‘IK BEN GEK OP JOHAN HELDENBERGH, VOORAL OP ZIJN NEUS.’

Weinig actrices kunnen op het scherm tegelijk zo charmant en gemeen zijn als Jessica Chastain. In de politieke thriller Miss Sloane gaat ze op stiletto’s de Amerikaanse wapenlobby te lijf. ‘Als Hillary Clinton een bitch is, dan ben ik dat ook.’

Ze noemt zichzelf een bitch, verkettert seksisme en looft de weerstand tegen de Amerikaanse president Donald Trump. Jessica Chastain schiet met scherp tijdens het interview naar aanleiding van Miss Sloane, het verhaal van een doortrapte Washington D.C.-lobbyiste die de degens kruist met de Amerikaanse wapenlobby. Maar al wat ik achteraf kan denken is: wat heeft die Johan Heldenbergh dat ik niet heb, buiten een lelijke baard, een vree onwijs Gents accent en een stuk of wat glansrollen voor theatermaker Arne Sierens en filmregisseur Felix van Groeningen? Naar het schijnt is hij ook de auteur van een verfilmde theatervoorstelling over bluegrassmuzikanten die een kind verliezen: The Broken Circle Breakdown.

Vanwaar die jaloezie?

Jessica Chastain is dé actrice van de jaren tien. Er is geen houden meer aan sinds ze in 2011 Terrence Malick aan de Gouden Palm hielp door gratie, schoonheid en moederliefde te verpersoonlijken in The Tree of Life. Aan Zero Dark Thirty en The Help hield ze Oscarnominaties over. In Interstellar van Christopher Nolan probeert ze de mensheid te redden, in The Martian enkel astronaut- botanicus Matt Damon, en in het neoklassieke misdaaddrama A Most Violent Year de zaak van haar man. Actrices van dat kaliber zouden voor iedereen volstrekt onbereikbaar moeten zijn. Voor u, voor mij en zeker voor Johan Heldenbergh. Maar wat is het allereerste dat ze tijdens het interview zegt? ‘Oh, ben jij een Belg? Dan moet je Johan Heldenbergh kennen. Ik ben gek op hem.’

Ja, ik ken Johan Heldenbergh. Acteert soms.

JESSICA CHASTAIN:(heel enthousiast) Geweldige kerel! Toen ze aan het casten waren voor The Zookeeper’s Wife heb ik gevraagd om Johan een rol te geven. Ik had niet gedacht dat ze daar op zouden ingaan. Hij speelt de zoodirecteur, en doet dat perfect.

Waarom zou je zoiets doen?

CHASTAIN: Ik hou erg veel van The Broken Circle Breakdown. Ik ben vooral dol op zijn intrigerende gezicht en zijn neus.

In Miss Sloane speel je een sluwe lobbyiste die het opneemt tegen de Amerikaanse wapenlobby. Welk standpunt neem jij in in het wapendebat?

CHASTAIN: Ik ben voor regulering. We reguleren zoveel, waarom dan wapens niet? Maar de volgende vier jaar zullen we niet in de buurt van een oplossing komen. Het debat is morsdood.

Voorkomen dat labiele mensen en terroristen in een warenhuis hun winkelkar vol wapens laden, wie kan daar nu tegen zijn?

CHASTAIN: Ik begrijp je onbegrip. Daarom speel ik mee in Miss Sloane. (lacht) Er valt bijna niet op te boksen tegen de propagandamachine. Die zwaait met het tweede amendement van de Amerikaanse grondwet. Veel Amerikanen zijn daar gevoelig voor. Minder geweten is dat dat amendement alleen bepaalt dat een goed geregelde militie het recht heeft om wapens te dragen. Dat is nog iets anders dan iedereen het recht geven om in een warenhuis dertig semi- automatische vuurwapens te kopen.

Het vreemde is dat een meerderheid gelooft in het nut van een achtergrondonderzoek naar wie een wapen wil kopen. Zelfs mensen uit de wapenlobby zijn daar voor, maar die zijn doodsbang dat het hen zou vergaan zoals de tabaksindustrie. Die stond een kleine regulering toe en vandaag mag er bijna nergens meer gerookt worden en staan er op pakjes sigaretten afschrikwekkende afbeeldingen van wat er met rokers gebeurt.

Miss Sloane loert in de interne keuken van de Amerikaanse politiek. Een fraai gezicht is dat niet. Schrok jij ook?

CHASTAIN: Ja. Net omdat ik die interne keuken niet goed ken, fascineerde het scenario me. Mijn visie op politiek was onschuldig en naïef. Ik dacht dat de kiezer het beleid bepaalde. Mooi niet. Slechts dertig procent van de Amerikanen gaat naar de stembus. Daardoor bepalen niet de kiezers het beleid, maar de mensen met het grote geld. Zij financieren de campagnes die politici nodig hebben om stemmen te ronselen. Ik schrok ook van de enorme bedragen die omgaan in die wereld. Een beetje senator moet elke dag naar drie of meer geldinzamelingen. Elke dag! Tijd die ze niet in bestuur en beleid steken.

