Alles wat u moet weten over Tonya Harding, een kunstschaatster met drie Oscarnominaties

Hoe win je een olympische medaille? Je kunt bijvoorbeeld je belangrijkste rivale kreupel laten slaan. Of had de Amerikaanse kunstschaatster Tonya Harding daar dan toch niets mee te maken?

6 januari 1994, zes weken voor de Olympisch Winterspelen van Lillehammer. Ene Shane Stant dringt de Cobo Arena in Detroit binnen en slaat er met een matrak op de rechterknie van kunstschaatsster Nancy Kerrigan. Beelden waarop de Amerikaanse medaillekandidate kermt van de pijn en zich huilend afvraagt waarom net zij aangevallen is, gaan de wereld rond. Haar been is gelukkig niet gebroken, maar twee dagen later wint haar rivale Tonya Harding wel het Amerikaanse kampioenschap en – belangrijker – het bijbehorende ticket voor de Winterspelen.

Nog voor de maand om is, achterhaalt de FBI dat Stant handelde in opdracht van Shawn Eckhardt en Jeff Gillooly. Eckhardt noemt zichzelf de lijfwacht van Tonya Harding. Gillooly is Hardings ex en praat haar aan de galg. Zelf ontkent de schaatster dat ze op de hoogte was van de brutale aanval maar ze bekent wel dat ze na de aanslag informatie achterhield.

Uiteindelijk neemt ook de net op tijd herstelde Kerrigan deel aan de Spelen in Lillehammer. De wereldpers smult van de tweestrijd tussen de elegante, nette brunette en de grove blondine. De brave Kerrigan wint een zilveren medaille, de helse Harding eindigt na een bagatel met een losse veter op een teleurstellende achtste plaats, maar ze blijft nog maanden voorpaginanieuws. In maart wordt Harding voor de aanval veroordeeld tot drie jaar voorwaardelijk, vijfhonderd uur dienstverlening en 100.000 dollar boete. In juni schorst de Amerikaanse schaatsbond haar voor het leven. In juli krijgt haar ex Gillooly twee jaar cel. In september verkoopt hij een video-opname van een vrijpartij waarin Harding haar trouwjurk draagt. Werkelijk niets blijft haar bespaard.

Misbruik

Nu, vierentwintig jaar later, brengt I, Tonya – een gedurfde, soms grappige, soms ranzige film – Hardings verhaal. De Australische Margot Robbie ( The Wolf of Wall Street, Suicide Squad) neemt de titelrol voor haar rekening en kan de Oscar voor beste actrice winnen. Allison Janney (C.J. in The West Wing) speelt Tonya’s geschifte moeder en is genomineerd voor beste actrice in een bijrol.

Harding is in de wolken met het resultaat én de gelegenheid om in de media háár verhaal te doen, en dat laat zich niet samenvatten als ‘jaloerse schaatskampioene slaat knie van grote rivale stuk’: zélf heeft ze ook veel slaag gekregen. Eerst van haar moeder, daarna van haar eerste lief en latere echtgenoot Jeff Gillooly. Beiden minimaliseren het misbruik maar als nog maar de helft van wat Harding beweert (messteken, geweerschoten en eindeloos veel klappen) waar is, dan is het een mirakel dat ze in Lillehammer op de ijspiste stond en er eerder als eerste Amerikaanse schaatster in slaagde om een drievoudige axel (waarbij je om je as draait en op één voet landt) tot een goed einde te brengen.

Harding, geboren in 1970 in Portland, Oregon, groeide op in zware armoede en was na het vertrek van haar jagende vader overgeleverd aan een tirannieke, zwaar drinkende, kettingrokende moeder met wie ze op volwassen leeftijd volledig brak. Bij gebrek aan geld naaide ze haar wedstrijdkostuums zelf. Het wereldje van het kunstschaatsen keek neer op het white trash-meisje dat er atletisch wel boven uitstak maar zogezegd finesse, gratie en elegantie miste. Dat is des te problematischer in een sport waarin juryleden met hun individuele punten over winst en verlies beslissen.

Feit of Fargo?

Al die miserie geeft je natuurlijk nog niet het recht om een tegenstandster uit te schakelen. Maar ook dat verhaal is niet zo simpel. Harding blijft volhouden dat ze niet op de hoogte was van de plannen om Kerrigans knie kapot te slaan. Maar in haar vuilnis is een kattebelletje teruggevonden waarop Harding zelf genoteerd had waar en wanneer Kerrigan zou trainen.

Ex Gillooly legt een groot deel van de schuld bij zijn vriend Eckhardt. Die had Kerrigan, zo beweert hij, alleen maar met wat bedreigingen moeten destabiliseren, maar zou daarbij overijverig geweest zijn. De man kan het niet meer tegenspreken want hij is al elf jaar dood. Sowieso was Eckhardt een fantast die graag rondbazuinde dat hij voor geheime diensten werkte. Hij is niet de enige vreemde vogel in dit verhaal. Dader Shane Stant vond er tijdens zijn vlucht na de aanslag niets beters op dan dwars door een glazen deur te springen. Hardings moeder LaVona Golden gaf interviews in een bontjas met een vogel op de schouder. De scenaristen van Fargo durven het zo gek niet te bedenken. Onderscheid in zo’n geval maar eens feit van fictie.

De makers van I, Tonya hebben er zich op dat vlak gemakkelijk af gemaakt. Ze negeren slachtoffer Nancy Kerrigan en waarschuwen in het begin dat de film gebaseerd is op ‘ironievrije, fel tegenstrijdige, volledig ware interviews met Tonya Harding en Jeff Gillooly’. Entertainen is belangrijker dan de waarheid vinden. Harding vindt dat best oké: ze mag met haar vertolkster Margot Robbie mee de rode loper op. Het beeld van haar is bijgesteld, het grote publiek is op de hoogte van het misbruik, misbruik dat haar niet klein kreeg tot in Detroit een matrak onzacht in aanraking kwam met een knie en Harding wereldnieuws werd. Miljoenen mensen spuwden haar uit maar ook dat heeft ze overleefd. Tonya Harding heet nu Tonya Price, is gelukkig getrouwd, onverhoopt moeder en houdt van jagen met pijl en boog.