John Cale @ Peace Village: Geen onverdeeld succes

We hadden van John Cale al veel onvergetelijke concerten gezien, maar dit was er geen van. Ook genieën kunnen de bal al eens verkeerd slaan.

Na ‘Lament’ van Einstürzende Neubauten mocht de Westhoek zich op nog een tweede belangwekkende wereldpremière verheugen. Niemand minder dan John Cale schreef, speciaal voor de herdenkingen van wereldoorlog I, een songcyclus over De kerstbestanden, en voerde die op in Mesen.

Ook dít unieke concert kwam tot stand in opdracht van muziekclub 4AD in Dixmuide. Mesen, waar John Cale zijn nieuwste werk ten gehore bracht, was geen lukraak gekozen locatie: de kleinste stad van het land, vlakbij de Franse grens, lag destijds aan de frontlijn en was in 1914 het decor van de zogenaamde ‘Christmas Truce’, een reeks officieuze bestanden tussen de strijdende partijen. Tijdens de week vóór kerstmis deden Franse, Britse, Duitse en Belgische soldaten de kogels even zwijgen om met elkaar te verbroederen, geschenkjes en wensen uit te wisselen en samen kerstliederen te zingen. In Mesen werd zelfs doodleuk een balletje getrapt. Het was alsof iemand de oorlogswaanzin even ‘on hold’ had gezet, maar na de kerst ging het wapengekletter gewoon verder.

Welshman John Cale, op zijn 72^ste nog altijd in voor een nieuwe uitdaging, bedacht nu een vierdelig werk waarin hij de gebeurtenissen van toen op zijn eigen manier interpreteerde. In de concerttent van de Peace Village in Mesen, waar 1500 toeschouwers waren samengestroomd, liet hij zich, behalve door zijn vaste band, bijstaan door een uitgebreid ensemble met vijf strijkers, zes blazers en een zangeres. Na een orkestrale introductie waarin flarden ‘christmas carols’ verwerkt zaten, volgden twee echte songs: ‘Young, Proud and Dead’ en een op muziek gezet gedicht van Dylan Thomas, ‘A Refusal To Mourn the Death, By Fire, of A Child In London’. Tekstueel best aangrijpend, maar van het vrij toonloze Sprechgesang van Cale werden we warm noch koud.

Pas tijdens ‘Caligula’, waarin de artiest de ethiek van de legerleiders uit 1914 vergeleek met die van de Romeinse centurions, kregen tuba en trompet het gezelschap van de overige blazers. Wat we te horen kregen was geen rock, geen jazz en geen klassiek, maar vertoonde wél raakpunten met al deze genres. Alleen bleven we ietwat verbouwereerd en onvoldaan achter, toen bleek dat het met veel bombarie aangekondigde project na een klein half uur al was afgerond. Ook de overige aanwezigen leken slechts matig onder de indruk. We hadden vooral het gevoel dat John Cale, een man die zich in het verleden al vaker van zijn meest opportunistische kant liet zien, deze compositie-op-verzoek erg snel had geschreven, zonder er al teveel van zichzelf in te investeren. Een afknapper, zeker na het indringende werk van Einstürzende Neubauten in dezelfde concertreeks.

Mooi en lelijk

Gelukkig had Cale, na de pauze, ook nog een integrale uitvoering beloofd van zijn klassieke lp ‘Paris 1919’ uit 1973. Een terechte keuze, want de titel van de plaat verwijst naar het vredesverdrag van Versailles, dat officieel een einde maakte aan De Groote Oorlog en bepaalde dat Duitsland substantiële stukken land moest afstaan aan zes geallieerde naties.

Volgens historici werd hiermee de kiem gezaaid die later aanleiding zou geven tot het ontstaan van het Derde Rijk. Het barokke ‘Paris 1919′, destijds opgenomen met muzikanten van Little Feat, blijft een van de toegankelijkste en meest geliefde lp’s uit het oeuvre van John Cale, ook al waren de teksten behoorlijk complex. “Op dit werkstuk vond ik de mooist mogelijke manier om iets lelijks te vertellen”, zei de zanger ooit.

‘Child’s Christmas in Wales’ werd ingezet met de rockband waarmee John Cale twee jaar geleden al een memorabel concert gaf in de Gentse Vooruit, en meteen werd duidelijk dat de artiest niet van plan was de songs, die van 41 jaar geleden dateren, op een getrouwe manier te reproduceren. Cale stopte ze voor de gelegenheid in een hedendaags urban-kleedje, dat nauw aansloot bij de teneur van zijn jongste platen. Het sierde hem dat hij niet voor de makkelijkste weg koos en met radicaal verschillende interpretaties op de proppen kwam. Maar wonnen de liedjes daarmee ook aan zeggingskracht? Het antwoord op die vraag luidde helaas vaker neen dan ja.

Het openingsnummer werd ontsierd door lelijke synthklanken, ‘Hanky Panky Nohow’ werd aan flarden gescheurd door de snijdende noise-erupties van gitarist Dustin Boyer en in het, op zich prachtige, opvallend retrofuturistisch klinkende ‘Andalucia’ liepen de dwarse ritmen de song voortdurend in de weg. ‘Paris 1919’ werd zelfs dermate drastisch hertimmerd dat van de oorspronkelijke melodie geen spaander heel bleef. Geen onverdeeld succes dus.

Geforceerd

Af en toe viel er echter ook goed nieuws te melden: de gespierde rockversie van ‘The Endless Plain of Fortune’ was bijzonder geslaagd en het door barokke strijkers en blazers ingeduffelde ‘Graham Greene’, klonk, dank zij de prominente trombone, heerlijk frivool. Het op ambient drones en industriële geluiden gebouwde ‘Half Past France’, waarin bassist Joey Maramba zijn instrument met een strijkstok te lijf ging en de zanger het op een schreeuwen zette, herinnerde aan Cales avantgarde-experimenten met LaMonte Young, Terry Riley en The Velvet Underground, maar de unisono samenzang van de drie zangeressen zou beter hebben gepast in een theaterstuk van Bertolt Brecht dan in een rockcontext.

Tijdens het spookachtige ‘Antarctica Starts Here’, sprak het orkest de melodie eerder tegen dan ze te ondersteunen, maar het wérkte. ‘MacBeth’ was dan weer helemaal aangepast aan de sound van het recente ‘Shifty Adventures in Nookie Wood’: postmoderne elektropop, doorspekt met invloeden uit r&b en hiphp. De zinsnede “Somebody knows for sure” werd door de chanteuses echter ad nauseam herhaald dat het nummer iedere spankracht verloor. John Cale die tot dan toe zijn stugge zelf was geweest en nauwelijks een woord had gewisseld met het publiek, schakelde nu naar feestmodus (“Come on people, it’s christmas!”) en moedigde de aanwezigen op een geforceerde manier aan tot zingen en meeklappen.

De enige bis, het even springerige als luchtige ‘I Wanna Talk 2U’, zorgde alsnog voor een aardig orgelpunt, maar dat volstond niet om onze gemengde gevoelens te doen wegebben. We hadden van John Cale al veel onvergetelijke concerten gezien, maar dit was er geen van. Ook genieën kunnen de bal al eens verkeerd slaan.

Dirk Steenhaut

DE SETLIST: Time Stands Still / Young, Proud and Dead / A Refusal to Mourn the Death, By Fire, Of A Child In London / Caligula // Child’s Christmas in Wales / Hanky Panky Nohow / The Endless Plain of Fortune / Andalucia / Paris 1919 / Graham Greene / Half Past France / Antarctica Starts Here / MacBeth // I Wanna Talk 2U.