‘Verboden gebied’ geeft het woord aan een vrouw, als spreekbuis van alle vrouwen in de Eerste Wereldoorlog. Dat die vrouw vertolkt wordt door Elsie de Brauw, dat zij perfect gecomponeerde woorden spreekt van Erwin Mortier én dat vrouw en woorden sober maar treffend geregisseerd werden door Johan Simons maakt dit tot een heerlijke voorstelling.
Het werd tijd dat ook eens de vrouw aan het woord kwam. De vrouw als spreekbuis van alle vrouwen in de Eerste Wereldoorlog. Gevoed door oorlogsgeschriften van vrouwen schreef Erwin Mortier een monoloog. Opgevoerd in het cc Het perron van Ieper, gespeeld door Elsie de Brauw en ’telefonisch’ geregisseerd door Johan Simons. De afstandsbediening vormde geen probleem. De Brauw, Mortier en Simons hebben een literaire driehoeksverhouding. Eén woord is voldoende om te weten hoe tekst en gevoel, vorm en beeld zich moeten verhouden om tot een dubbelspel in balans te komen.
Over het schrijven
… van Verboden gebied / Vrouw in Niemandsland is langer gedaan. Het is duidelijk dat de actrice en de regisseur een aandeel hadden in het schrijfproces, maar dat is geen oneer. Ook Shakespeare, Molière, Pinter, Dario Fo schreven in functie van en i.s.m. ‘hun acteurs’. Belangrijk is het eindresultaat, en daarvoor is Erwin Mortier de verantwoordelijk. Welnu, het is een Mortier haute couture. Geblokt, sober, met het juiste gewicht aan gevoeligheid weet hij de dark side of the war te schetsen. Er zijn al exposities en geschriften over het aandeel van de vrouw in de Groote Oorlog verschenen, maar in het Nederlands taalgebied nooit met zulke geestelijke diepgang. Halverwege de voorstelling kwam Pat Bakers’ Weg der geesten-trilogie uit de bagageruimte van mijn geheugen langs. Een bewijs dat Mortier op identieke kwalitatieve golflengte zit.
Wat het spelen
… van deze monoloog betreft. Telkens weer is het verrassend hoe trefzeker, zonder koketterie Elsie de Brauw het juiste tempo en de rake stembeheersing weet te vinden om haar tekst naar een edel niveau te tillen. Er bovendien in slaagt haar spel prachtig te laten switchten van ballet naar mime of rauwe [vertraagde] dans. Alzo weet ze de vrouw als moeder, minnares, geliefde, verliefde, chauffeur, verpleegster, smokkelaar en spion niet te belichten maar te schaduwen. Ze grijpt de toeschouwer beet en zet hem aan het werk om een eigen inleving te vinden hoe een frontvrouw de schande van de oorlog en de gruwel van de soldaten ervoer. Getuige was van de extreme geestelijke kreuk, de shellshock.
Staat Elsie de Brauw al niet bekend als de freule van de Hollandse spelersgild, met haar vertolking als vrouw in veelvoud toont zij aan dat zij de Helen Mirren van de Lage Landen is.
Waaraan de regie
… zijn kwaliteit te danken heeft, hoeft maar naar het palmares te kijken van Johan Simons. Door zijn ervaring weet hij wanneer hij groots moet uitpakken of het sober houden. Brein en buik zijn een tweeling die uitzonderlijk wel eens kibbelen maar meestal de beste vrienden zijn en weten wie van de twee voor welke klus de hoge hoed mag opzetten. Een tweezitsbank in het midden, een rode loper, een portret op de achtergrond, meer moet dat niet zijn. En de actrice in een wit kleed met kanten boord, satijnen onderrok en een bh uit de tijd dat zedigheid de hoogste prioriteit betekende in Ladiessland.
Door dat environment is de actrice een jongvolwassen Alice [in Wonderland] of Florence Nightingale. Wanneer de transformaties zich voordoen, ziet de toeschouwer pas wanneer die gebeurd zijn. Geen grenzen of overgangen. Elsie de Brauw kan die zelf wel vinden, en dat weet regisseur Johan Simons wel. Hij hoeft enkel ‘iets te veel’, ‘kom wat meer naar voor’ of ‘een half onsje mag erbij’ te zeggen. En dat werkt versterkend op het vertrouwen van de actrice. En aan de technicus heeft hij gezegd: ‘gooi er wat gerommel bij wat lijkt op oorlogsgedonder in de verte.’
Het is werkelijk
… jammer dat het bij een eenmalige voorstelling blijft. Dit schitterend miniatuurtje ter waarde van een Benvenuto Cellini verdient een tournee door Europa. Ongetwijfeld zal de productie aanslaan bij de Britten, gevoelig als ze zijn betreft alles wat te maken heeft met de Groote Oorlog. Een opvoering op dat eiland vlak voor onze deur moet een makkie zijn, want het pareltje van Erwin Mortier is in het Engels vertaald en samen met de Nederlandse tekst uitgegeven door De Bezige Bij.
Staat deze voorstelling volgend seizoen niet op het programma van het NTGent, krijgt de nieuwe artistiek leider een flinke verbale mep.
En, o ja het slot. Johan Simons laat Elsie de Brauw naar een portret kijken van een meisje. Hoe en wat er met de foto gebeurd, is adembenemend. En dan komt Glenn Gould er ook nog eens bij.
Jongens, jongens, wat een heerlijke avond.
Guido Lauwaert
VERBODEN GEBIED – VROUW IN NIEMANDSLAND – vrije productie – info: www.ntgent.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier