Alicja Gescinska over Nobelprijs voor Olga Tokarczuk: ‘Een doorn in het oog van de Poolse regering’

Filosofe en schrijfster Alicja Gescinska toont zich opgetogen over de Nobelprijs voor de Poolse schrijfster Olga Tokarczuk.

Met een jaar vertraging krijgt de Poolse schrijfster Olga Tokarczuk de Nobelprijs voor Literatuur van 2018, nadat de Zweedse Academie vorig jaar door schandalen verlamd werd. Voor Alicja Gescinska, die Tokarczuk begin dit jaar nog interviewde in de Brusselse boekhandel Passa Porta, is de Nobelprijs een terechte bekroning voor een van de veelzijdigste auteurs van Europa.

Alicja Gescinska: Ik ben vooral blij dat de Nobelprijs eens naar een relatief jonge schrijfster gaat. Tokarczuk is nauwelijks 56, wat heel jong is voor een Nobelprijswinnaar. Ik ben ervan overtuigd dat haar beste werk nog moet komen, en dat zeg ik met veel respect voor wat ze tot nu toe geschreven heeft. Ik hoop dat ze met deze prijs de artistieke en financiële rust krijgt om zich nog verder te ontwikkelen. Er zijn weinig Nobelprijswinnaars die daarin slagen.

Hoe zou u Tokarczuks werk definiëren?

Gescinska: Het is enorm uiteenlopend. Ze heeft een enorm uiteenlopend oeuvre, waarin ze verschillende stijlen gebruikt. Haar laatste werk, De Jacobsboeken, is een mastodont van meer dan 900 bladzijden vol historische verwijzingen, maar ze heeft bijvoorbeeld ook detectives geschreven. Ze heeft iets ongrijpbaars als auteur.

Hoe populair is Tokarczuk in Polen?

Gescinska: Ze is ontzettend populair. Polen is echt nog een literatuurland, waar schrijvers als een soort geweten van de natie beschouwd worden. Tegelijk is ze omstreden. Met De Jacobsboeken heeft ze enorm veel haat van de rechtse regeringspartij over zich gekregen, omdat ze het historische Polen beschrijft als een lappendeken van culturen en religies. Dat past niet in het plaatje van de rechtse Recht en Rechtvaardigheidspartij PiS, die Polen wil neerzetten als een monocultureel land dat altijd blank en diepgelovig katholiek is geweest. Er zijn verschillende PiS-kopstukken die Tokarczuk als on-Pools hebben bestempeld. Het is fantastisch dat net zij nu het internationale gezicht van Polen mag zijn. Dat is een doorn in het oog van de Poolse regering.

De Poolse minister van Cultuur, Piotr Glinski, pochtte er eergisteren nog mee dat hij er niet in geslaagd is haar laatste boek uit te lezen.

Gescinska: Dat zegt eigenlijk alles over hem. Een boek als De rustelozen is echt enorm toegankelijk geschreven: elke veertienjarige zal het zonder veel moeite lezen. De Jacobsboeken is moeilijker, omdat het een enorm construct is. Het is zoals een roman van Tolstoj of Dostojevski: je moet soms notities maken om volledig mee te blijven.

Is Tokarczuk zelf expliciet in haar politieke uitspraken?

Gescinska: Nee. Toen ik haar interviewde, had ze me op voorhand aangegeven dat ze niet over politiek wilde praten. Ze heeft echt enorm veel bagger over zich gekregen voor wat eigenlijk bijzonder voorzichtige uitspraken waren. Ze laat haar werk voor zich spreken. Aan de andere kant was ze zeer gelukkig toen ik haar vertelde dat ik campagne voerde om in het Europees Parlement te raken (voor de Open VLD, nvdr). Ze heeft me toen zelfs een enorm warme knuffel gegeven. (lacht) Ze is echt een aangename persoonlijkheid, zonder kapsones. Dat is onder schrijvers niet altijd het geval.

Na Wislawa Szymborska, Czeslaw Milosz, Isaac Bashevis Singer, Wladyslaw Reymont en Henryk Sienkiewicz is Olga Tokarczuk al de zesde Poolse auteur die de Nobelprijs wint. Wie wordt de volgende?

Gescinska: Ik sluit niet uit dat ook de dichter Adam Zagajewski nog eens de Nobelprijs wint. Ik ben ook ontzettend blij dat het dit jaar twee niet-Angelsaksische schrijvers zijn die de Nobelprijs winnen (met naast Tokarczuk de Oostenrijker Peter Handke, nvdr). Er gaan te veel internationale literaire prijzen naar Engelstalige literatuur. Dan is het toch prachtig dat de meest prestigieuze literatuurprijs ter wereld naar een relatief kleine taal als het Pools kan gaan?