Vorig jaar werden de Oscars nog ontsierd door een stuitend gebrek aan zwarte genomineerden. Dit jaar is alleen al Barry Jenkins’ diep in de ziel kervende Afro-Amerikaanse gaydrama Moonlight goed voor maar liefst acht nominaties. En terecht! #OscarsSoDiverse?
‘Wat is een flikker?’ ‘Flikker is… een woord dat gebruikt wordt om homo’s zich slecht te laten voelen over zichzelf.’
‘Ben ik een flikker?’
‘Nee, jij bent geen flikker. Je kunt homo zijn, maar je hoeft je door niemand flikker te laten noemen.’
Een van de spannendste en meest vertederende scènes uit het hartverscheurende Moonlight is die waarin de kleine Chiron, een jongen die worstelt met zichzelf, zijn omgeving en zijn seksualiteit, troost zoekt en vindt bij een onverwachte vaderfiguur. U herkent de scène uit talloze coming of age-drama’s. Maar deze keer gaat het niet over een telg van een blanke middenklassefamilie. Het jongetje dat zich vragen stelt over zijn geaardheid is een verlegen zwart schoolkind dat met een verslaafde moeder opgroeit in een achterstandswijk in het Miami van de jaren tachtig. De man die hem precies het juiste antwoord geeft op zijn vragen is een gespierde drugsdealer die het ventje onder zijn hoede neemt. Niet omdat hij een drugskoerier van hem wil maken, maar gewoon omdat hij oprecht begaan is met Chirons lot.
De emotioneel ingetogen scène zegt alles over de manier waarop regisseur Barry Jenkins (37) erin slaagt om van Moonlight een universeel drama te maken. Ja, de film gaat over wat het betekent zwart en gay te zijn in een Amerika dat haat, slaat en discrimineert, maar Jenkins maakt er op geen enkel moment een pamflet van en weet de vele clichés die haast per definitie bij LGBT-cinema over zwarte mannelijkheid lijken te horen zo goed te omzeilen dat Moonlight zich ontpopt tot een veelgelaagd portret van een complex personage, zonder te verloochenen dat twee facetten van dat personage zijn seksualiteit en zijn huidskleur zijn.
Jenkins – zelf zwart maar hetero, mocht u het zich afvragen – situeert zijn verhaal met veel gevoel voor detail in Liberty City, de buurt waar toneelschrijver Tarell Alvin McCraney (op wiens In Moonlight Black Boys Look Blue zijn film gebaseerd is) en hijzelf met hun drugsverslaafde en seropositieve moeders opgroeiden. Waar die wijk in het noordwesten van Miami voorheen enkel te zien was in nieuwsberichten en realityseries over agenten die moordenaars, dealers en bendeleden opjagen, toont Moonlight Liberty City voor het eerst als een plek waar kinderen opgroeien, mensen voor elkaar zorgen en prille liefdes even stuntelig ontluiken als elders.
Het resultaat van die combinatie van in persoonlijke ervaring gegronde realiteit met universele gevoelens zorgt ervoor dat geen enkele bioscoopbezoeker onbewogen naar Chirons verhaal kan kijken. Iedereen heeft zich wel eens geschaamd voor de liefde die hij of zij voelt. Elke man, vrouw, homo of hetero, ongeacht zijn of haar huidskleur, zal de ongemakkelijke spanning herkennen van het moment voor de eerste kus. Het verklaart waarom regisseur Jenkins wel eens met een flinke knuffel 65-jarige blanke heteromannen moet troosten die van hun melk zijn omdat ze net zijn film gezien hebben.
En iedereen weet dat je in Hollywood klaar bent voor een succesvol awardseizoen als je de oude blanke mannen mee hebt die in de Academy en andere prijsuitreikende instellingen nog steeds een groot deel van het kiesvee uitmaken. De stemgerechtigde Academyleden hadden bovendien nog wat goed te maken nadat ze vorig jaar – voor het tweede jaar op rij – geen enkele zwarte acteur of actrice hadden genomineerd en er op Twitter onder de hashtag #OscarsSoWhite spontaan protest uitbrak.
Dat is dit jaar dus wel anders. Octavia Spencer werd genomineerd voor haar bijrol in Theodore Melfi’s Hidden Figures, over de Afro-Amerikaanse vrouwen die de NASA de space race hielpen winnen. Denzel Washington regisseerde zichzelf en Viola Davis in Fences en beiden zagen hun moeite met een nominatie bekroond. Bovendien is Washingtons familiedrama over rassenrelaties ook nog in de running voor beste film en beste geadapteerde scenario. De Iers-Ethiopische actrice Ruth Negga werd genomineerd voor haar rol in Loving, Jeff Nichols’ drama over de juridische strijd van een van de eerste gemengde koppels in de VS om hun huwelijk te laten erkennen. En Moonlight is een regelrechte favoriet in de belangrijkste categorieën.
Tel daar nog bij dat films met zwarte protagonisten en regisseurs zoals Ava DuVernays Martin Luther King-biopic Selma en Ryan Cooglers Rocky-film Creed, die vorig jaar wel her en der werden genomineerd maar over het hoofd werden gezien bij het uitdelen van de belangrijkste prijzen, het daarna uitstekend deden aan de kassa, en je mag voorzichtig opperen dat 2016 een goed jaar was voor de diversiteit in Hollywood. Of toch al een beter dan de voorgaande. Dat de films van Afro-Amerikaanse makers variëren van klassieke biopics als Selma of Hidden Figures over een nieuw luik in een All-American franchise zoals Creed, tot een kleine auteursfilm zoals Moonlight stemt in ieder geval hoopvol voor de toekomst. En het mooiste bewijs dat zwarte stemmen ook zonder Oscarprotesten almaar luider klinken in Hollywood is het simpele feit dat alle films die dit jaar genomineerd zijn al minstens twee of drie jaar geleden door een of andere studiobons werden goedgekeurd. Dus ruim voordat #OscarsSoWhite losbarstte, er sprake was van rassenrellen in Milwaukee en Charlotte, en The Donald uiterst rechtse figuren als Steve Bannon tot adviseur benoemde.
Wie nu denkt dat Barry Jenkins met Moonlight een bewust Oscarfähig dramaatje gemaakt heeft dat zijn uiterste best doet om een stel heteroseksuele blanken via een stevige portie sentimentaliteit om een gouden beeldje te smeken, think again. Niet alleen heeft Jenkins een eigenzinnige visuele stijl die dankbaar gebruikmaakt van Liberty City’s tegelijk troosteloze en zonovergoten aantrekkingskracht. Hij koos er ook voor Chirons verhaal te vertellen aan de hand van een verrassende driedelige structuur waarin drie verschillende acteurs de jongen/man op verschillende leeftijden spelen. En Jenkins vergeet op geen enkel moment dat die persoon mee gevormd wordt door een sociaal-economische en politieke realiteit die armoede, racisme, homohaat en geïnstitutionaliseerd geweld omvat.
Moonlight is wel degelijk een ‘Black Lives Matter’-film en bovendien een die de voorspelbare ‘All Lives Matter’-kritiek op de protestbeweging met een pre-emptive strike neutraliseert. Enerzijds toont hij dat een zwart leven, net als alle andere levens, een worsteling is met onzekerheden over liefde, vriendschap, groepsdruk en aanvaarding. Anderzijds verliest hij nooit uit het oog dat zwarte levens daar nog een heleboel onzekerheden bij krijgen. Moonlight lijkt in eerste instantie te zeggen dat het Miami van de crackepidemie van de jaren tachtig en negentig een lastige plek was om als arme zwarte homo in op te groeien maar ‘dankt’ zijn urgentie aan de bittere realiteit dat het vandaag, in Amerika en elders, niet zo veel makkelijker is geworden. De lijst met Afro-Amerikaanse jongens en mannen die sterven door buitensporig politiegeweld blijft groeien, en de 45e president van de Verenigde Staten bevolkt zijn kabinet met mensen die enkel wakker liggen van gelijke rechten wanneer ze aan het bedenken zijn hoe ze die zo veel mogelijk kunnen terugschroeven.
Sommigen zullen zo veel maatschappelijke relevantie in één film misschien overrated vinden, maar meer nog dan een politieke boodschap is Moonlight een steengoede film die echo’s van het werk van arthouseboegbeelden als Claire Denis, Hou Hsiao-hsien, Terrence Malick en Apichatpong Weerasethakul in zich draagt. Van een win-win gesproken.
MOONLIGHT
Nu in de bioscoop.
door Sam De Wilde
Regisseur Jenkins moet wel eens een knuffel geven aan bejaarde blanke hetero’s die van hun melk zijn van zijn film. In Hollywood ben je dan klaar voor een succesvol awardseizoen.
Moonlight is wel degelijk een Black Lives Matter-film, maar eentje die de voorspelbare ‘All Lives Matter’-kritiek met een pre-emptive strike neutraliseert.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
