‘Ik ben het cynisme beu’: Jacqueline Lentzou wil een nieuwe, intieme golf veroorzaken in de Griekse cinema

Waarom zijn er in alle kortfilms van Jacqueline Lentzou schildpadden te zien, en wat denkt zij over de absurde cinema van landgenoot Yorgos Lanthimos? Wij gingen het persoonlijk vragen aan de opkomende Griekse regisseur op Film Fest Gent.

Dit jaar ligt de focus van Film Fest Gent op Griekse cinema. Naast een revue van grootmeester Theo Angelopoulos en de nadruk op Griekse soundtracks op de World Soundtrack Award wordt ook de rijzende ster van Jacqueline Lentzou in de bloemetjes gezet. Haar langspeeldebuut Moon, 66 Questions speelt op het festival, net als haar kortfilms waar ze al hoge ogen mee gooide. Verder is ze dit jaar ook lid van de internationale jury die de kortfilms op het festival beoordeelt.

Haar werk wordt beschreven als erg intiem, en ze bestudeert graag onconventionele familiestructuren. Zo gaat de kortfilm Fox over een gezin waarin de kinderen plots op elkaar moeten rekenen nadat de alleenstaande mater familias verongelukt en is de titel van Hector Malot (The Last Day of the Year) en verwijzing naar het boek Without Family van die schrijver, dat het hoofdpersonage van haar oom cadeau krijgt na de scheiding van haar ouders. Moon, 66 Questions vertelt het verhaal van de jonge vrouw Artemis die vervreemd is van haar vader, maar plots met hem herenigd wordt nadat die ernstig ziek wordt en dringende hulp nodig heeft.

Wij spraken op Film Fest Gent met het opkomend regietalent over haar werk.

Eerst en vooral: welkom in België! Het land van Chantal Akerman, die niet enkel een grote inspiratie was maar ook haar geboortedag met u deelt. Wat betekent haar werk voor u?

Lentzou: ‘Niet enkel haar werk, maar vooral haar persoonlijkheid heeft me heel erg geïnspireerd. Toen ik Akerman ontdekte, werd ze voor mij een icoon van durf in cinema, iemand die niet bang is om haar eigen visie te volgen, los van alle conventies. Bovendien zijn er nog veel te weinig vrouwen in de cinemawereld, en Akerman is een heel belangrijk tegenvoorbeeld.’

Naast Akerman houdt u ook van Jonas Mekas’ werk. U hebt een sterke voorkeur voor heel intieme, persoonlijke cinema.

‘Ik denk dat mijn brein gewoon op die manier ingesteld is. Mijn eerste stapjes in het filmmaken heb ik gezet toen ik slechts acht jaar oud was. Toen had ik een videocameraatje en daarmee filmde ik alles in mijn dichte omgevingen: mijn honden, mijn moeder, mijn grootmoeder… Dat apprecieer ik ook heel erg in het werk van Jonas. Hij slaagt er echt in om de mensen op het scherm heel dichtbij te doen voelen.’

U hebt aan de London Film School gestudeerd, maar over die opleiding was u niet enthousiast.

‘Ik kreeg er constant de opmerking dat ik erg ‘duidelijk’ moest filmen. Er lag een zware nadruk op lineair filmmaken, op rechtlijnige verhalen, op heldere framing,… Eigenlijk compleet het omgekeerd van hoe ik de wereld zie. In mijn visie is er niets duidelijk of direct, dus waarom zouden mijn films dat dan wel moeten zijn? We zijn hier net om deze complexe wereld al tastend te ontdekken.’

Tot nu toe specialiseerde u zich in kortfilms, maar dit jaar maakte u ook uw langspeeldebuut met Moon, 66 Questions. Was het een groot verschil om die film tot stand te laten komen?

‘Qua filmen en schrijven eigenlijk niet. Ik heb mezelf op dezelfde thema’s en vormgeving gefocust, enkel de lengte is anders. Enkel qua productie merkte ik een groot verschil. We moesten met een veel groter team samenwerken, onze knusse familiecirkel werd uitgebreid met een hoop nieuw personeel achter de schermen. Dat was soms het moeilijkste, om daar een beetje het overzicht te behouden.’

Ik las dat niemand minder dan Paul Thomas Anderson mee heeft geholpen aan het script.

‘Klopt. Ik was geselecteerd in Mediterranean sundance screenwriters lab en Anderson was mijn mentor. We hebben vaak samen ontbeten of koffie gedronken en ondertussen heeft hij me heel wat tips gegeven. Hij was erg cool.’ (glimlacht)

Laten we het even hebben over de thema’s in uw werk. Onconventionele familiestructuren komen vaak terug in uw films. Vanwaar die fascinatie?

