Patti Smith @ AB: Half orakel, half sjamaan

Patti Smith wordt weleens de hogepriesteres van de punk genoemd, maar eigenlijk koppelt ze gewoon de ritmiek van beatnikpoëzie aan de energie van rock-n’-roll. Ook op haar 66ste blijft de zangeres strijdvaardig. Alleen kwam de furie van weleer in de AB slechts mondjesmaat naar boven.

Halverwege de seventies, toen de rockmuziek zo megalomaan was geworden dat ze op een dood spoor dreigde te belanden, bracht Patti Smith, samen met New Yorkse bands als Television, Richard Hell & The Voidoids, Suicide, Ramones en The Heartbreakers, nieuw leven in de brouwerij. ‘Horses’, haar langspeeldebuut uit 1975, blijft ook vandaag nog steeds een monument. De plaat liet destijds niet alleen een glimp van de toekomst zien, ze was ook duidelijk verankerd in een muzikaal en literair verleden waar oude doowop, Bob Dylan, Jim Morrison, Arthur Rimbaud, William Burroughs en Alan Ginsberg op een organische manier leken samen te smelten.

Maar hoewel rock haar belangrijkste uitdrukkingsvorm werd, zou Patti Smith zich nooit tot één kunstje beperken. Nog voor ze platen maakte had ze al twee dichtbundels gepubliceerd en samen met Sam Shepard een toneelstuk geschreven. Twee jaar geleden kreeg ze de National Book Award voor het autobiografische Just Kids’, het relaas van haar vriendschap met fotograaf Robert Mapplethorpe en ook haar beeldende werk vindt regelmatig zijn weg naar internationale musea en tentoonstellingen.

Op het podium van de AB voelde Patti Smith zich, ondanks haar pensioengerechtigde leeftijd, als een vis in het water. Ze is een geboren performer -half sjamaan, half orakel- die rock-‘n-roll beschouwt als het medium van de emancipatie en als motor van maatschappelijke verandering. Smith huldigt de overtuiging dat veel individuen samen, via de macht van het woord en de dwingende kracht van het ritme, het verschil kunnen maken.

Nostalgie

Dit keer stonden opvallend veel songs uit haar beginperiode op het menu. Twaalf van de achttien songs die in de AB op de setlist prijkten dateerden van vóór 1978. Patti Smith bracht vorig jaar met ‘Banga’ weliswaar voor het eerst sinds 2004 een cd met nieuw materiaal uit, maar daaruit hadden slechts drie nummers de selectie gehaald. Er werd dus meer teruggeblikt dan vooruitgekeken, waardoor de avond voor velen een ietwat nostalgische aura kreeg.

‘Ask the Angels’ en het met een doodgraversorgel ingeleide ‘Privilege (Set Me Free)’ deden het beste vermoeden, maar al gauw werd duidelijk dat de zangeres vaker zou zalven dan slaan. Recente nummers, zoals het poppy ‘April Fool’ (een knipoog naar de Russische romanschrijver Nikolaï Gogol), dat werd ontsierd door lelijke synthlijnen, en het ingetogen ‘This is The girl’ (geschreven ter nagedachtenis van Amy Winehouse) klonken ons ontstellend braaf en afgeborsteld in de oren.

De groep, met gitarist Lenny Kaye en drummer Jee Dee Daugherty als steunpilaren van het eerste uur, bassist Tony Shanahan die al sinds ‘Gone Again’ uit 1996 op de loonlijst staat en Patti Smiths zoon Jackson als nieuwkomer op gitaar en keyboards, stelde zich dienstbaar op en loodste de zangeres behoedzaam door ‘My Blakean Year’. De song begon als een improvisatie over Smiths relatie met Brussel, een stad waar ze graag komt, “omdat het de plek was waar Verlaine in 1873 twee kogels afvuurde op zijn minnaar Rimbaud en omdat ‘Une saison en enfer’ er ooit het licht zag.”

Het bezwerende maar soms een beetje richtingloze ‘Beneath the Southern Cross’ werd opgedragen aan Nelson Mandela, maar de magie van de oude dagen zou pas echt voelbaar worden tijdens ‘Free Money’ dat na een statige piano-intro geleidelijk de pas versnelde en uitgroeide tot een vernietigende tornado. Tussendoor kletste Patti Smith gezellig met het publiek (“Mijn manier om tijd te winnen, zodat ik weer op adem kan komen”, grapte ze) en dolf ze enkele jeugdherinneringen op.

Hondenschool

Of ze een persoonlijke band had met Eddie Cochrans ‘Summertime Blues’ kwamen we niet te weten, maar de versie die ze van die prille rock-‘n-rollklassieker uit haar mouw schudde klonk alleszins niet bijster geïnspireerd. Jammer dus dat de covers van Neil Young (‘It’s A Dream’) en Hank Williams (‘I’m So Lonesome I Could Cry’), die tijdens de huidige tournee vaste prik zijn, in Brussel werden overgeslagen.

Na al die jaren trouwe dienst mocht ook gitarist Lenny Kaye even het voortouw nemen. De man is de samensteller van ‘Nuggets’, een reeks fantastische compilaties met obscure sixtiespunk en garagerock en kwam nu op de proppen met een ‘Nuggets Medley’ waarin we ‘Talk Talk’ van The Music Machine en ‘Psychotic Reaction’ van The Count Five herkenden. Met ‘Ain’t It Strange’ en ‘Pissing In A River’ (allebei uit ‘Radio Ethiopia’) schakelde het optreden naar een hogere versnelling en uiteraard kon ‘Because the Night’, Patti Smiths enige toptienhit (met dank aan Bruce Springsteen) niet op het appél ontbreken.

Echt spannend werd het echter pas tijdens het epische drieluik ‘Land’, waarin Smith, middels een onstuitbare woordenvloed een hypnotische spanning opbouwde die nog altijd uniek is in de popmuziek. Toen het nummer uitmondde in het van Them geleende ‘Gloria’, bereikte het concert tegelijk zijn climax én orgelpunt.

‘Banga’, de eerste bis, over de trouwe viervoeter van Pontius Pilatus, was vooral een alibi om de toeschouwers te doen blaffen en janken als een ware hondenschool. ‘People Have the Power’ hebben we, ondanks de opjuttende tekst, altijd een flauw FM-rocknummer gevonden. Maar gelukkig wist Patti Smith het publiek toch nog te overrompelen met het schuimbekkend gereciteerde ‘Babelogue’ (“I haven’t fucked the past / But I’ve fucked plenty with the future”) en het noisy geuzenlied ‘Rock’n’roll Nigger’. “People, don’t be afraid! Be strong! Be healthy!”, riep de zangeres nog tot afscheid. En ook al hadden we haar ooit al scherper, energieker en intenser meegemaakt, het was zeker een aangenaam weerzien met een grote dame die nog niet van plan is op haar lauweren te rusten.

Dirk Steenhaut
Patti Smith treedt vanavond nog op in het Concertgebouw van Brugge. Dit concert is uitverkocht.