Juli Zeh schreef met ‘Nieuwjaar’ uw eerste goede voornemen voor 2020

Een man fietst een berg op en daalt tegelijk in de waanzin af. Een helletocht, perfect geënsceneerd door toptalent Juli Zeh.

Voor de meeste mensen zijn bergen steenmassa’s die het uitzicht verfraaien, maar sportievelingen zien er altijd een uitdaging in: een berg dient om te beklimmen. Zo peddelt Henning op nieuwjaarsdag steile flanken op, richting Femés, een bergdorpje op Lanzarote. Zijn huurfiets is te lomp, zijn spieren zijn verzuurd, in zijn maag woelt de kater van oudejaarsavond en als een echte amateur is hij zijn drinkbus vergeten. Maar Henning is slaaf van zijn goede voornemen: dit jaar moet en zal hij meer fietsen, ondanks zijn drukke job, ondanks de veeleisende kinderzorg, ondanks zijn zeurende vrouw.

Er zit wat sleet op zijn relatie. Gisterenavond zag hij zijn vrouw in een hotelbar flirten en dansen met een Fransman maar daar bleef hij tot zijn verbazing onverschillig onder. Hij heeft grotere problemen. Al een paar jaar kampt hij met paniekaanvallen, opstoten van angst die hij simpelweg ‘HET’ heeft gedoopt. HET terroriseert zijn leven, en hoe hard hij ook op de pedalen stampt, HET blijft hem achtervolgen.

Hoewel Henning er heilig van overtuigd is dat hij nooit eerder op Lanzarote is geweest, komt Femés hem akelig bekend voor. Instinctief rijdt hij naar een klein huisje waar een mooie gastvrouw hem van eten en drinken voorziet. Hier wil hij blijven, hier voelt hij zich veilig. Maar hoe écht is dit lustoord? Ligt hij niet gewoon uitgeput langs de weg te ijlen?

De Duitse schrijfster Juli Zeh behoort al jaren tot de literaire wereldtop en ook in deze korte roman etaleert ze haar kunnen. Nagelbijtend volg je de helletocht van een man die afdaalt in de waanzin én in zijn donkere verleden. Zeh doorspekt haar vertelling met horrorelementen – muren vol spinnen, griezelige herders, monsters in een waterput – maar vermijdt plat effectbejag. Ze geeft haar personages voldoende menselijkheid mee en vertelt en passant iets over onze moderne samenleving: Henning is een typische brave Hendrik, een sul uit de middenklasse die zijn plaats in zijn gezin en in de maatschappij wil heroveren door zijn problemen stoer weg te fietsen. Praten zou een betere oplossing zijn, maar neen, Henning denkt dat mannelijke dadendrang hem zal bevrijden.

Het is verbluffend hoe Zeh dat tamme uitgangspunt omtovert tot een gelaagd gruwelverhaal. Lanzarote kende al een literaire traditie – Michel Houellebecq schreef erover, José Saramago woonde er in vrijwillige ballingschap – en met Nieuwjaarsdag voegt Zeh er een instanteilandklassieker aan toe.