‘The Assistant’, een ontregelende kantoorthriller over MeToo, macht en manipulatie

Kitty Greens akelig kalme kantoorthriller The Assistant toont de horror van toxisch machismo op de werkvloer.

Gaat het over MeToo? Over Harvey Weinstein? Nergens in Kitty Greens langzaam verstikkende The Assistant wordt het expliciet vermeld, maar het is duidelijk dat haar film hetzelfde toxische machismo verkent dat misbruik van vrouwen zo lang mogelijk maakte in kantoren en daarbuiten. Green, die eerder de geprezen documentaires Ukraine is not a Brothel (2013) en Casting JonBenet (2017) draaide, doet dat in het zog van Jane, een pas afgestudeerde vrouw die aan de slag gaat bij een nooit bij naam genoemde Hollywoodmogol uit New York, maar al gauw mag ondervinden dat ze niet te veel ambities hoeft te koesteren.

Haar taken zijn koffiezetten, documenten kopiëren, broodjes bestellen en zakenreizen boeken in opdracht van haar mannelijke collega’s, die er haar subtiel of soms grofweg aan herinneren dat ze helemaal onderaan de bedrijfshiërarchie staat. Het is een werkplek waar seksisme en passieve agressiviteit om het hoekje van elk kantoor en elke meetingzaal loeren, een klinisch kil, kafkaiaans labyrint waar je als jonge vrouw langzaam maar zeker in verloren loopt, tot je er moedeloos van wordt en je overgeeft aan de perfide powers that be.

Voor haar fictiedebuut liet Green zich inspireren door echte verhalen die dankzij MeToo naar boven kwamen, maar ze mijdt de grote statements of de sensationele anekdotiek. Wat haar spartaans sober in beeld gestanste film zo ijzingwekkend en hypnotiserend maakt, is enerzijds de messcherpe manier waarop ze de onderdrukkingsmechanismen blootlegt, en anderzijds de suggestie dat dergelijke praktijken zich op eender welke werkplek kunnen afspelen.

Het monster – zou het überhaupt Weinstein zijn? – blijft nagenoeg buiten beeld, en de agressie zit niet in voze handtastelijkheden maar in de schampere opmerkingen, schuldige stiltes en keurende blikken die de timide Jane de klok rond ondergaat. Dat maakt The Assisant alleen maar universeler en urgenter.

Bovendien heeft Jane, die als enige onraad ruikt wanneer haar baas een hotelkamer voor een actrice boekt, niet alleen figuurlijk geen stem. Je hoort haar in de film ook amper spreken, hoewel ze in nagenoeg elk shot zit. Green zet haar niet alleen psychisch maar ook fysiek klem in koele en benauwend strakke beeldkaders, en doet het geluid van koffiezetapparaten, kopieermachines en telefoons aanzwellen tot een soundtrack vol psychologische terreur.

Daarvoor kan ze bogen op een uitmuntende Julia Garner, wier lichaamstaal en gelaatsuitdrukkingen méér zeggen dan dialogen. Zij speelt de assistente die wel weet wat er aan de hand is maar door de verstikkende zwijgcultuur binnen het bedrijf niet kan of durft te spreken. Een subtiel ontregelende en ontmaskerende film over MeToo, macht en manipulatie.