Lobbyisten opereren in een schaduwwereld. Wie klapte uit de biecht?

CHASTAIN: Ik trok grote ogen toen ik het boek las van Jack Abramoff, een bekende lobbyist die de cel invloog na een veroordeling voor corruptie. Maar ik had het meest aan gesprekken met vrouwelijke lobbyisten in Washington D.C. Ik heb hun beloofd om hun namen niet te noemen. Zo konden ze ongeremd getuigen.

Vrouwen zouden slechts tien procent van de lobbyisten in Washington D.C. uitmaken. Hoe verklaar je dat?

CHASTAIN: Om dezelfde reden dat Amerika na al die jaren nog nooit een vrouw als president of vicepresident heeft gehad: politiek. D.C. is een jongensclub. Jonge vrouwen zien politiek niet als een mogelijkheid. Laten we hopen dat daar de voorbije jaren verandering in is gekomen, maar toen ik jong was, kwam het niet in me op dat vrouwen toppolitici konden worden. Voornamelijk bij gebrek aan voorbeelden.

Is gender een van de redenen waarom Hillary Clinton het niet gehaald heeft?

CHASTAIN: Gender heeft ontegensprekelijk een rol gespeeld in de campagne. Dat is niet nieuw. Toen Hillary Clinton het in 2008 tijdens de voorverkiezingen opnam tegen Barack Obama, werd gezegd dat de Amerikanen hun vooroordelen hadden overwonnen. Maar weet je wat sommige mannen in het publiek toen tegen Hillary Clinton scandeerden? Strijk mijn hemd! Mensen riepen geen racistische, maar wel nog seksistische dingen. Dat is grotendeels onbelicht gebleven. We leven in een land dat veel over racisme maar zelden over seksisme praat. Afro-Amerikaanse mannen verwierven twintig jaar voor de vrouwen stemrecht. Om een of andere reden vinden we in Amerika gendergelijkheid geen prioriteit.

Was jij niet een van de miljoen mensen die een dag na de inauguratie van Donald Trump meeliepen met de Women’s March on Washington?

CHASTAIN: Ik was erbij. Het was de grootste protestmars in de geschiedenis van de VS. Behoorlijk maf als je weet hoeveel volk er destijds op straat gekomen is om tegen de Vietnamoorlog te protesteren. Het was een schitterend moment. Er liepen niet alleen vrouwen mee. Mijn vader was er, mijn broer, mijn partner. Zeggen dat de toekomst aan de vrouwen is, betekent slechts dat de achterstand moet weggewerkt worden. Dat hoeft niet ten koste te gaan van een andere groep. Niemand mag verdrukt of genegeerd worden.

Trumps raadgever Kellyanne Conway en minister van Onderwijs Betsy DeVos zijn vrouwen.

CHASTAIN: Het is hard dat Kellyanne Conway en Betsy DeVos je symbolen moeten zijn. Maar zulke vrouwen zijn er altijd al geweest. Denk maar aan Sarah Palin – sommige vrouwen helpen de strijd niet echt vooruit.

Trump ging er in zijn eerste weken meteen hard tegenaan. Maak jij je zorgen?

CHASTAIN: Ze doen wat ze kunnen om de pers te muilkorven, ze vallen Hollywood aan. Precies zoals fascistische regimes doen. Sla er je geschiedenisboeken maar op na: ook Hitler en Mussolini vielen de pers aan en verfoeiden de intelligentsia. Zoals te verwachten viel, zie je dat nu ook bij ons gebeuren. Maar er is een grote tegenbeweging. Veel Amerikanen willen niet zwijgen. Ik zou doodsbang zijn mochten we geen bijeenkomsten en protestbewegingen zien, maar die zijn er wel. Je mag niet uit het oog verliezen dat de meerderheid van de mensen niet voor Trump gestemd heeft. Hij verloor met drie miljoen stemmen.

Trump is niettemin vier jaar baas.

CHASTAIN: Het fantastische aan de VS is dat het géén monarchie is. Het systeem berust op checks & balances(de scheiding der machten, nvdr.). Toen Trump dat reisverbod voor moslims wilde invoeren, floot het gerechtelijke systeem hem terug. Ook binnen zijn eigen partij zijn er tegenstanders. Ik geloof niet dat hij écht gek kan doen.

Ik dacht dat de wereld verging toen George W. Bush president werd. Zo teleurgesteld was ik. Gisteren verklaarde Bush dat er persvrijheid moet zijn en dat het verkeerd is wat Trump doet. Ik betrapte mezelf op de gedachte: was Bush op dit moment maar onze president. Het kan verkeren. We maken een slingerbeweging van superprogressief naar superconservatief mee. Het angstaanjagende is dat de hele wereld lijkt mee te doen. Maar ik vertrouw erop dat de slinger straks weer de andere kant opgaat.

