Hendrik Willemyns maakt een film over muziek en prostitutie: ‘Overal waar creativiteit is, hangt seks in de lucht’

© -

‘Mr. Miyagi’ noemen ze hem in Japan, de goeroe van de eenzame mensen. Met een poëziebundel en een nieuwe film vond Hendrik Willemyns van Arsenal een nieuwe adem na een midlifecrisis, een val met de fiets en de dood van vrienden.

‘Het is allemaal begonnen op de sofa in mijn bureau. Een jaar heb ik er naar het plafond liggen staren, nadenkend over mijn toekomst. Dat beeld krijg je zo meteen te zien. Kijk goed rond, het verhaal komt van alle kanten.’

We bevinden ons in de woonkamer van Hendrik Willemyns, op het Antwerpse Zuid. Ik ben hier om te praten over Birdsong, zijn nieuwe film, en Room of Imaginary Creatures, de poëziebundel die tegelijk verschijnt. Willemyns heeft zojuist een VR-bril op mijn hoofd gezet en een afstandsbediening in mijn hand gestopt.

Door de bril zie ik een digitale versie van de muzikant, iets hoekiger, iets jonger ook. Hij ligt languit op een bruine bank. De salontafel is bezaaid met boeken, ik hoor dreigende elektronische muziek. Ineens gaat er een deur open. Een astronaut komt de kamer binnen. Sneeuwwit NASA-pak, zwarte helm.

Ik draai me om en zie een naakte, zwarte vrouw. Traagjes stapt ze op me af. Ook al is ze digitaal, de sensualiteit spat ervan af. Nog een stap verder en het wordt ongemakkelijk.

‘Zet de bril maar af’, hoor ik Willemyns in de verte zeggen. ‘Beter wordt het niet.’

***

Het beeld van de astronaut komt ook terug in jouw gedicht in de nieuwe bundel die jij geredigeerd hebt: ‘We are an astronaut drifting in space.’ Is dat hoe je naar de mens kijkt?

Hendrik Willemyns: Ieder van ons is een eenzame cel in de onmetelijke ruimte. Dat ene beeld uit 2001: A Space Odyssey is me altijd bijgebleven, de astronaut die het moederschip verlaat en de oneindigheid in gekatapulteerd wordt. Zo sterk.

Mijn droom als kind was astronaut worden. Maar ik ben opgegroeid in het diepe West-Vlaanderen, niet meteen een plaats om groot te dromen, en mijn moeder zei: ‘ Mo vintje toch, om te beginnen is je wiskunde daar al veel te slecht voor.’ De laatste jaren heb ik het ene scheikundeboek na het andere gelezen, ik ben aan een inhaalbeweging bezig.

Je maakt je op voor Mars?

Willemyns: Voor mijn dood misschien eerder nog. Als mijn kinderen me vragen hoe ik zou willen sterven – ze zijn daar momenteel fel mee bezig – heb ik twee scenario’s voor hen klaar: in mijn bad in het donker met een plaat van Autechre op de achtergrond, of in een ruimtecapsule zonder terugkeermodus. Drifting in space.

Eenzaamheid en seks, zijn dat de pijlers van dit project?

Willemyns: Alles wat ik maak, gaat over relaties. Door de laatste tijd nogal wat boeken over fysica en chemie te lezen begin ik mensen te zien als atomen, losse kernen die even met elkaar dansen en elkaar dan weer loslaten.

In Japan, waar ik mijn film heb gedraaid, is die atomaire structuur veel beter zichtbaar. Japanners kunnen goed stil zijn en de regels volgen, maar met andere dingen hebben ze meer moeite. Knuffelen bijvoorbeeld. Connecteren met elkaar. Relaties tussen mannen en vrouwen zijn ginder nog veel moeilijker dan hier. De vrouwen zijn er op korte tijd veel zelfstandiger geworden, veel minder afhankelijk van de mannen. Met die verandering hebben veel mannen het moeilijk, en een grote eenzaamheid is daarvan het gevolg. Ik geef advies waar ik kan. ‘Mr. Miyagi’ noemen ze me daar, de goeroe van de eenzame mensen. (lacht)

‘Hadden ze me op mijn zeventiende gezegd dat je seks moest hebben om een platencontract te versieren, ik had het direct gedaan.’

Je hebt het in je gedicht ook over Oscar Didriksen. Wie is de man?

Willemyns: (zwijgt) Dat ga ik je niet verklappen. Slechts één iemand kent het antwoord op die vraag.

