Matteo Garrone brengt Pinocchio naar huis: ‘De onze is écht Italiaans’

Guillermo del Toro en Robert Zemeckis leggen momenteel elk de laatste hand aan een nieuwe verfilming van het verhaal over ’s werelds beroemdste marionet, maar ze worden in snelheid gepakt door Gomorra-regisseur Matteo Garrone en Oscarwinnaar Roberto Benigni. ‘De film toont kinderen hoe gevaarlijk en wreed het leven kan zijn.’

Tachtig jaar na de onverslijtbare Pinocchio van Walt Disney komen drie befaamde regisseurs voor de dag met hun versie van Carlo Collodi’s overbekende verhaal over de ondeugende marionet die zo graag een echte jongen zou worden en zijn neus ziet groter worden bij elke leugen. Voor een live-actionremake van zijn animatieklassieker klopte Disney aan bij Back to the Future-legende Robert Zemeckis. Voor Netflix is Guillermo del Toro volop in de weer met een antifascistische stop-motionfilm die Pinocchio in het Italië van Mussolini situeert.

De race naar de bioscoop is echter gewonnen door Matteo Garrone, de Italiaanse regisseur van in Cannes bekroonde films als Gomorra en Dogman. In Italië liep het storm voor zijn soms behoorlijk donkere, fantasierijke kinderfilm met nationale held Roberto Benigni in de rol van de onfortuinlijke houtsnijder-vader Geppetto. Nadat hij met de fel bekritiseerde Holocaustkomedie La vita è bella in 1997 twee Oscars had gewonnen , gunde regisseur Benigni zichzelf in 2002 de hoofdrol in zijn eigen versie van Pinocchio. Haast niemand kon die film smaken. Garrone en Benigni schuiven samen aan voor een – kon moeilijk anders – eerlijk gesprek.

Er zijn intussen Pinocchiofilms bij de vleet. Hoe kun je toch nog origineel uit de hoek komen?

Matteo Garrone: Mijn moeder las me voortdurend sprookjes voor en daarbij was Pinocchio een vaste waarde. Op mijn zesde tekende ik een graphic novel over hem. Rond mijn elfde raakte in de ban van de tv-serie van Luigi Comencini. Ik dacht het verhaal vanbinnen en vanbuiten te kennen, maar eigenlijk had ik het boek van Carlo Collodi nooit gelezen. Half uit nieuwsgierigheid, half omdat ik na Il racconto dei racconti (Tale of Tales uit 2015, nvdr.) verder wilde gaan in fantasy, deed ik dat toch. En ik schrok. Ik botste op de ene verrassing na de andere. Zo was ik uit het oog verloren dat de Blauwe Fee twee verschillende gedaantes heeft. Ik rook mijn kans om te verrassen met een film die trouw zou blijven aan het origineel: de tekst van Collodi met de adembenemende tekeningen van Enrico Mazzanti.

Roberto Benigni: Disney gaf een heel eigen invulling aan Pinocchio. Matteo daarentegen sluit weer aan bij dat fantastische boek. Hij slaagt erin om de boodschap mee te geven dat het leven vol gevaar, dood en verdriet zit, maar ook vol geluk, liefde en magnifieke momenten. Héérlijk.

Garrone: Bovendien staat de technologie eindelijk toe om een levende houten pop te integreren in een live-actionfilm die werkelijkheid en fantasie in elkaar laat overvloeien.

Daar maak je het verschil toch niet mee? Ook Zemeckis en Del Toro beschikken over grote budgetten, specialisten en nieuwe technologieën.

Garrone: Guillermo del Toro en Robert Zemeckis zijn fantastische regisseurs. Ik twijfel er geen moment aan dat zij er iets interessants van zullen maken, maar het zullen geen Italiaanse films zijn. Dat is de onze wel. Pinocchio is een universeel sprookje, maar het is ook een overduidelijk Italiaans verhaal. De armoede die ons land in de negentiende eeuw gekend heeft, speelt bijvoorbeeld een grote rol.

Vergeleken met de Disneyversie is deze Pinocchio vrij donker. Zo hernemen jullie de passages uit het boek waarin Pinocchio’s houten benen vuur vatten en hij opgehangen wordt. Best eng voor een kinderfilm.

