In concertfilm ‘Idiot Prayer’ gaat Nick Cave in dialoog met zichzelf: ‘Zijn enige voorwaarde? Don’t make me look shit’

Met Idiot Prayer sluit Nick Cave een trieste en introspectieve periode af. De concertfilm heet het slotakkoord te zijn van een trilogie met de eerdere docufilms 20.000 Days On Earth en One More Time With Feeling. We spraken regisseur met dienst Robbie Ryan – ja, de man achter de clip voor You’re Beautiful van James Blunt.

Het project Idiot Prayer – Nick Cave alone in Alexandra Palace vloeit voort uit wat Nick Cave de voorbije jaren deed met zijn fel gesmaakte Conversations-avonden. Daarin ging Cave op een spontane en ontwapenende manier de dialoog aan met zijn publiek, dat ongefilterd vragen mocht afvuren en waarbij lange of soms korte antwoorden afgewisseld werden met muzikale intermezzo’s aan de piano. Naar eigen zeggen herontdekte Cave op die manier zijn eigen oeuvre. Het kriebelde om die uitgebeende versies van zijn songs opnieuw op te nemen. Hij wilde er meteen een concertfilm van maken, die live gestreamd kon worden. Een eenmalig evenement. Wie een ticketje betaalt, krijgt donderdagavond toegang tot de stream, die in principe later niet meer beschikbaar zal zijn en in één stuk dient te worden bekeken.

We kregen de concertfilm, vernoemd naar een nummer uit het album The Boatman’s Call (1997), te zien in avant-première en het dient gezegd: Nick Cave slaagt er wonderwel in om je zelfs via het kleine schermpje van je laptop mee te nemen op een trip langs zijn favoriete plekken: rouw, verdriet, troost en hoop – in die volgorde.

Idiot Prayer is een gebed geworden, vooral dan aan zichzelf. Een introspectieve zoektocht van twintig intense songs aan de piano, opgenomen in een lege vleugel van het Londense Alexandra Palace, een van Caves favoriete concertzalen. Met enkel een cameraploeg en zijn vrouw en creative director Susie als toehoorders van zijn zielenroerselen.

De wisselende kleuren die het majestueuze Alexandra Palace vullen, fungeren als personages die de songs dynamiek geven. Door de pure uitvoering van de nummers (de meeste gegrepen uit The Boatman’s Call, maar er passeren ook verborgen pareltjes van Grinderman of van zijn laatste album Ghosteen) komt, nog meer dan anders, de nadruk te liggen op de teksten van Nick Cave. Hij vertelt, en bidt, en jammert, en vraagt, nu eens turend naar de enorme ramen die spaarzaam of fel licht laten binnenvallen, dan weer met de ogen dicht geknepen, starend naar zijn eigen ziel. Het is een intense trip voor zij die met volledige focus het concert volgen. Een vrijblijvende luisterbeurt tijdens de barbecue lijkt ons dan ook niet aangewezen.

Faire deal

Ondanks het ontbreken van wisselwerking met een publiek, ondanks het kale decor en de akoestische soloperformance, weet deze concertfilm toch anderhalf uur te boeien. Dat heeft niet alleen met de kracht van Caves stem en songs te maken. Alles wordt ook netjes gecapteerd door vakmensen: monteur Nick Emerson (van oa. Lady MacBeth en Greta) en regisseur Robbie Ryan, een Ierse cameraman die zijn strepen verdiende aan de zijde van topregisseurs als Ken Loach, Andrea Arnold en Noah Baumbach. Ryan mocht twee jaar geleden voor zijn cinematografisch werk in The Favourite van Yorgos Lanthimos een European Film Award en een Oscarnominatie op zak steken.

Ook de muziekwereld is geen onbekend terrein voor Robbie Ryan: in het verleden regisseerde hij al videoclips voor Massive Attack, Basement Jaxx, Hurts, Paolo Nutini, Birdy en … James Blunt. You’re Beautiful. Echt. ‘Euh ja, daar komt iedereen altijd op terug, ook Nick Cave plaagde mij daarmee, maar hey, ik beschouw het nog steeds als een classic’, schatert de minzame Ier aan de andere kant van de telefoonlijn.

Nick Cave is van een ander kaliber, maar Robbie Ryan had één groot voordeel: hij had weinig voorkennis. ‘Ik zou mezelf zeker geen Cave-aficionado noemen, ik had hem eigenlijk nog nooit live aan het werk gezien voor ik hem ontmoette en ik heb alleen zijn vorige docufilm One More Time With Feeling deels bekeken – die was in 3D en daar ben ik niet echt fan van. Nick vond dat niet erg, integendeel, want daardoor kon ik het project nuchter aanvatten zonder té enthousiast te worden. Ik vond hem helemaal niet de intimiderende persoonlijkheid die je zou verwachten. Hij bleek een openhartige man met humor, die de crew de ruimte gaf om haar ding te doen. De enige voorwaarde die hij me stelde was: don’t make me look shit. (lacht) Dat vond ik een faire deal.’