***

Het hoofdpersonage van Birdsong heet Asuka. Ze werkt als schoonmaakster in een hoog kantoorgebouw in het hart van Tokio en droomt van een leven als muzikante. Via de talentenjacht MySong wil ze iemand worden, een ster tussen de sterren. Willemyns: ‘Aan de oorsprong van dit hele project ligt een zin van William Butler Yeats. “In dreams begin responsibilities.” Na de droom komt de verantwoordelijkheid. Alleen door beide te combineren kun je tot een interessant kunstwerk komen.’ Dat is ook wat Asuka doet. Ze neemt een privéleraar onder de arm en klust bij als prostituee. ‘Paradijsvogel’ is haar pseudoniem. Stukje bij beetje kantelt de sfeer. De leraar wil meer, meer geld en meer lichamelijkheid.

Willemyns: Waar dromers zijn, zijn er meestal ook kapers op de kust, wolven in het bos. In dit geval de uitgerangeerde muzikant die zich opwerpt als coach van jonge meisjes. Ik zal van jou een ster maken, belooft hij, en veel mensen trappen in die val. Zeker in Tokio of LA, steden die gebouwd zijn op dromen.

Tijdens de avant-première moest ik de hele tijd aan Ryan Adams denken.

Willemyns: Hoezo?

Muzikant op leeftijd neemt jonge meisjes onder de vleugels, valt hen seksueel lastig en dumpt hen als hij wordt afgewezen. De overeenkomsten met de getuigenissen van verschillende jonge vrouwen over Ryan Adams, in The New York Times begin dit jaar, zijn opvallend.

Willemyns: Oei, dat heb ik compleet gemist. Ik ben sowieso nooit een fan van Ryan Adams geweest. (denkt na) Het verhaal van Birdsong zat al langer in mijn hoofd, maar door die hele MeToo-beweging ben ik ingehaald door de realiteit. Mij ging het in eerste instantie om de gelijkenissen tussen muzikanten en prostituees. Allebei wisselen ze tegen betaling intimiteit uit.

In de film laat je iemand zeggen: ‘Muziek is een krachtig iets. Of tenminste, dat was het toch.’

Willemyns: Het gevaar, de destructieve kracht is weg. Sinds de tsunami van de babyboomgeneratie, waar The Beatles op surften, is de zee opnieuw kalm geworden. Geen grote golven meer, minder fun.

Muziek zal altijd een impact hebben op mensen, maar de wereld van bandjes, albums en concerten waar ik mee opgegroeid ben, is aan het transformeren. Moet de muzikant meegaan in het circuit van de hypercommerciële muziek? En komt hij zo in de prostitutie terecht? Dat is de vraag die me met dit project bezighoudt.

Je bent al van je zeventiende bezig met muziek. Hadden ze je toen gezegd dat je seks moest hebben met je platenbaas om een contract te krijgen, je had het gedaan.

Willemyns: Direct. Op een filmschool waar ik lang geleden heb gestudeerd, was er een leraar die jonge studenten aan jobs hielp, als klankman op een filmset of bij de VRT, in ruil voor seks. Iedereen wist dat en iedereen lachte ermee. Nu zou hij op staande voet ontslagen worden. Ik heb er geen gebruik van gemaakt, en gelukkig zijn we met Arsenal pas later doorgebroken. Mannen van dertig laten ze met rust, blijkbaar.

Je hebt jaren bij Woestijnvis gewerkt. ‘Seks en creativiteit liggen met elkaar in bed’, heb je daar al eerder over gezegd. Kwam macht er ook weleens bij liggen?

Willemyns: Kijk, ik zeg niet dat dergelijke verhalen verzonnen zijn, maar ik heb ze alleszins nooit gezien of gehoord. Maar we moeten er ook niet schijnheilig over doen: overal waar creativiteit is, hangt seks in de lucht.

Ik begrijp Ryan Adams. Tuurlijk wordt een oudere man aangetrokken door een jonge vrouw. Ze is een magneet, een bron van chaos, wild en lichamelijk. Wat niet wil zeggen dat ik het goedkeur. Ik weet gewoon dat het kan. In elke studio, op elke filmset hangt een seksuele spanning.

Aanranding of verkrachting is nog iets anders dan seksuele spanning.

Willemyns: Dat weet ik ook, en ik weet ook dat er in het bos veel wolven rondlopen. Een man die macht gebruikt om een vrouw in bed te krijgen, hoe zwak is dat? Blijf met je fikken van haar af. Maar ik ben eveneens blij dat de sensatiezucht rond MeToo een beetje is gaan liggen. Ik hoop dat er door de hele zaak iets is veranderd, en ik ben heel blij dat seksuele aanranding bespreekbaar is geworden, maar we staan soms te snel op onze achterste poten. We vergeten dat we allemaal de tools gebruiken die we kunnen, in alle domeinen van de maatschappij. En als je de wolven uit het bos haalt, verliest het bos toch ook iets van zijn magie.

