodunit met rare kantjes. In Tabula rasa liep er weliswaar één flik rond, maar een policier was het echt niet. Nu goed, ik kan niet genoeg benadrukken hoe blij wij allemaal zijn dat we daar zo’n groot publiek voor hebben gevonden.

Basteyns: Begin 2017 dachten we: hopelijk slaat Beau Séjour aan of we vallen weer enkele jaren terug op fictie van onder de kerktoren.

Kaat, heb je gevloekt toen bleek dat Tabula rasa er met twee afleveringen per keer doorgejaagd zou worden?

Beels: Heel even. Tabula heeft een heftige thematiek en is héél véél: veel klank, veel sfeer, veel informatie. Vijftig minuten per week was perfect. Door die honderd minuten kreeg je eigenlijk wekelijks een overdosis. Maar ik stel vast dat het de comakijkers niet stoort. (denkt na) Je werkt zo lang en zorgvuldig aan iets, dat dan dubbel zo snel wordt vertoond. Maar goed, dat lag buiten onze controle.

Die ingreep kwam er na de defenestratie van Bart De Pauw en het opschorten van Twee tot de zesde macht. Toen Harvey Weinstein van zijn sokkel tuimelde en jij gevraagd werd naar Vlaamse verhalen, wuifde je dat wat lacherig weg.

Beels: Achteraf bekeken was ik toen redelijk naïef. Vandaag denk ik dus nog vaker: laat ik mijn mond maar houden, want ik heb blijkbaar geen idee van wat er allemaal gaande was. Het was niet de bedoeling iets te minimaliseren, maar ik kon me dat echt niet voorstellen.

Basteyns: Wij komen dat simpelweg niet tegen, vandaar de verbazing. Wij hebben – blijkbaar – altijd op heel goede sets kunnen staan.

Façades was de eerste film die jullie samen regisseerden. Echt samen, want doorgaans verdelen jullie de draaidagen onder elkaar.

Basteyns: Voor Clan stonden we elk drie maanden apart op de set. Voor Beau Séjour, toen ik al ziek was, nam ik elke week twee dagen voor mijn rekening en Kaat drie. Omdat Façades maar 27 draaidagen telde, konden we nog eens echt samen regisseren: Kaat bij de acteurs op set, ik achter de monitors.

Beels: Een set is natuurlijk geen rolstoelvriendelijke omgeving, dus gooide ik me in het gewoel en tussen de acteurs, terwijl Nathalie het totaaloverzicht behield. Zij kon af en toe gewoon luisteren, terwijl ik met honderd en één kleine dingen bezig was.

Ik neem aan dat dat ook meer creatieve discussies oplevert dan wanneer jullie de draaidagen verdelen en ten vroegste in de montage over elkaars keuzes kunnen sakkeren.

Beels: Als we het niet eens waren – wat echt zelden voorkomt – dan deden we gewoon een extra take. ‘En dan zien we wel in montage.’ We zijn er allebei voorstanders van om het er niet te dik op te leggen, maar ik zal bijvoorbeeld een acteur toch eerder de kans geven om zich even te laten gaan, om een ruzie eens heel groot te spelen, zonder belemmering. Nathalie is daar voorzichtiger in. Maar we voelen allebei perfect aan wanneer het niet oprecht is.

Dus ik noteer: geen noemenswaardige conflicten op de set?

Beels: Nu ja… Mag ik dat vertellen, Nathalie?

Basteyns: Tuurlijk. Toen mijn assistente ons op een ochtend kwam ophalen, draaiden mijn ogen helemaal weg en kon ik alleen nog wartaal uitslaan. Iedereen bezorgd, natuurlijk.

Beels: O shit, dit komt niet goed, dacht ik, Nathalie is helemaal weg. (grinnikt) Bleek dat ik haar gedrogeerd had. Door haar ziekte moet ze geregeld geneesmiddelen innemen. Ik had haar blijkbaar een zware slaappil gegeven. Per ongeluk. Al denkt iedereen nu dat ik gewoon alleen wilde regisseren.

Basteyns: Een halve dag knock-out. Ik heb mijn ‘roes’ dan maar in de auto uitgeslapen en er de hele voormiddag als een zombie bij gezeten.

Je hebt Kaat ondertussen toch teruggepakt?

Basteyns: Nog niet. Laat ons zeggen dat ik van niks weet als er ooit een Dulcolax in haar koffie belandt. (lacht)

Lynn Van Royen, jullie hoofdrol in Beau Séjour, had het begin dit jaar over jullie complementariteit als regisseurs. Het kwam kort gezegd neer op emotie versus ratio. Akkoord?

Basteyns: Ik ben extraverter, Kaat kan het beter, en voorzichtiger, uitleggen. Als je het scherp wilt stellen: ik roep naar verluidt al eens ‘Trekt op niks!’, waarop Kaat dan genuanceerd zal vertalen wat ik ‘echt bedoel’. (lacht) Ik zeg altijd waar het op staat, maar ik weet ook niet hoe ik daar telkens weer mee wegkom.

Beels: Ik ben eerder diplomatisch, Nathalie eerder impulsief. Maar dat is net een van haar grote kwaliteiten: ze kan zich alles permitteren. Ik word buitengedragen, mocht ik er hetzelfde uitflappen als jij.

Basteyns: Het zal wel aan die rolstoel liggen.

Beels: Alsof je dat daarvoor niet deed! Voor Theo Maassen was onze aanpak wel even wennen. ‘Mocht ik een beginnend acteur zijn, ‘ zei hij ons, ‘weet ik niet of ik dit zou aandurven.’ Hij zei het al grappend. Denk ik toch. In Nederland regisseert men in superlatieven – ‘geniaal, Theo!’ – terwijl dat nuchter Vlaams gemompel – ‘ça va, op naar de volgende’ – de Hollanders blijkbaar met een identiteitscrisis opzadelt: ‘Maar was het goed, jongens? Jongens?’ (lacht)

En Johan Leysen?

Basteyns: Zo’n schat! We willen vaker met Johan werken. Hij heeft met de groten der aarde gespeeld, maar is zo bescheiden en kwetsbaar gebleven. Bovendien lacht hij weleens dat hij op zijn leeftijd steeds vaker oude, demente mannen in pyjamabroeken moet spelen, dus laat ons eens iets heel anders voor hem verzinnen. Iets zots. Ik heb al een paar ideetjes.

Er komt een tweede reeks van Beau Séjour. ’t Is te zeggen: het VAF kende jullie onlangs alvast scenariosteun toe. Wordt de reeks nu een anthologie genre Fargo of eerder eentje als American Horror Story? Dezelfde locatie maar met een andere moord, of dezelfde cast in een ander verhaal?

Beels: We mogen eigenlijk nog niet veel zeggen, maar één ding is zeker: het VAF en de VRT geloven erin. We hebben een tweede seizoen nooit als een evidentie beschouwd, maar er is wel nog het een en ander blijven liggen waarmee we een rijkere vertelling kunnen brouwen. Maar eerst nog schrijven. We zien wel.

Tot slot nog even iets aftoetsen: Kaat, klopt het dat jij Stephen King moest googelen toen hij Beau Séjour op Twitter de hemel in prees?

Basteyns: Zo gênant. We zaten toen in de montagecel. Ik heb onze monteur nog nooit zo hard met zijn hoofd weten schudden.

Beels:(verontschuldigend) Ik dacht aan Stephen Frears van Dangerous Liaisons. Sorry! Bizarre kronkel, want ik vind Stand by Me(naar The Body van King, nvdr.) een echt meesterwerk.

Basteyns: Gê-nant, Kaat, gênant. (lacht)