HOE BEREKEND IS QUEEN B?

Iedereen lijkt het erover eens: de nieuwe Beyoncé is een mijlpaal. Journalisten en fans struikelden in de dagen na de onaangekondigde release over elkaars superlatieven. We lieten Lemonade rustig bezinken, en hoorden behalve een soms brutale, eerlijke plaat ook een berekende zet. Van Crazy in Love naar Drunk in Love naar ‘They don’t love you like I do’.

‘Worden er nog iconen als David Bowie en Prince gemaakt?’ vroeg een dagblad zich af, vlak nadat de purperen ster van de laatstgenoemde voorgoed was gedoofd. Waar zitten ze, de twintigers, dertigers en veertigers voor wie we later, binnen enkele decennia, op globale schaal een wekenlange rouwstoet vormen?

Beyoncé Knowles is 34 jaar jong – hint, hint.

Voor de Bowie- en Prince-fans gaan steigeren: akkoord, Beyoncé kan bijlange nog niet bogen op het oeuvre van de Thin White Duke en is geen muzikaal multitalent als de Purple One. Maar samen met de tijden veranderen ook de popmuziek en de talenten die onontbeerlijk zijn om erboven uit te steken. En dat mevrouw Knowles op weg naar de ultieme top stappen hogerop blijft zetten, bewees ze vorige week nog eens met de blitzrelease van het nieuwe album Lemonade.

Haar zesde langspeler viel uit de lucht op zaterdag 23 april en binnen enkele dagen waren sociale en traditionele media het volmondig eens: dit is Beyoncés beste album tot nu toe, een muzikale, openhartige krachttoer waar de zangeres niet alleen haar eigen bakens mee verzet en een boekje over haar huwelijk met Jay Z in opendoet, ze beroert ook nog eens een maatschappelijke snaar.

Anders dan Kanye West blijft Beyoncé aan artistiek en persoonlijk krediet winnen, doordat ze erin slaagt tegelijk een aura van ongenaakbaarheid en sympathie uit te stralen. Een winnende combinatie met zicht op de eeuwigheid. Queen B heeft zichzelf nooit met Michelangelo of Jezus Christus vergeleken, en terwijl Yeezy steeds meer als een megalomane, labiele aandachtshoer wordt afgeschilderd dwingt Bey respect af met de elegante manier waarop ze het evenwicht tussen artieste, succesvolle zakenvrouw, moeder en icoon weet te bewaren. Maar klopt die perceptie wel? Want behalve een sterke, goede tot zeer goede plaat is Lemonade vooral ook een knap staaltje promotie en marketing. ‘Ik vraag me af hoe Jay Z zich nu moet voelen?’ schreef een vriendin op een digitaal forum, doelend op de soms brutale manier waarop Beyoncé in verschillende songs afrekent met diens – vermeende? – ontrouw. Zijn we cynisch, wanneer we in Jay Z’s plaats antwoorden: ‘Fijn zo, mijn aandelen in Tidal stijgen in waarde’?

VERGIS U NIET: behalve een koppel vormen zij ook een team. Behalve lovers zijn ze ook partners. Beyoncé en Jay Z zijn de Hillary en Bill Clinton van de popmuziek, en met Lemonade is de aflossing van de wacht een feit: terwijl Jay Z even door het stof moet, hijst zijn vrouw zich op zijn schouders. First lady van de pop, meneer de president buigt zich op de achtergrond in stilte over het langetermijnplan. Samen blijven ze sterk, in goede en kwade dagen, Clair en Frank Underwood achterna.

‘Me and B, she about to sting, stand back’, rapte Jay Z, né Eric Carter, in Deja Vu, een single van Beyoncés tweede soloalbum, ondertussen tien jaar geleden. Ze waren liefjes toen, van een huwelijk was nog geen sprake, althans niet naar de buitenwereld toe. Pas twee jaar later, in 2008, stapte het diamanten koppel – samen goed voor meer dan 300 miljoen verkochte albums – in het geheim in het huwelijksbootje. Kwam hij dus toch met die ring op de proppen. Want ging het datzelfde jaar in Single Ladies (Put a Ring on It) niet van: ‘Cried my tears, three good years / Ya can’t be mad at me’, gevolgd door ‘Cuz if you liked it than you should’ve put a ring on it’? Steek nummer één?