Op de set van Birdsong met NATSUKO KOBAYASHI, die Asuka vertolkt. 'De wolf is hier een uitgerangeerde muzikant die zich als coach van jonge meisjes opwerpt.'
Op de set van Birdsong met NATSUKO KOBAYASHI, die Asuka vertolkt. ‘De wolf is hier een uitgerangeerde muzikant die zich als coach van jonge meisjes opwerpt.’

In interviews en in je werk heb je het graag over seks. Ook nu weer.

Willemyns: Omdat journalisten daar blijkbaar hard in geïnteresseerd zijn. (lacht) En omdat in deze wereld nu eenmaal veel om seks draait. Het is zo’n krachtig verbindingsmechanisme, net zoals muziek. Voor mij is het niet meer dan een metafoor voor verbinden. Met iemand een diepgaand gesprek voeren, is vaak krachtiger dan seks. Dat beseffen ze in Tokio maar al te goed. Niet voor niets hadden rijke Japanners er indertijd zo veel geld voor over om met geisha’s te kunnen praten.

Seks is overschat?

Willemyns: Met sommige vrouwen heb ik al gesprekken gevoerd die veel gevaarlijker waren dan als ik met hen naar bed was geweest. Seks kan heel oppervlakkig zijn. Maar dat krijg ik aan mijn vrouw niet uitgelegd. (lacht) Aan mezelf ook niet trouwens. Als ik moet kiezen tussen ‘mijn vrouw gaat naar bed met man X’ of ‘mijn vrouw heeft een gesprek met man X’ dan kies ik altijd voor de tweede optie. Als je als oerman ging jagen, wilde je achteraf ook zeker weten dat het kind in de buik van je vrouw het jouwe was. En niet van die ene pipo die altijd rond de grot bleef hangen.

In Birdsong botsen de dromen van de jonge Asuka op het cynisme van de oude, grijze mannen die samen de gevestigde orde vormen. Je bent zelf 47. Tot welk kamp behoor jij?

Willemyns: Ik ben altijd een dromer geweest en ik zal proberen dat mijn hele leven te blijven. Maar in deze film zit ik werkelijk overal. Soms verken ik paden die ik had kunnen bewandelen, maar niet heb durven of willen inslaan. Op andere momenten gaat het expliciet over mijn persoonlijke leven of mijn relatie met mijn vrouw, bijna één op één.

***

2015 was voor Willemyns een donker jaar. Overal zat hij vast, thuis en in de band. Hij trok naar China, dook er tot op de bodem van zijn ziel en kwam terug met een idee. In een karaokebar zag hij rijke zakenlui veel geld neertellen voor een privéconcert van een jonge vrouw. Afterparty optioneel. ‘ Dance! Dance! Dance!(uit 2014, de film bij de plaat Arsenal-plaat Furu , nvdr.) ging over mijn vrouw en ik die elkaar in 2003 en na acht jaar opnieuw tegenkwamen en zij die binnen de maand zwanger was. Hou ik het kind of kies ik volop voor mijn muzikale carrière? Dat was tóén de vraag. Maar ineens was ik zo veel jaar verder en stelde ik vast dat mijn relatie niet meer dezelfde was. Mijn vrouw en ik zaten vast in een verhaal van strijd, structuren, voorspelbaarheid. We wilden allebei uit die kooi breken, opnieuw chaos in ons leven brengen. Daarover gaat Birdsong. Over mijn vrouw. En over mij. Over ons.’

Bovenop de worsteling met de liefde kwam de dood van vrienden. Van Grant Hart. Van Shawn Smith. Van Mario Vitalino Dos Santos, gastmuzikant op Arsenals vroege hit Saudade. ‘Ik vrees dat het hoort bij het ouder worden’, zegt Willemyns. ‘Rond je beginnen mensen te sterven.’

Alsof het allemaal nog niet genoeg was, viel Willemyns eind 2017 met de fiets. Kapotte tanden, gebroken oogkas, geknakte ribben. Enkele minuten coma.

Willemyns: Die val heeft me echt veranderd, sindsdien ben ik een ander mens. Blijkbaar had ik een mild hersentrauma opgelopen, een kwetsuur aan de frontale lob. Daardoor deed ik dingen anders, hield ik me nog minder in dan ervoor, zeker niet wanneer ik had gedronken. Dan werd ik wakker en vroeg ik aan vrienden wat ik de avond ervoor had uitgestoken. Ik herinnerde me niets meer. Regelmatig kreeg ik te horen dat ik heel grof en kwetsend was geweest, een keer zelfs dat ik iemand op zijn gezicht had geslagen. Ik ben minder gaan drinken, maar voel nog altijd de naweeën. Het is alsof in mijn hoofd alles door elkaar loopt, alsof de schotten zijn verdwenen. Soms beangstigend, soms juist erg creatief.

