Giant Sand @ Het Depot: Nonchalance als levenshouding

Giant Sand, één van de vaandeldragers van de Americana, bestaat inmiddels dertig jaar. Dat viert spilfiguur Howe Gelb dezer dagen met ‘Heartbreak Pass’, plaat nummer 28, en een volledig vernieuwde, zeskoppige band, die in Leuven tekende voor een gevarieerd én verrassend goed concert.

Gelb mag dan inmiddels al 58 zijn, hij legt nog altijd een indrukwekkende productiviteit aan de dag. Want als je zijn solo-cd’s en de langspelers die hij uitbracht met OP8, The Band of Blacky Ranchette en Arizona Amp and Alternator bij het oeuvre van Giant Sand telt, kom je al gauw tot een discografie die meer dan vijftig titels omvat. Toegegeven, in kwalitatief opzicht is zijn werk soms een tikje wisselvallig, maar dat is het leven ook. Bij Howe Gelb loopt het ene voortdurend over in het andere, waardoor al zijn platen in het teken staan van audio-vérité.

Muziek maken is voor hem vooral een gemeenschapsgebeuren en ook op het door John Parish geproducete ‘Heartbreak Pass’ wordt de man weer omringd door vrienden als Grant Lee Phillips (met wie hij in januari nog door Europa toerde), Jason Lytle van Grandaddy en Steve Shelley van Sonic Youth. De nieuwe plaat vormt een soort terugblik op de zeer diverse muziekstijlen waarvan Giant Sand -veeleer een concept dan een groep- zich in de voorbije decennia heeft bediend, maar dan wel aan de hand van nieuwe nummers. De cd bestaat uit drie clusters van telkens vijf bij elkaar passende songs. Van rauwe, zongebleekte gitaarrock gaat het naar meditatieve Americana, terwijl het laatste hoofdstuk voornamelijk in het teken staat van romantische bespiegelingen.

Tweestrijd

In zijn teksten buigt Howe Gelb zich over thema’s die wel meer artiesten van middelbare leeftijd bezighouden: persoonlijke mislukkingen, de eindigheid der dingen en de klok die steeds luider tikt. Maar hij heeft het ook over het nomadische leven van de muzikant, dat relaties met geliefden, familie en vrienden systematisch ondergraaft; zijn aanhoudende gevecht met jetlags en de vooraf al verloren tweestrijd tussen kunst en gezin. Dramatische ontboezemingen hoef je van de zanger niet te verwachten, maar tussen de regels door voel je wel de littekens van een man die er enkele ex-vrouwen en kinderen uit verscheidene huwelijken op na houdt. Gelbs rusteloosheid wordt ook gesymboliseerd door de steden en continenten waar de tracks uit zijn nieuwe plaat zijn opgenomen. Ze kwamen tot stand in Brussel, Berlijn, Ottawa, Nashville en zijn eigenlijke thuisbasis: Tucson, Arizona.

In de voorbije dertig jaar was Howe Gelb de enige constante in de line-up van Giant Sand, maar van dictatoriale neigingen kun je hem niet echt betichten. Zo zitten in de huidige bandbezetting nogal wat muzikanten die er elk een parallelle carrière als singer-songwriter op nahouden, en om de beurt kregen ze de gelegenheid om tijdens het voorprogramma hun kunnen te tonen. Zelfs tijdens de officiële set zette Gelb, every inch a gentleman, regelmatig een stapje opzij om hen met hun eigen materiaal te laten schitteren.

Vanaf opener ‘Transponder’, gespierde woestijnrock met wild opflakkerende gitaren, trok de zanger de aandacht met zijn droge humor en gevatte oneliners. Na al die jaren neemt hij zichzelf nog steeds niet au sérieux en ook al is hij een bijzonder getalenteerde en veelzijdige muzikant, succes of perfectie staan niet erg hoog op zijn prioriteitenlijst. Howe Gelb volgt zijn impulsen, zodat zijn oeuvre vooral wordt gedefinieerd door nonchalance en spontaneïteit. Al zijn platen bevatten sporen van achteloze genialiteit, maar tegelijk klinken ze moedwillig rafelig, slordig en onvoorspelbaar. Gelb, in Het Depot afwisselend actief op elektrische en akoestische gitaar, speelt los uit de pols, heeft de pest aan productionele gladstrijkerij en stopt zijn songs vol woordspelingen en absurdistische rijmelarijen, waardoor je bijna zou vergeten dat hij een doorgewinterde vakman is.

Parlando

Een grote zanger kun je hem niet noemen. In Leuven fluisterde hij vaak maar zo’n beetje voor zich uit of viel hij terug op een soort parlando dat, in nummers als ‘Man On A String’ of het pakkende ‘Home Sweat Home’, afwisselend aan Lou Reed, Leonard Cohen en Kurt Wagner deed denken. Gelukkig kreeg Howe Gelb regelmatig vocale assistentie van de Kroatische folkrockchanteuse Lovely Quincess (zie bijvoorbeeld ‘Gypsy Candle’ en het mijmerende ‘Pen to Paper’). De Deense pedalsteelvirtuose Maggie Björklund, ook bekend van haar samenwerkingen met Jack White en Mark Lanegan, drukte met haar expressieve spel een onuitwisbare stempel op het naar country neigende ‘Song So Wrong’, maar ook Brian Lopez schudde om de haverklap twangy, soms naar de fifties neigende motiefjes uit de snaren. ‘House in Order’ werd, dank zij drummer Gabriel Sullivan, naar een verzengende climax gestuwd, waarna Gelb plaats nam aan de piano en bewees dat ook jazz en lounge tot zijn muzikale vocabulaire behoren.

De set stond zo goed als volledig in het teken van ‘Heartbreak Pass’, maar af en toe dolf Giant Sand ook een ouder nummer op, zoals ‘Lost Love’ (uit ‘Tucson’) of ‘Chunk of Coal’ (uit ‘Blurry Blue Mountain’). ‘Hurtin’ Habit’ had iets van voodoo rockabilly en’Texting Feist’ was doorspekt met bizarre elektronische geluiden. Toch eindigde het concert intimistisch met ‘Forever and Always’, een liedje dat Gelb schreef met zijn twaalfjarige dochter Talula maar voor de gelegenheid werd gebracht als een duet met Lovely Quincess.

De bissen waren gereserveerd voor het stoffige ‘Heaventually’ en het kolkende ‘Tumble and Tear’, een song uit het dertig jaar oude Giant Sand-debuut ‘Valley of Rain’ waarvoor de volumeknop wijd open werd gedraaid. Lang geleden dat we de groep nog zo consistent hadden meegemaakt: geen enkel nummer ging de mist in en de muziek was de hele avond lang van een verrassend hoog niveau. “Ik heb er dan ook lang over gedaan om dit punt te bereiken”, grijnsde Gelb met zijn typische no nonsense-attitude. Er moesten er méér zijn zoals hij. Hopelijk doet hij er dus nog minstens een decennium of twee bovenop.

DE SETLIST: Transponder / Man On A String / The Eye Opening / Song So Wrong / Every Now And Then / Home Sweat Home / House In Order / Lost Love / Pen To Paper / Gypsy Candle / Chunk Of Coal / (Songs by Maggie Björklund, Brian Lopez, Gabriel Sullivan & Lovely Quincess) / Hurtin’ Habit / Texting Feist / Forever And A Day // Heaventually / Tumble and Tear.