Anthony Hopkins is nog steeds helder van geest: ‘We zijn de domste dieren op de planeet’

Voor zijn pakkende rol als tachtiger met dementie in The Father won Sir Anthony Hopkins dit jaar zijn tweede Oscar, al neemt de Britse klasbak ook dat liever filosofisch op. ‘Wees blij, maar niet té blij, want op een dag betekent het toch allemaal niets meer.’

Het is ondertussen 53 jaar geleden dat Anthony Hopkins doorbrak op het witte doek met zijn rol als Richard Leeuwenhart in The Lion in Winter, en 30 nadat hij van de mensenetende psychiater Hannibal Lecter een van de meest iconische filmmonsters aller tijden maakte in The Silence of the Lambs. Dat betekent geenszins dat de Britse klasbak op zijn 83e zijn appetijt voor acteren kwijt is. Zeer integendeel. In zijn nieuwste film The Father, het indringende regiedebuut van de Franse successchrijver Florian Zeller, zet hij zelfs een van de meest intense rollen uit zijn imposante carrière neer. Die leverde hem twee maanden geleden zijn tweede Oscar op, nadat dokter Lecter hem er eerder al een had bezorgd.

In The Father – naar Zellers veelvuldig bekroonde toneelstuk – speelt Hopkins Anthony, een tachtiger die met dementie begint te kampen en zwalpt tussen boosheid, onbegrip en wanhoop wanneer blijkt dat zijn dochter Anne (Olivia Colman uit The Favourite en de tv-serie The Crown) niet langer voor hem kan zorgen. Of is het van niet willen, nu ze op het punt staat om met haar partner naar Parijs te verhuizen? Hopkins toont zich van zijn meest kwetsbare en ontroerende maar ook van zijn meest manipulatieve en venijnige kant als de bejaarde patriarch die voelt dat hij de greep op zijn geest begint te verliezen, maar dat weigert aan zichzelf en zijn naasten toe te geven.

Verwacht van The Father – goed voor zes Oscarnominaties – geen deprimerend dementiedrama, al komen de discussies keihard binnen en worden de emoties rauw opgediend. Zeller maakt er een strak gestileerde en langzaam verstikkende appartementsthriller van door gaandeweg verschillende vertelniveaus door elkaar te weven. Welk gesprek voert Anthony nu écht met zijn dochter, en welke spelen zich louter af in zijn verwarde hoofd? Het is aan de kijker om zich een weg doorheen het labyrint te banen, net zoals Anthony door de verschillende kamers van zijn flat struint. Of is het toch die van zijn dochter, die hem uiteindelijk in huis heeft genomen?

‘Met mijn geheugen gaat alles voorlopig prima’, stelt Sir Anthony ons gerust vanuit zijn huis in Pacific Palisades, de residentiële, bij de Stille Oceaan gelegen buitenwijk van Los Angeles waar hij al enkele decennia woont. De gelauwerde Welshman uit The Elephant Man (1980), Howards End (1992), The Remains of the Day (1993), The Two Popes (2019) en – zo’n chique huis moet tenslotte afbetaald worden – drie Thor-vehikels en de vijfde Transformers-film – heeft voldoende dingen om zich mee bezig te houden.

Hopkins leest nog dagelijks scripts om zijn inmiddels zes decennia omspannende, met films van James Ivory, David Lynch, Ridley Scott, Oliver Stone, Steven Spielberg, Francis Ford Coppola en andere grote cineasten gelardeerde curriculum uit te breiden. De acteur schildert ook, speelt piano en componeert. En dan zijn er nog de geinige filmpjes waarmee hij zijn 2,5 miljoen Instagram-, 1,4 miljoen TikTok- en 850.000 Twittervolgers entertaint: door zich als een excentrieke bompa aan een stukje Chopin te wagen, bijvoorbeeld, of aan een plons in zijn zwembad of een hitsig salsadansje. Al dan niet met een chianti in de hand – de lievelingswijn van zijn beruchtste personage, Hannibal Lecter.

Heb je als voorbereiding op je vertolking in The Father contact gehad met mensen die lijden aan dementie?

Anthony Hopkins: Nee. Ik heb niemand in mijn omgeving gekend die dementeerde. Gelukkig maar. Mijn vader is overleden aan een hartaanval en mijn moeder is vredig ingeslapen op haar 98e. Eerlijk: dit was een heel simpele klus. Florians script was zo scherp, zo helder, dat je het gewoon maar woord voor woord hoefde te volgen. Eigenlijk is acteren als tennissen. Als je erover begint na te denken, kun je niet spelen. Dan verkramp je, ga je twijfelen. Het is als aan een rups vragen hoe ze kruipt. Hoe kruipt een rups? Dat weet ze zelf niet. (lacht) Ik wil niet betuttelend of denigrerend klinken, maar acteren is eigenlijk heel makkelijk, en hoe langer je het doet, hoe makkelijker het wordt.

The Father is een heel donkere film, maar hij is tegelijk heel spannend, als een huis clos, een whodunit. Maakt dat hem verteerbaarder voor het publiek?

Hopkins: Geen idee. Ik denk nooit aan het publiek als ik een film maak. Het zijn ook mijn zaken niet. Anders had ik maar in de marketingbusiness moeten gaan. Je begint altijd aan een film met de hoop dat hij goed ontvangen zal worden, maar het kan ook uitdraaien op een flop. Je kunt de toekomst niet voorspellen, en dat is maar goed ook.

Je spel met Olivia Colman, die je dochter speelt, is bij momenten erg intens. In de scènes waarin je haar verwijten maakt, lijkt ze zelfs volledig van de kaart.

Hopkins: Mijn personage heeft twee breinen. Het ene houdt van zijn dochter, het andere bestookt haar met gemene dingen. Sommige van zijn opmerkingen zijn zo vilein dat eender wie er van de kaart zou door zijn. Tijdens de opnames merkte ik dat Olivia, die een echte schat is, soms haar uiterste best moest doen om die harde replieken te incasseren. Niet alleen als mijn filmdochter, maar ook als zichzelf. Af en toe stond ze op het punt te breken, maar wat kun je doen? Het is zo menselijk, zo tragisch. Toch hield ze zich als bij wonder staande. Het was een eer om dat te mogen aanschouwen.

Was het wel zo makkelijk om jezelf staande te houden? Je personage heet ook Anthony, een ingeving van Zeller waar je aanvankelijk niet erg blij mee was omdat het op die manier wel héél persoonlijk werd.

Hopkins: Bij een film als The Father kun je niet anders dan nadenken over de grote levensvragen. De film leerde me dat ik gewoon kinderlijk blij mag zijn dat ik nog in leven ben, en dat ik nog over al mijn zintuigen beschik. Dat is een geweldig geschenk van God, en er gaat een woeste schoonheid van uit. Contact verliezen met het leven, met het jezelf bewust zijn van je omgeving, is het verschrikkelijkste wat er is. Je voelt je herinneringen wegglijden en weet niet meer wat je heeft gemaakt tot wie je bent. Het is tragisch. Het doet denken aan het parallelle universum waarin we het voorbije jaar allemaal hebben geleefd: in lockdown, geïsoleerd van vrienden en familie, op gedwongen sociale afstand van mekaar. Het verschil is dat de lockdown permanent is voor wie dementeert.

Over de coronacrisis gesproken: hoe zie je de toekomst tegemoet?

Hopkins: Ik heb het afgelopen jaar mijn huis niet verlaten, en heb sinds The Father niet meer gewerkt. Ik denk dat het jaren zal kosten om deze crisis te boven te komen, zeker voor jonge mensen. Ik heb mijn tijd en mijn deel gehad, ik heb een geweldig leven geleid. Ik hoop dat mensen zich zullen heroriënteren en dingen leren herwaarderen. Dat ze geen tijd meer verspillen aan nutteloze nonsens, aan overbodige prullen. Kijk naar hoe de wereld tegenwoordig vol haat en geweld zit, hoe mensen elkaar afmaken en toesnauwen. Hou daar toch mee op. We zijn er erg aan toe, we zitten in een pathologische conditie. We worden verondersteld slimme apen te zijn, maar we zijn de domste dieren op de planeet. Mijn kat weet niet eens dat ze kan doodgaan en ze is stukken humaner dan velen onder ons. De geschiedenis leest als 2500 jaar bloedvergieten en conflicten creëren, omdat we maar blijven strijden tegen de hoogste goederen die we in al die tijd hebben verworven: filosofie, kunst, wetenschap. We zetten het allemaal weg als vuilnis. Wel: het is geen vuilnis. Het is het enige wat ons kan redden. Tachtig jaar geleden werden naties en volkeren vernietigd, en wat hebben we als zogezegd superintelligente wezens daaruit geleerd? Niets. We hebben ons nog steeds niet gemeten met de donkere krachten die in ons onderbewuste schuilen. Maar goed: nu dreig ik af te dwalen. Alles wat ik wil zeggen is dit: waardeer het leven, waardeer wat je hebt.

Je flankeerde Jodie Foster in The Silence of the Lambs, Brad Pitt in Legends of the Fall en Meet Joe Black en Ryan Gosling in Fracture. Is dat ook wat je die jongere acteurs vertelt wanneer je met hen op de set staat?

Hopkins: Het is zoals Maurice Chevalier zong in Gigi: ‘I’m glad I’m not young anymore.’ Mijn leeftijd geeft me de kans om, met humor, mijn liefde voor jonge mensen te bezingen, in mijn beroep en daarbuiten. In het begin zijn ze vaak een beetje geïntimideerd, en dan speel ik daar graag mee. ‘Ga je dat echt zó doen? Zeker van?’ Dat zeg ik niet om hen te pesten, maar om hen te plagen en vooral aan het lachen te brengen. Mijn advies is gewoon: neem het allemaal niet te ernstig. Niet het acteren, en niet het leven. Als je jong bent, wil je jezelf bewijzen en moet je het wel ernstig nemen. Dat deed ik zelf ook. Maar op een gegeven moment denk je: blij dat ik dat allemaal achter de rug heb.

Je hebt zowel in het theater als in de filmwereld zowat alles gewonnen wat er te winnen valt. Was je toch niet een beetje jeugdig enthousiast toen je die tweede Oscar won?

Hopkins: Ik denk dat ik er nooit een geheim van gemaakt heb dat ik niet wakker lig van heel dat awardsgedoe. Dat bedoel ik geenszins cynisch. Ik ben filosofisch onverschillig. Het is leuk om goed gevonden te worden, maar uiteindelijk is het weinig relevant. Als ik lof krijg: goed, dank u. Als ik kritiek krijg: ook goed, ik kan er toch niets aan doen. Het heeft niets met mij te maken, en zelfs niet met mijn prestatie. Het heeft met de appreciatie van anderen te maken, dus waarom zou ik me dat aantrekken? Ik hou van mijn job, en probeer die steeds zo goed mogelijk te doen, maar ik ben niet meer die ambitieuze jongeling die ik ooit was en… (zingt) ‘I’m glad i’m not young anymore’. Wees dankbaar, maar niet té dankbaar. Wees blij, maar niet té blij, want op een dag betekent het toch allemaal niets meer. Al die boze mensen die je nu ziet: wel, op een dag zijn ze dood en worden ze vervangen door andere boze mensen. Het draait allemaal om perspectief.