In ‘Small Axe: Mangrove’ legt Steve McQueen het racistische Londense politiekorps over de knie

In Mangrove, de eerste film van zijn anthologiereeks Small Axe, zet Steve McQueen de bijl in het institutionele racisme van de Londense politie.

In 1970 zorgde de zogeheten Mangrove Nine Trial voor flink wat deining in het toen nog grotendeels monoculturele Groot-Brittannië. Negen zwarte activisten werden aangeklaagd wegens weerspannigheid ten opzichte van de politie en het aanzetten tot rellen. En dat nadat ze zich achter Frank Crichlow hadden geschaard, een Caraïbische restauranthouder die verplicht werd zijn soulfoodzaak The Mangrove in de Londense wijk Notting Hill te sluiten. Uiteindelijk werden de meesten van hen vrijgesproken aangezien er volgens de rechter duidelijk sprake was van racisme. Aan beide kanten, zo voegde hij eraan toe, maar hoe dan ook was het een historisch verdict dat institutionele discriminatie blootlegde.

Precies een halve eeuw later is de zaak, met dank aan de Black Lives Matter-beweging en de identitaire clash die de jongste jaren de politieke agenda bestierden, meer dan ooit een hot topic. In dat opzicht had Steve McQueen zijn anthologiereeks Small Axe, waarvan Mangrove de eerste film is in een reeks van vijf die door BBC First worden uitgezonden, alvast niet beter kunnen timen. Maar ook zonder die actualiteitswaarde loont McQueens al dan niet vergeten geschiedenisles over het zwarte Groot-Brittannië van de jaren zeventig en tachtig op meerdere manieren de moeite.

Het is niet alleen een potent rechtbankdrama dat je naar het puntje van je stoel zuigt, en een sfeervolle milieuschets die dampt van de spanningen. Het is ook een energieke hommage aan de zwarte gemeenschap van weleer, een scherp j’accuse aan het adres van de Metropolitan Police, én een tijdscapsule die je terugflitst naar Londen anno 1970, met een exquis production design, een soulvolle soundtrack en in diepe, gesatureerde kleuren gedrenkt camerawerk.

Held met dienst is Frank Crichlow, door Shaun Parkes neergezet vol ingehouden trots en woede, maar McQueen, zelf ook van Brits-Caraïbische komaf, maakt er vooral een analyse van groepsdynamieken van. Legde hij in zijn viriele oeuvre altijd al machtsmisbruik en identiteitskwesties onder de loep, van de onderdrukking van IRA-militanten in Hunger tot die van Afro-Amerikanen in het slavendrama 12 Years a Slave, dan gaat ook Mangrove onder zijn historisch patina over weerstand, zelfbewustzijn en de roep om rechtvaardigheid. Maar dan zonder er een duffe protestfilm van te maken, én inclusief enkele bevreemdende, visuele toetsen die er ook nu weer een intens fysieke McQueenfilm van maken.

Dramatisch was het nog interessanter geweest om de racisten binnen het Londense politiekorps wat meer nuance of achtergrond te geven. Kwestie van de morele grijszones te verkennen van waaruit structurele discriminatie veelal ontgist. Maar Mangrove is niet hun verhaal. Het is het verhaal van een gemeenschap die de krachten bundelde tegen de powers that be om hun rechten op te eisen. Bovendien vertelt McQueen het met zoveel overgave en musculatuur dat Aaron Sorkins recente rechtbankdrama The Trial of the Chicago 7 – dat dezelfde thema’s behandelt en zich in dezelfde periode afspeelt, maar dan in de VS – erbij verbleekt tot een tamme, haast schuldig naïeve pruikenparade. Black power gebrand op 35-millimeter.