‘Mijn ouders zijn gescheiden, dus ik ben zelf het product van zo’n ongewone thuissituaties. Ik vind het erg boeiend om de gevolgen daarvan te delen, maar ook om te onderzoeken hoe die relaties dan precies in elkaar zitten. Ze zijn niet in steen gebeiteld. Een oudere dochter kan bijvoorbeeld gedwongen worden om ook een moeder te worden wanneer de ‘echte’ moeder verdwijnt. De psychologische impact van zulke situaties is minstens even interessant als de werking ervan. In zekere zin probeer ik aan te tonen hoe mensen bepaalde trauma’s oplopen.’

Ik krijg uit uw films ook de indruk dat u een spiritueel iemand bent, door de vele verwijzingen naar zaken als tarotkaarten en astrologie.

‘Sommige mensen zouden je nochtans tegenspreken en zeggen dat zulke dingen absoluut niet spiritueel zijn.’

Hoe ziet u het zelf?

‘Ik zou mezelf ook niet per se het label ‘spiritueel’ opkleven. Ik ben vooral op zoek naar antwoorden, naar onze plek in de wereld en wat de betekenis van alles is. Als iemand astrologie voorstelt als een antwoord op grote levensvragen, vind ik het boeiend om die route te onderzoeken en te kijken welke kennis ik daar kan vinden.’

Het valt op dat u in uw werk ook graag de dingen in perspectief zet. In Moon, 66 Questionszijn er bijvoorbeeld korte homevideofragmentjes met een voice-over die kleine persoonlijke overwinning, zoals bijvoorbeeld de vader die weer enkele stappen kan zetten, spiegelt aan pakweg de geboorte van Geena Rowlands. In Fox gaat u na de fatale autocrash dan weer meteen uitzoomen om het grotere, serene landschap te tonen, alsof u wil zeggen dat het maar om een kleine gebeurtenis gaat die het grote geheel niet verstoort.

‘Ik ben blij dat je dat opmerkt! Ik vind het inderdaad erg boeiend om zo te werk te gaan. Ik wil er eigenlijk op wijzen dat de wereld geen middelpunt heeft, en dat jij daar zeker geen deel van uitmaakt. Door persoonlijke tegenslagen zo in het grote geheel te minimaliseren, hoop ik het lijden wat draaglijker te maken voor mijn personages.’

‘Ik denk dat daar mijn fascinatie met datums ook vandaag komt. Het ordent alles op een bepaalde manier aan de hand van grote gebeurtenissen, en het relativeert je eigen wereldje.’

Er is me nog een klein detail opgevallen. Ze speelden nooit een grote rol, maar ik heb ze wel in al uw kortfilms opgemerkt: waarom houdt u zo van schildpadden?

(lacht) ‘Schildpadden zijn mijn geluksdieren. Ik hou ervan hoe oeroud ze eruit zien, in zekere zin zijn het bijna dinosaurussen. Maar nog belangrijker is dat ze binnen mijn werk een symbolische meerwaarde hebben. Schildpadden dragen hun huis altijd bij zich, net zoals mijn personages soms hun eigen thuis moeten creëren op onconventionele manier.’

Ten slotte nog dit: wanneer mensen het hebben over hedendaagse Griekse cinema, dan denken ze heel snel aan…

(steekt duim omlaag) ”Rare’ films.’

Aan Yorgos Lanthimos en de zogenaamde ‘Greek weird wave’, inderdaad. Uit uw reactie leid ik af dat u geen fan bent?

‘Goh, zo ver zou ik niet gaan. Om te beginnen wil uk zeggen dat er volgens mij geen sprake is van een ‘golf’, er is enkel Lanthimos en mensen die hem gekopieerd hebben. Verder heb ik wel respect voor Lanthimos, en ik ben dankbaar voor de aandacht die hij naar de cinema uit mijn thuisland heeft gebracht, maar ik ben cynisme gewoon beu. Ik begrijp dat zoiets uit een ander soort pijn voortvloeit, maar waarom het leven niet gewoon eens een kans geven in plaats van zo droog en afstandelijk te doen?

Uw stijl lijkt inderderaad radicaal anders dan die van Lanthimos en co, veel kwetsbaarder. Waar zou u uzelf plaatsen binnen de Griekse cinema?

‘Dat vind ik erg moelijk om te beantwoorden, omdat je meestal in een hokje geplaatst wordt door anderen, het is niet iets dat je zelf doet. Ik zou wel erg gelukkig zijn als men over een paar jaar zegt dat ik en mijn vrienden een nieuwe, ‘intieme’ Griekse golf gestart hebben.’