Garrone: Die donkere passages zijn nodig. Ze dragen bij tot de rijkdom van het verhaal. Het zijn waarschuwingen. Ze tonen aan kinderen hoe gevaarlijk en wreed het leven kan zijn. Ze leren hen dat ze maar beter voorzichtig kunnen zijn, dat ze maar beter luisteren naar de waarschuwingen van de volwassenen. Kinderen knappen niet af op die donkerder scènes, alleen de volwassenen maken zich er zorgen over. In Italië is de film in de kerstperiode uitgebracht en dankzij de mond-tot-mondreclame van de kinderen uitgegroeid tot een groot succes. Meteen na die donkere momenten wordt de kijker trouwens beloond. Een lach en een traan, een traan en een lach.

Ik ben trots op het happy end, het eerste in mijn carrière. Pinocchio is in wezen een liefdesverhaal over een vader en een zoon, een verhaal ook over verlossing en het belang om te leren uit de fouten die je begaat. Pinocchio concludeert dat het belangrijkste in zijn leven de zorg voor zijn vader is. Zijn verlangen om zoals de andere kinderen te worden doet me dan weer denken aan de migrant die er vandaag van droomt om aanvaard te worden door de samenleving waarin hij terecht is gekomen.

Hoe kwam je bij Roberto Benigni uit?

Garrone: Een veertiental jaar geleden bood ik hem de hoofdrol in Dogman aan, maar hij weigerde. Terecht, want het scenario stond toen helemaal nog niet op punt. Toen ik Pinocchio een jaar moest uitstellen, besloot ik Dogman op te vissen en als een soort van opwarmertje te draaien. Vergelijk het met een atleet die blijft trainen om geen spierkracht te verliezen. Maar Dogman viel in de smaak. Het festival van Cannes riep Marcello Fonte tot beste acteur uit en het toeval wilde dat Roberto de prijs overhandigde. Als dank nodigde ik hem uit om iets te gaan eten. Al pratend kwamen we op het idee om hem Geppetto te laten spelen.

Benigni: Zo werd ik de eerste filmacteur die én Pinokkio én Geppetto heeft gespeeld. Dat had twintig jaar geleden al gebeurd kunnen zijn. Mijn vriend Robin Williams – wat mis ik hem – nodigde me uit voor een diner in zijn huis in San Francisco. Francis Ford Coppola bleek ook uitgenodigd en vroeg me na het eten of ik Geppetto wilde spelen in zijn Pinocchiofilm. ‘Voor jou wil ik zelfs de walvis spelen’, antwoordde ik. Helaas is zijn Pinocchio er nooit gekomen. Het leven is grillig. Soms is het een geschenk, soms is het wreed.

Garrone: Wist je dat Roberto geboren is op een steenworp van waar Pinocchio zogezegd leefde? En ook hij heeft grote armoede gekend.

Is dat zo?

Benigni: Mijn familie was erg arm. Mijn vader was net als Geppetto schrijnwerker, maar ik heb daar nooit onder geleden. Zoals ik destijds tijdens mijn Oscarspeech zei: ik ben mijn ouders dankbaar voor die armoede. Dat is géén grap. Mijn ouders konden lezen noch schrijven en we moesten met z’n allen in één bed slapen, maar wat waren we gelukkig. Mijn moeder noemde me trouwens ‘Pinocchietto’, kleine Pinocchio, en beweerde dat ze het aan mijn neus kon zien als ik loog. Pinocchio achtervolgt me al mijn hele leven.

In wie herken jij je het meest, Matteo: Pinocchio of Geppetto?

Garrone: Als kind hield ik van Pinocchio omdat die altijd plezier wilde maken en ontsnapte aan plichtplegingen, werk, school en verantwoordelijkheden. Ik was zelf zo. Ik kon heel moeilijk aan verleidingen weerstaan. Ik probeerde te spijbelen omdat ik elk uur van de dag wilde tennissen. Dat was ook veel leuker dan huiswerk. Ondertussen ben ik al lang een Geppetto. Ik ben de vader van een elfjarige die zoals miljoenen andere jongetjes veel Pinocchiostreken uithaalt. Haast elke dag moet ik achter hem aanhollen en onderwijzen. Net als Geppetto verwen ik hem te veel. Ik voel me daar soms schuldig over. Ik probeer wel streng te zijn, maar hij laat me naar zijn pijpen dansen, zoals het een echte Pinocchio betaamt.