Hoe maak je van een duizend pagina’s tellende turf een boeiend toneelstuk? Guy Cassiers en zijn team vonden het antwoord in een indrukwekkende scenografie waarin enkele topacteurs een zich aan een zeer delicate evenwichtsoefening wagen. En ze slagen.
The Play = De welwillenden
Gezelschap = Toneelhuis
In een zin = Dit huzarenwerkje zet onmiskenbaar aan het denken over het Europa van vandaag. Elke scène tracht een schakel bloot te leggen in het denkmechanisme van een volk dat ervan overtuigd raakt dat de vernietiging van een bepaalde minderheidsgroep noodzakelijk is. Dat levert vernuftig toneel op waarin nog iets te veel droge discussiescènes zitten die louter tot doel hebben de ontwikkeling van dat denkmechanisme te tonen.
Hoogtepunt = Het absolute hoogtepunt is een prachtig beeld – waarin de schoenen van de overleden Joden een hoofdrol spelen – dat we liever niet verklappen. Ander hoogtepunt is een dialoog tussen Hans Kesting (als hoofdpersonage, de voormalige SS-officier Max Aue) en Katelijne Damen (als Otto Adolf Eichmann). Topsport wat die twee daar doen. Ze spelen een van de akeligste dialogen die ooit moeten gevoerd zijn in de geschiedenis van de oorlogvoerende mens en doen dat zodanig – subtiel spelend met stem, blikken, lichaam en kostuumdetails – dat hun waarachtig spel tegelijkertijd een veroordeling wordt van de scène die ze spelen.
Quote = ‘Het werkelijke gevaar, vooral in onzekere tijden, zijn de gewone mensen die samen een staat vormen. Het werkelijke gevaar, dat ben ik, dat bent u. Zonder ons zijn Hitler en Stalin niets dan blaaskaken vol haat en machteloze geweldsfantasieën.’
Meer info: www.toneelhuis.be en http://testofcivilisation.eu
Begin er maar aan: een vuistdikke turf over een van de gevoeligste onderwerpen uit de wereldgeschiedenis tot een voorstelling bewerken. Toen Guy Cassiers Jonathan Littells De welwillenden las, besefte hij dat hierin een denken werd geanalyseerd dat nu opnieuw de kop op steekt. De haast zakelijke manier waarop (de fictieve) SS-officier Max Aue in het boek zijn daden en aandeel in de Jodenvernietiging beschreeft, is de manier waarop vandaag over vluchtelingen gesproken wordt. Dat besef deed Cassiers besluiten om Aue op de planken te plaatsen.
Aue verschuilt zich achter het feit dat hij bevelen moet uitvoeren en ‘zijn werk’ graag zo goed mogelijk doet. Daarbij spreekt hij met woorden die geen emotie dragen maar informatie overdragen. Als de emotie binnensluipt in zijn taal, dan zwijgt hij en breekt. Hans Kesting speelt deze hoofdrol uitmuntend. Hij zet een indrukwekkend ingetogen vertolking neer. Zijn blik is gebroken, zijn stem schor en zacht alsof hij liever zou fluisteren over wat hij allemaal doormaakte én mogelijk maakte.
Kesting opent de voorstelling aan de rand van het toneel en vertelt waarom hij zijn verhaal wil vertellen. Elk woord hakt erin. Een rijtje lampen hangt deels boven de scène en deels boven de zaal en verbindt ons letterlijk en figuurlijk met wat er op de scène gezegd wordt en zal gebeuren. De monoloog focust volledig op het inzicht dat niemand ervan mag overtuigd zijn nooit te doden en de mensen die daar wél van overtuigd zijn, de gevaarlijkste personen zijn. Na die solo komt de geschiedenis tot leven. Kesting hijst zich in zijn militair ogend jasje en stapt naar het middentoneel waar zijn collega’s al een ganse tijd tegen een enorme, metalen ladenkast leunen en liggen. Dat blijkt de ladenkast van Otto Adolf Eichmann – een superbe Katelijnen Damen – waarin bijgehouden wordt welk land al ‘Jodenvrij’ gemaakt is en welk land nog niet….
Guy Cassiers wendt al zijn virtuositeit als beeldenmaker aan om de gekende Holocaustbeelden te hertalen naar scu0026#xE8;nebeelden die de gruwel suggereren maar tegelijkertijd een indrukwekkende, visuele pou0026#xEB;zie in zich dragen. Het zijn pou0026#xEB;tische beelden waarin de pijn als het ware gestold is. Beelden die je niet neerslaan maar doen stilstaan.
Vervolgens begint de mallemolen te draaien én zakt de voorstelling een beetje in elkaar. Cassiers focust niet op de ontwrichtende details die Littell in zijn boek beschrijft maar op het denkmechanisme dat achter de gruwel schuilt en die gruwel mogelijk maakte. Dat is een geniale maar riskante zet. Want tijdens de scènes waarin militairen de orders van de ‘Führer’ bespreken (en de ontwikkeling van het nazistische denken als het ware belichamen), stagneert het tempo. Telkens Kesting terug aan het woord komt en die informatie koppelt aan wat dat met een persoon doet, stuift de intensiteit van het spel en de voorstelling terug de hoogte in. En in de scènes waarin hij puik weerwerk krijgt van Abke Haring, Katelijne Damen, Johan Vanassche of Kevin Janssens is de voorstelling op haar best. Te meer omdat Kestings tegenspelers er onvoorstelbaar goed in slagen om een héél klein beetje lucht in het verhaal te blazen zonder daarmee de donkerte van de voorstelling aan te vallen. Integendeel.
Het maakt De welwillenden tot essentieel, machtig goed gespeeld theater dat ons via vroeger doet nadenken over vandaag. De productie kampt nog iets te veel met slepende scènes maar dat doet geen afbreuk aan haar sterk statement én haar visuele pracht. Tegenover die indrukwekkende ladenkast ontstaan beelden die even prachtig als gruwelijk zijn. Cassiers wendt hier al zijn virtuositeit als beeldenmaker aan om de gekende Holocaustbeelden te hertalen naar scènebeelden die die gruwel nog steeds suggereren maar tegelijker een indrukwekkende visuele poëzie in zich dragen. Cassiers laat een violistje, wat schoenen en wat kuipen transformeren tot overrompelende, poëtische beelden waarin de pijn als het ware gestold is. Het zijn beelden die je niet neerslaan maar doen stilstaan. En dat is de kracht van deze voorstelling. Ze gaat allerminst niet voorbij aan de gruwelbeelden die we allemaal kennen maar ze probeert vooral bloot te leggen wat er met de mensen gebeurde die deze beelden mogelijk maakten, die deze gruweldaden pleegden. Hoe is dit kunnen gebeuren? En, misschien nog belangrijker, wat laten we op dit moment gebeuren? En waarom? Het laatste woord van de voorstelling is een waarschuwing aan elk van ons. Een waarschuwing om de struisvogel in onszelf nooit te vertrouwen .
Smaakmaker:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
uw vragen uw reacties – Guy Cassiers from Toneelhuis on Vimeo.
Els Van Steenberghe
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier