Jan Swerts in ABClub: Geen gedroomde vakantiebestemming

© Yvo Zels

De vreselijkste trauma’s leiden soms tot de prachtigste muziek. Daarvan getuigt ‘Schaduwland’, de nieuwe, in tristesse en hoop gedrenkte cd van de Limburgse componist Jan Swerts. Ook de live-première in Brussel bezorgde menigeen een krop in de keel.

DA GIG: Jan Swerts in ABClub op 8/11.

IN EEN ZIN: Een prachtig staaltje van hedendaagse kamermuziek dat alle snaren van je gemoed aan het trillen bracht.

HOOGTEPUNTEN: Vielen moeilijk te isoleren. Het concert ontvouwde zich als één lange suite, waarin ieder onderdeel essentieel was.

DIEPTEPUNTEN: geen.

QUOTE: “Terwijl onze overzeese vrienden hún demonen in de ogen kijken, reken ik vanavond af met mijn eigen horror.”

De ene dag leef je nog op een denkbeeldige wolk, de volgende lijkt het alsof iemand de poten van de stoel waar je op zit één voor één heeft doorgezaagd. Twee jaar geleden overkwam het Jan Swerts, toen bij zijn zoontje het syndroom van Gilles de la Tourette werd vastgesteld. Zelf leed de componist al aan asperger en was hij bijzonder gevoelig voor drukte, chaos en storende geluiden. Door die ongelukkige samenloop van omstandigheden bleek een scheiding van zijn gezin uiteindelijk onafwendbaar. Swerts’ leven stortte als een kaartenhuisje in elkaar. Enkel uit muziek wist hij nog enige troost te putten. Zijn onlangs verschenen derde cd ‘Schaduwland’ vormt de neerslag van een pijnlijk rouw- en verwerkingsproces, dat tot vandaag voortduurt.

De plaat bestaat uit vier lange stukken waarin de artiest de opeenvolgende fases van zijn lijdensweg heeft verklankt. Het begint met de schok en de ontkenning. Daarna volgen woede, vluchtgedrag, depressie en aanvaarding, al staat achter dat laatste wél een joekel van een vraagteken.

Jan Swerts, een liefhebber van post-apocalyptische zombiefilms, wilde al lang de soundrack bij een horrorfilm schrijven, maar had nooit gedacht dat hij in dat verhaal zelf de hoofdrol zou vertolken. ‘Schaduwland’ gaat niet over het einde van de wereld, het gaat over het einde van zijn wereld. De nummers zijn hem letterlijk uit de ziel gescheurd en klinken bij momenten haast ondraaglijk intens.

Kwetsbaar

Bij de aanvang van de live-première in een uitverkochte ABClub, vraagt Jan Swerts het publiek nadrukkelijk níet te applaudisseren, tot (quasi) de hele plaat is uitgevoerd. ‘Schaduwland’ is een suite, een mentale reis, en daarbij past vooral contemplatieve stilte. Die zit trouwens niet alleen tussen, maar ook ín de songs. Swerts, die een Bernie Saunders T-shirt draagt, verwijst af en toe naar de Amerikaanse verkiezingen, alsof hij het Apocalypse Now-scenario al voorvoelt. Maar zodra hij en zijn zes begeleiders beginnen te spelen, is de wereldpolitiek ver weg en worden vooral de snaren van je gemoed aan het trillen gebracht.

In stilistisch opzicht vertoont het werk van Jan Swerts raakpunten met de neoklassieke uitstapjes van Ólafur Arnalds, de majestueuze postrock van Sigur Rós en de instrumentale soundtracks van Nick Cave en Warren Ellis. De melodieën zijn repetitief maar nooit saai, eenvoudig van structuur maar altijd vernuftig gearrangeerd. Swerts en zijn gezelschap brengen hedendaagse kamermuziek, waarin de drie strijkers voor de meest dramatische accenten zorgen. In het verleden waren de concerten van de Limburger soms een tikje te statisch en academisch, maar dank zij de toevoeging van gitaristen Kevin Imbrechts (Illuminine) en Gianni Marzo (van onder andere Isbells en Marble Sounds) en de fantastische drumster Karen Willems (Zita Swoon, Novastar) heeft de sound extra dynamiek en reliëf gekregen. Zelf beroert Jan Swerts het klavier en zingt hij, op de ingetogen en kwetsbare manier die hem eigen is, zijn twijfels en vragen van zich af. Meestal in het Engels, maar een enkele keer ook in het Nederlands.

Blues

Achter de muzikanten hangen vier cirkelvormige schermen waarop beelden worden geprojecteerd. Toch dragen die op het eerste gezicht niet zoveel bij tot de betekenis van het gebodene. Als toeschouwer word je vooral meegesleurd door de emotionele rollercoaster die achter de composities schuilgaat. ‘Schaduwland’ is geen gedroomde vakantiebestemming, zoveel is wel duidelijk. De muziek van Jan Swerts is een vorm van existentiële blues, al heeft ze volstrekt niets te maken met de twaalfmatenvariant. Het is vooral een medicijn dat pijnlijke ervaringen draaglijk moet helpen maken.

Na de eigenlijke set, die uitsluitend uit nieuwe songs bestaat, volgen nog enkele verwijzingen naar Swerts’ oudere werk. Uit ‘De anatomie van de melancholie’ plukt hij het door filosofe Patricia De Martelaere ingegegeven ‘Een verlangen naar ontroostbaarheid’, dat voornamelijk drijft op minimalistisch pianospel en waarin de band vrij laat invalt. Met ‘Singelstraat 11’ en ‘Alkenstraat 9’, adressen waar de componist persoonlijke herinneringen aan heeft en die hem met heimwee vervullen, serveert Jan Swerts ook nog twee stukken uit ‘Weg’, zijn debuut uit 2010. Hier kun je, zeker in de zangpartijen, nog de invloed van Wim Mertens ontwaren.

Neen, dit is geen concert dat je, na afloop, vrolijk huiswaarts doet huppelen. Maar het is wél een indringende, emotionele ervaring, veroorzaakt door een artiest die stilaan zonder blozen tussen buitenlandse collega’s als Mark Hollis, Max Richter, Dustin O’Halloran en Haushka mag staan.

Dirk Steenhaut

Jan Swerts is morgen 10/11 nog te zien in Leuven (30CC), op 24/11 in Antwerpen (De Roma), 25/11 in Brugge (Cactus), op 26/11 in Hasselt (Cultureel Centrum) en op 3/12 in Gent (Handelsbeurs).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content