‘Delphine Lecomptes opinie over De Pauw als reden zien om haar te “cancellen”, vind ik diep triest’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Op een lenteochtend in 2005 werd de Libanese journalist en schrijver Samir Kassir door middel van een autobom om het leven gebracht. Hij had toen al jaren kritiek gegeven op de Syrische inmenging in zijn land, onder andere in een essay over hetgeen hij de ‘Arabische malaise’ noemde – de volgens hem nefaste evoluties in de Arabische wereld na een grootse negentiende eeuw waarin de vrijheden het leken te halen op de beperkingen. Libanon, een land met ongeveer evenveel inwoners als Wallonië, was volgens hem een klein voorbeeld van deze grote problematiek.

Nu vermoed ik niet dat het in mijn geval tot een aanslag of een bom in mijn auto zal komen, maar op onze eigen manier is België een klein – en ook best onbeduidend – voorbeeld van de nieuwe westerse malaise.

Al is die malaise natuurlijk niet echt nieuw. Wie de knappe film Vice (2018) nog eens herbekijkt, waarin Christian Bale de opkomst en neergang van Dick Cheney vertolkt, zal op vermakelijke manier zien hoe diep de kwalen die we vandaag op tv onder de vlag van Trump zien in een politieke cultuur geworteld zitten die al decennia lang aan de verarming van democratische systemen werkt, zowel binnen de politieke apparaten zelf als in media en cultuur.

Net zoals de Arabische wereld een prachtige groei en bloei kende in de negentiende eeuw, domineerden het Westen en zeker de VS de twintigste eeuw – in goede en slechte zin. Je kunt vandaag niet anders dan inzien, of tenminste als mogelijkheid beschouwen, dat dit Rijk ten onder gaat. Of dat het al ten onder is gegaan en wij in de nadagen ervan leven.

En één ding is om een systeem te proberen te analyseren – waar loopt het fout, waaraan ligt dat? – maar dan komt er altijd een leuke muts die met data over tewerkstelling of bnp gooit en zegt: zie je wel, we hebben nooit in betere tijden geleefd!

En als je enkel naar data kijkt, wil ik dat best geloven. Of sterker: ik wil het geloven, tout court. Maar dat we het beter hebben dan in het verleden, wil nog niet zeggen dat we het goed hebben.

En ik ben geen politicoloog of econoom, dus kan de analyse van het systeem niet eens maken.

Maar waar ‘het systeem’ ook moge falen, veel kun je ook leren door gewoon naar de mensen te kijken. En dan zie ik vooral boosheid, frustaties, ongeduld, zwart-witdenken, agressie en een sentiment van ontevreden oververzadiging. We gunnen elkaar weinig of niks, en al zeker geen gelijk.

Een recent voorbeeld: dichteres Delphine Lecompte die het in de pers opnam voor Bart De Pauw. Een gevaarlijke mening, en enkel daarom al van enige waarde. Ik hoef het gelukkig lang niet met haar eens te zijn om het geruststellend te vinden dat iemand van haar signatuur de nuance durft op te zoeken. Als ik dan zie hoe die opinie op sociale media enkel als reden wordt gezien om deze vrouw, die elders overigens zeer open over stalking van harentwege praatte en de spijt die ze daarover voelt, te schofferen, te ‘cancellen’ (dat woord, echt waar, dat woord) of compleet af te schrijven… Dat vind ik diep triest.

En dan denk ik: dit is ze, de westerse malaise.