Niet zomaar een kostuumfilm

Lady Macbeth, de eerste film van theatermaker William Oldroyd, is een kostuumdrama zo strak, streng en antilieflijk dat je het nauwelijks een kostuumdrama durft te noemen. En met Shakespeare heeft het niets te maken.

Het ziet ernaar uit dat de Britse filmauteurs Clio Barnard (The Selfish Giant), Lynne Ramsay (We Need to Talk About Kevin) en Andrea Arnold (American Honey) er een jonge, mannelijke evenknie bij hebben. Het Amerikaanse vakblad Variety rekent William Oldroyd samen met Barry Jenkins (Moonlight) en Maren Ade (Toni Erdmann) zelfs tot de tien regisseurs om in 2017 naar uit te kijken. Een grote gok is dat niet. Zijn eerste langspeelfilm, Lady Macbeth, was een van de toppers van het festival van Toronto en Oldroyd komt niet onbeslagen op het ijs.

De Londenaar werkt immers al jaren als opera- en theaterregisseur. Tot zijn beste werk rekent hij ensceneringen van Macbeth van William Shakespeare, Ghosts van Henrik Ibsen en Komödie der Eitelkeit van Elias Canetti. Hij ontdekte het theater toen hij theologie studeerde aan de universiteit van Durham. ‘Voor ik het wist was het mijn beroep.’ Film is een oude liefde. ‘Voor ik naar de universiteit ging, heb ik een jaartje aan een kunstschool gestudeerd, en daar leerde ik met videobeelden werken. De terugkeer naar film voelt dus heel natuurlijk aan.’ Oldroyd heeft een zwak voor de films van Michael Haneke, Ulrich Seidl, Paul Thomas Anderson, Kelly Reichardt en Stanley Kubrick. Hij schoolde zichzelf om tot filmregisseur door zich tijdens zijn werk voor theater af te vragen hoe je bepaalde scènes in film zou kunnen omzetten. ‘Zo leerde ik mijn eigen visie op cinema kennen. Ik raakte er al snel aan verslingerd.’

De theaterman zag Lady Macbeth aanvankelijk niet als het begin van een nieuwe carrière. ‘iFeatures, een project bedoeld om talent uit televisie, kortfilm, reclame of theater te laten experimenteren met film, gaf me de kans om Lady Macbeth te maken. Ik ging daarop in, zonder stil te staan bij het vervolg. Maar op het einde van de eerste opnamedag wist ik: dit wil ik eeuwig blijven doen. Omdat Lady Macbeth veel bijval krijgt, zit het er dik in dat ik nog minstens één film kan maken. Fantastisch.’

Vernedering

Schijn bedriegt: met Lady Macbeth waagt William Oldroyd zich niet aan William Shakespeare. De film is gebaseerd op Lady Macbeth uit het district Mtsensk, een novelle van de Rus Nikolai Leskov. ‘Ik kende hem niet. Ik had wel al gehoord van de opera die Sjostakovitsj baseerde op zijn novelle. Blijkbaar was Leskov de mentor van Anton Tsjechov. En zijn novelle is verrassend actueel.’

De film verplaatst de actie naar het Engeland van de negentiende eeuw. Katherine (Florence Pugh) is een jonge vrouw die wordt uitgehuwelijkt aan de barse zoon van een rijke patriarch (Alex Hilton), die haar vernedert en haar thuis opsluit. Ze mag zelfs niet beslissen wanneer ze uit bed komt. ‘Een van de redenen waarom het boek zo hedendaags aanvoelt, is dat Katherine zich niet gedraagt zoals we gewoon zijn van verdrukte negentiende-eeuwse vrouwen. Ze is niet bereid om in stilte te lijden, boos weg te lopen of zichzelf van het leven te beroven. Ze doet iets heel anders: ze vecht terug. In dat opzicht is het verhaal feministisch en opwindend.’

Ter voorbereiding keek Oldroyd onder meer naar Tarantino’s Kill Bill en Lady Vengeance van Park Chan-wook. ‘Lady Macbeth is niet echt een wraakverhaal want eigenlijk eist Katherine gewoon haar vrijheid op, maar hij past wel in de traditie van wraaktragedies zoals Lady Vengeance of The Duchess of Malfi van John Webster. Leskov noemde zijn verhaal niet zomaar naar de fascinerende vrouw uit de beroemdste wraaktragedie van allemaal: Macbeth. De titel is verwarrend, maar zet wel perfect de toon.’

Zonder tierlantijnen

Lady Macbeth is een Brits kostuumdrama dat niet op een Brits kostuumdrama lijkt. Voor victoriaanse interieurs, weelderige jurken, idyllische landschappen en misplaatste nostalgie ben je aan het verkeerde adres. Oldroyd houdt het strak, sober en somber. ‘Ik vind het zinloos om te pronken met mooie decors of om uit te pakken met landschappen die in het beste geval het verhaal situeren, maar verder geen betekenis hebben. Een landschap moet een psychologische, emotionele impact hebben. Ik film de heide om te verduidelijken wat Katherine doormaakt: de heide contrasteert met haar gevangenschap.’

Oldroyd treedt in de voetsporen van Andrea Arnold. Volgens hem herdefinieerde zij het genre met Wuthering Heights (2011). ‘Samen met cameraman Robbie Ryan maakte ze van Wuthering Heights een ongelooflijk sfeervolle film. Hun stijl bracht de kijker héél dicht bij de personages, en dat is zeer ongebruikelijk voor een kostuumdrama. Ook wij hebben goed nagedacht over de stijl. Omdat Katherine door de mannen als een object bekeken wordt, kozen we voor statische, afstandelijke beelden. Ze moest een ornament lijken: een vaas of een te grote pop in een sofa. Naarmate ze feller vecht voor haar vrijheid komt de camera dichterbij.’

De film speelt zich doelbewust af in 1865. ‘Na 1870 konden Britse vrouwen zelf eigendom bezitten, daarvoor was een vrouw de eigendom van haar echtgenoot.’ Oldroyd stelt vast dat sindsdien maar weinig vooruitgang geboekt is. ‘Mijn film gaat over een vrouw die door een patriarch wordt vernederd. Vandaag worden de VS geleid door een man die vrouwen vernederd heeft en misprijst. Grab them by the pussy: de president gunt vrouwen geen controle over hun eigen genitaliën. Plots zijn vrouwenmarsen weer hartstikke nodig. Dat is absurd.’

Lady Macbeth

Vanaf 12/4 in de bioscoop.

door Niels Ruëll

‘Lady Macbeth is heel actueel, zeker als je ziet wie vandaag president van de VS is.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content