Op je Instagram staat een foto waarop je een T-shirt draagt met het opschrift Nasty women. Jij bent toch geen kreng?

CHASTAIN: Als Donald Trump Hillary Clinton een bitch noemt, dan ben ik ook een bitch. Hij noemde haar zo omdat ze zich uitstekend voorbereid had op de debatten, ambitieus durfde te zijn en niet terugdeinsde voor een debat op het scherp van de snee. We moeten die term recupereren. Hillary een kreng, ik een kreng. Geweldig, toch?

Je hebt je als actrice toegelegd op sterke vrouwen met gemene trekken. Elizabeth Sloane is nog pittiger dan je personage Maya uit Zero Dark Thirty.

CHASTAIN: Ik kreeg destijds de kritiek dat Maya een te harde tante was. Om het personage te verzachten had ze een vriend moeten hebben. Toen ik dat hoorde, dacht ik: wacht maar. Et voilà, in Miss Sloane heb ik nog altijd geen vriend en betaal ik een callboy. Nog confronterender! (lacht uitbundig) Sloane gedraagt zich zoals alleen mannen zich in een film mogen gedragen. Zonder dat er een flauw excuus wordt opgedist – als kind heb ik een trauma opgelopen, snif, snif. Maar uiteindelijk offert ze zich wel op voor het maatschappelijk belang. Is dat niet wat helden doen? Ik vind het belangrijk om vrouwelijke personages te spelen die niet beantwoorden aan de verwachtingen. Ik ben opgegroeid met verhalen die een wereldbeeld ophangen waarin vrouwen geen leider kunnen zijn. Vrouwen waren steevast de mooie vriendin, de zorgzame moeder. Dat mag. Dat kan mooi zijn. Maar ze kunnen nog zoveel andere dingen zijn.

Je doorbraak liet heel lang op zich wachten. Ben je niet iets te hard aan het proberen om die verloren tijd in te halen? De voorbije zes jaar speelde je in bijna dertig films mee.

CHASTAIN: Ik ben uitgeput. (lacht) Ik speelde amper negen jaar geleden in mijn eerste film, maar het voelt alsof ik al véél langer bezig ben. Ach, ik heb er zolang naar verlangd dat het niet aanvoelde als werk. Het gevaar daarvan is dat je je kunt overwerken. Ik heb van minder werken een prioriteit moeten maken. Het valt me zwaar om minder op een filmset te staan, want ik geniet daarvan. Maar het moet. Vorig jaar heb ik vier films gedraaid. Dit jaar beperk ik me tot eentje.

Je hebt ‘nee’ leren zeggen.

CHASTAIN: Ja. Vorig jaar was dat lastig. Xavier Dolan vroeg me voor The Death and Life of John F. Donovan, Aaron Sorkin voor zijn regiedebuut Molly’s Game enJohn Madden voor Miss Sloane. Dat weiger je niet. En ik heb er een punt van gemaakt om elk jaar minstens één keer met een vrouwelijke regisseur samen te werken. Dus ook Woman Walks Ahead van Suzanne White nam ik erbij. Dat was te veel.

Voel jij je echt verplicht om minstens één keer per jaar met een vrouwelijke regisseur samen te werken?

CHASTAIN: Privé heb ik altijd al een zekere sociale verantwoordelijkheid gehad. In mijn werk dook dat gevoel drie jaar geleden op. Op de uitreiking van de Critics’ Choice Awards pleitte ik voor meer diversiteit in de filmindustrie. Achteraf vroeg iemand me of ik zelf al mijn bijdrage had geleverd. Ik besefte dat ze gelijk had. Als je deel uitmaakt van de filmbusiness, dan maak je ook deel uit van het probleem. Je mag nog zo oprecht geloven in diversiteit en fel speechen, zolang je niet zelf de mouwen opstroopt, betekent het niets.

Je hebt een eigen filmbedrijf. Een resultaat van die opgestroopte mouwen?

CHASTAIN: Ik heb Freckle Films niet opgericht om films van de grond te krijgen waar ik zelf in wil meespelen. Ik doe het om andere mensen een kans te geven. The Disappearance of Eleanor Rigby: Him & Her was mijn eerste film als producer. Ik kende de zeer getalenteerde Ned Benson van vroeger en vond het héél fijn om zijn eerste langspeelfilm mee mogelijk te maken. Ik heb het altijd leuk gevonden om anderen in het zonnetje te zetten. Zoals Ned. Zoals Johan Heldenbergh. Dankzij The Zookeeper’s Wife ontdekt een groot publiek straks (op 15 mei, nvdr.) voor het eerst die schitterende acteur.

Geweldig. Echt geweldig.

MISS SLOANE

Nu in de bioscoop.

door Niels Ruëll

‘Het kan verkeren. Ik dacht dat de wereld verging toen George W. Bush president werd. Gisteren hoopte ik: was hij het nu maar weer.’