‘Wolven mogen bestaan. Je moet ze gewoon niet laten bijten. De sterkste vrouwen die ik ken, kunnen prachtig dansen met de wolven.’

In Knack Focus heb je dit project ooit vergeleken met het onafgewerkte Requiem van Mozart: ‘Misschien is het te groot om nog in dit leven af te werken en eindig ik net als de twee vrouwen van Ted Hughes met mijn hoofd in de gasoven’, zei je.

Willemyns: Ik heb beslist dat het geen requiem mocht worden. En dit project, dat toch vrij ambitieus was, heeft mij gestimuleerd om intellectueel over alles na te denken. Over de relatie met mijn vrouw, met John (Roan, zijn metgezel bij Arsenal, nvdr.) en met mezelf. Als je jong bent, moet je lichamelijk met de dingen omgaan. Je moet de dierlijke energie in jezelf de vrije loop laten. Als je zoals ik de vijftig nadert, moet je het intellectueel aanpakken, met je kop.

Zo te horen was zelfmoord een mogelijkheid.

Willemyns: Ik heb er vaak aan gedacht, ja. Nog altijd, om eerlijk te zijn. Op een afstandelijke manier, welteverstaan, speels bijna. Erg concreet worden die gedachten nooit, ik heb nog nooit een touw in huis gehaald. Daarvoor heb ik het al te veel meegemaakt in mijn naaste omgeving, en gezien wat een puinhoop je dan achterlaat.

Je gaat zeggen, hij is daar weer, maar seks en dood liggen dicht bij elkaar. Bij de allerbeste seks – het gebeurt niet vaak – verdwijn je, word je atomen, zweef je gewichtloos door de ruimte. Net als bij de dood.

Ik ben voor alle duidelijkheid heel blij dat ik er nog ben. Het is nog nooit zo spannend geweest. Ik voel me als een astronaut die net zijn ruimteschip heeft verlaten, even rondkijkt en zichzelf de vraag stelt: ‘Waar vlieg ik in godsnaam naartoe?’ Een fantastisch gevoel.

Een kleine stap voor de mensheid, een grote voor een mens?

Willemyns: Absoluut. Het vergt moed om jezelf uit vaste structuren te bevrijden. Wat niet wil zeggen dat Arsenal binnenkort zal ophouden te bestaan. Nee, ik zoek juist voortdurend nieuwe voedingsbodems om de groep in leven te houden.

***

Room of Imaginary Creatures bundelt 45 gedichten van bevriende schrijvers en muzikanten. Op de hoes staan kleurrijke vogels in de jungle. Papegaaien, toekans en flamingo’s. Nergens een zwarte te kraai te bespeuren – anders dan bij Ted Hughes.

‘Dit project heeft in heel donkere steegjes gezeten’, zegt Willemyns. ‘Maar het is er. En ik ben er trots op. Ik heb mezelf nog nooit zo blootgegeven. Veel meer dan bij Arsenal sta ik deze keer naakt op het podium.’

Willemyns vertoont Birdsong alleen met livemuziek, Paulien Mathues, oud-winnares van The Voice, aan zijn zij. En ondertussen maakt hij alweer nieuwe plannen: een reeks op Canvas – ‘ Paper Trails in het kwadraat’ en een derde film, op het Japanse platteland.

Je dochter heeft de trailer van Birdsong gemaakt. Is ze klaar voor de wereld van de wolven?

Willemyns: Ze begint volgend jaar aan een studie in de audiovisuele sector. Een goede keuze, ik juich ze toe. En wolven zijn er overal, niet alleen in de artistieke sector. Wolven mogen bestaan. Je moet ze gewoon niet laten bijten. De sterkste vrouwen die ik ken, kunnen prachtig dansen met de wolven.

Is dat het verhaal van Oscar Didriksen?

Willemyns: Het is al goed, ik zal een tipje van de sluier lichten. Het meisje over wie het gedicht gaat, had een kwantumtechnica in Berkeley kunnen zijn, maar ze is iets helemaal anders geworden, iets veel moeilijkers. Ze speelde een grote rol in dit project, en het is niet mijn vrouw. Een muze. Meer zeg ik niet. Kom, wil je nog wat VR’en?

Birdsong. Première op 31/5 in de Bourla, Antwerpen.

Arsenal speelt op 8/6 op Werchter Boutique.

Room of Imaginary Creatures . Verschenen bij uitgeverij Luster.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content