L’Enfer van Clouzot als referentie

Hoe begin je als regisseur/cameraman aan zo’n project, dat heel anders is dan een videoclip of film, waarvoor je decors, attributen en personages kunt inzetten? Hier was enkel Nick Cave, een piano en een hele grote lege zaal voor handen. ‘Je weet dat als je met Nick Cave draait, zijn charisma zo magnetisch werkt dat alle focus automatisch op hem komt te liggen’, zegt Ryan. ‘Daarnaast speelt licht een belangrijke rol in deze concertopname, bij elke song hoort een bepaalde kleur. Hij gaf me daarvoor wat referenties mee. Vooral de film Inferno van Clouzot was een leidraad (Inferno is de Engelse titel van een docufilm uit 2009 die het verhaal vertelt van het nooit voltooide L’Enfer van de Franse regisseur Henri-Georges Clouzot. De film werd stopgezet in 1964 en is deels opgenomen in kleur, deels in zwart-wit. Er werd volop geëxperimenteerd met lichtdynamiek, nvdr). Man on the Moon is daarvan een mooi voorbeeld geworden. Het lichtgebruik mocht ook niet te veel aandacht trekken – dat is het verschil tussen een televisieproductie of een cinematografische ervaring.’

Alles werd in één dag gefilmd, met slechts twee camera’s, eentje op een kraan en die van Robbie Ryan voor persoonlijkere groundshots. ‘Het was opgevat als een echt liveconcert, waarbij Nick simpelweg aan de piano zou gaan zitten en hij de songs zou spelen zoals hij het aanvoelde, zonder al te veel second takes‘, vertelt Ryan. ‘Het lijkt misschien allemaal uitgekiend, maar in feite was het een zeer losse, bijna freestyle-oefening. Bij sommige songs vielen het visuele en het muzikale perfect samen, bij andere wat minder. Maar dat is niet zo erg, de songs zijn zo krachtig gebracht dat alles overeind blijft, vind ik. Je zou verbaasd zijn als je wist hoe weinig voorbereiding eraan voorafging.’

‘Ik was zwaar onder de indruk van de focus die Cave vond tijdens het musiceren, zelfs zonder publiek. Hij speelt het concert voor zichzelf, net dat brengt die nummers op een ander niveau. It was definitely the best live concert experience in my life.’ (lacht)

‘Vooral de uitvoering van Jubilee Street zal me voor altijd bijblijven. Ik stond toen op twee meter van zijn piano. Zo krachtig en intens. Het is het enige nummer dat we drie keer opgenomen hebben en waar we over gediscussieerd hebben. Hij vond de ene versie muzikaal beter, ik vond een andere versie visueel én muzikaal completer. Uiteindelijk kreeg ik mijn zin. Ook naar zijn vrouw Susie luisterde Cave vaak, hij vertrouwde volledig op haar oordeel. Het was ontroerend om te zien hoe goed ze elkaar kennen en vertrouwen.’

Finale?

Door de volgorde van de songs – de setlist geven we hier bewust niet prijs, een kwestie van de ervaring niet te vergallen – kregen wij de indruk dat Nick Cave een periode, gedomineerd door de dood van zijn zoon Arthur, wil afsluiten. Zoals hij in de begeleidende perstekst zelf meegaf: Idiot Prayer is de finale van een trilogie.

Maar Robbie Ryan weerlegt die hypothese: ‘Na de concertopname liepen we met Nick door de verlaten gangen van Alexandra Palace – volgens hem voor de langste trailer ooit (lacht) – en op dat moment hing er een bijzondere vibe rond hem. Maar ik had niet het gevoel dat hij met de concertfilm een hoofdstuk afsloot, hij was eerder opgelucht dat alles goed verlopen was. Een project als dit had makkelijk verkeerd kunnen gaan. Buiten Nick Emerson, de monteur, had ook niemand een setlist gekregen, we wisten enkel dat hij zou starten met Idiot Prayer. Hij wilde zich laten leiden door de sfeer van het moment. Zoals bij een echt concert, dus. Of hij met de uiteindelijke songkeuze een boodschap wilde meegeven, weet alleen Nick zelf. Misschien lezen de luisteraars er elk iets anders in. En zo hoort het.’