Waar Stefan Hertmans over wil praten met de Duitse president: ‘Hoe kunnen we confrontatie vertalen in ontmoeting?’

Stefan Hertmans © Diego Franssens

De Frankfurter Buchmesse gaat dit jaar van start met een panelgesprek, aangevoerd door Duits president Frank-Walter Steinmeier. Ook auteur Stefan Hertmans schuift mee aan: ‘Gunnen we de zus van een dode staatsvijand haar verdriet? Nee, zo blijkt, ook vandaag nog niet.’

Frank-Walter Steinmeier
Frank-Walter Steinmeier© BELGAIMAGE

Woensdag opent de Duitse president Frank-Walter Steinmeier de 70ste editie van de Frankfurter Buchmesse, de grootste boekenbeurs ter wereld. Steinmeier wil het er hebben vrijheid van meningsuiting in turbulente tijden en nodigde daarvoor de Kroatische auteur Ivana Sajko, pas nog laureaat van de Internationaler Literaturpreis, en de Vlaamse schrijver Stefan Hertmans, bekend van onder meer Oorlog en terpentijn en De bekeerlinge, uit.

Hertmans ontmoette Steinmeier voor het eerst vorig jaar, tijdens het Internationaal Literatuurfestival in Berlijn. ‘Even later werd ik gevraagd door de Duitse Allianz Kulturstiftung en het Sloveense festival Days of Poetry and Wine om een open brief aan Europa te schrijven. De mensen die de grenzen willen sluiten, stelde ik toen, verdedigen de westerse waarden met woorden, maar treden diezelfde waarden, zoals gastvrijheid en naastenliefde, eigenlijk met de voeten. Steinmeier heeft die tekst gelezen en mij uitgenodigd in zijn ambtswoning, waar we hebben gepraat over Molenbeek, en over hoe we in België integratie aanpakken. Heel ongedwongen, we beleven de Europese gedachte op dezelfde manier.’

Waarover wilt u het zoal hebben met uw gesprekspartners?

STEFAN HERTMANS: Er is wel wat verschoven dit jaar. Enerzijds waren er de rellen in Chemnitz (een reeks gewelddadige demonstraties van (extreem)rechtse militanten en hun tegenstanders na een steekpartij, nvdr.), anderzijds zijn er minder terroristische aanslagen gebeurd en wordt het migratie- en integratiedebat op een steeds minder sloganeske manier benaderd.

Ik volg in die zin politicoloog Aladin El-Mafaalani, die in zijn nieuwe boek Das Integrationsparadox schrijft dat het een goede zaak is dat we zoveel discussiëren over integratie. Het betekent namelijk dát we erover praten en dat migranten hun plaats opeisen in de samenleving. Het gesprek ís op gang gekomen, de dialoog ís bezig.

‘De verliezers van de globalisering – de armen en de werklozen, de mensen die voor Alternative für Deutschand stemmen… – zitten eigenlijk met dezelfde klachten, vragen en zorgen als de vluchtelingen.’

Stefan Hertmans

Antigone in Molenbeek, de theatertekst die u vorig jaar schreef over de zus van een zelfmoordterrorist, past ook binnen die thema’s.

HERTMANS: Het oorspronkelijke stuk van Sophocles is 2500 jaar oud, maar de vraag blijft overeind: gunnen we de zus van een dode staatsvijand haar verdriet? Nee, zo blijkt, ook vandaag nog niet. Tegelijk wil ik het ook hebben over de andere kant van de medaille. Denk maar aan de sociale experimenten die je op YouTube ziet, waarin vreemden elkaar voor het eerst ontmoeten en werkelijk voor elkaar smelten, omdat ze in elkaar een méns zien.

We moeten ook nadenken over de manier waarop we onze openbare ruimte beheren. Die laten we ’s avonds en ’s nachts vaak achter met lege winkelstraten, waar je niet zozeer een ander ontmoet, als wel ermee geconfronteerd wordt. Ook dat draagt bij tot het soort geweld zoals in Chemnitz. In de Maghrebijnse steden bijvoorbeeld is de sociale controle groter omdat iedereen op straat komt ’s avonds. Wij zitten achter onze televisieschermen. Hoe kunnen we confrontatie vertalen in ontmoeting? Dat is een hamvraag voor onze samenlevingen.

Hebt u ook enkele kritische vragen voor hem in gedachten?

HERTMANS: Ik denk niet in tegenstellingen. Het klopt dat ik zijn mens- en wereldbeeld deel, dus toch maar iets zoeken om hem het vuur aan de schenen te leggen zou spijkers op laag water zoeken zijn. Wel zou ik hem graag willen vragen waarom de politiek zo machteloos is. Waarom staat er geen intelligente, charismatische politicus op die zich afvraagt waar we allemaal mee bezig zijn?

De verliezers van de globalisering – de armen en de werklozen, de mensen die voor Alternative für Deutschland stemmen… – zitten eigenlijk met dezelfde klachten, vragen en zorgen als de vluchtelingen. Maar zij bekampen elkaar onderaan de maatschappelijke ladder, terwijl de macht, die die strijd zou moeten oplossen, ervan profiteert. De politicus die de guts heeft om die vaststelling te doen en ertegen op te treden, die doet aan politiek en voert niet langer een show op.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content