Het voedde destijds de verhalen dat Bey en Jay al af en aan een koppel vormden sinds hun eerste samenwerking, ’03 Bonnie & Clyde, een single van manlief uit 2002 – en wie droeg ook alweer de broek in dat beruchte boevenkoppel?

ZANGERESSEN DIE EN PLEIN PUBLIC hun scheve schaats schaatsende echtgenoot bij hun wispelturige pietje nemen zijn uiteraard van alle tijden. Het heeft de muziek een schier oneindige reeks bitterzoete drama’s en zilte tranentrekkers opgeleverd. ‘Lipstick on your collar, told a tale on you / Lipstick on your collar, said you were untrue’, zong Connie Francis in 1959, hiphop avant la lettre. ‘You can taste the dishonesty / It’s all over your breath as you pass it off so cavalier’, klinkt dat anno 2016 bij Beyoncé. Weinig verschil. Behalve: bij Beyoncé beseft iedereen over wie het gaat. Toen Billie Holiday lang geleden ‘A love that can’t be true / A love that’s there for others too’ zong, wist behalve haar eigen hond geen ander wie ze daarmee in het vizier nam. Wanneer Beyoncé in Hold Up iets als ‘Can’t you see there’s no other man above you? / What a wicked way to treat a girl who loves you’ rijmt, kent iedereen het doelwit.

‘They don’t love you like I do’, zo leent mevrouw Knowles in het refrein van dat nummer uit Maps van Yeah Yeah Yeahs. Ezra Koenig van Vampire Weekend had ooit over Maps een tweet verstuurd, en die heeft hij, samen met producer Diplo van Major Lazer, nu voor Beyoncé verder uitgewerkt. ‘Sommige songs worden tweets, sommige tweets worden songs’, legde Koenig enigszins laconiek uit. Zo gaat dat tegenwoordig. Het refrein en de eerste strofe van Hold Up zijn dan weer geschreven door Father John Misty, de sample komt via Diplo van crooner Andy Williams, en ook een beetje van producer en rapper Soulja Boy. Veel namen. Hoe authentiek openhartig kun je eigenlijk over de donkerblauwste van de diepste emoties zijn met zo veel biechtvaders aan de andere kant van de spiegel?

Hold Up staat nu al als een van de ophefmakendste songs van het jaar 2016 te boek. Terecht. De tekst is smullen – ‘Never had the baddest woman in the game between your sheets’ – en de song wiegt op het ritme van een langverwachte hittegolf, blèrende claxons en al. Maar net zoals bij Kanye, Rihanna en andere popsterren van vandaag is het een assemblage van vele pennen en producers. Als Lemonade een karaktermoord op Jay Z is, dan eentje uitgevoerd door vele huurlingen en aandeelhouders.

Zo is Jack White een opgemerkte gast in Don’t Hurt Yourself. Opmerkelijk, want White is, net als onder anderen Beyoncé, Madonna en Daft Punk, mede-eigenaar van Jay Z’s streamingservice Tidal. Opmerkelijk, want White schreef op zijn eerste soloplaat Blunderbuss zijn bittere vechtscheiding met model en zangeres Karen Elson van zich af. De love interruption die zich in Don’t Hurt Yourself voltrekt, is keihard expliciet – ‘You can watch my fat ass twist, boy / As I bounce to the next dick, boy / And keep your money, I got my own’ – de samplekeuze is even onorigineel als slim: When the Levee Breaks van Led Zeppelin. Te veel is te veel, wanneer de dam breekt, ben ik weg: ‘You know I give you life / If you try this shit again / You lose your wife.’ Brutaal, maar ook berekend en een tikje banaal. Net zoals toen Justin Timberlake ‘Now it’s your turn, to cry me a river’ zong, in Cry Me a River, een banale ballad met een banale tekst, tenzij je weet dat de uithaal aan de ontrouwe Britney Spears is gericht.

JUDAS WAS DE STER onder de apostelen, en bedrog is altijd goed voor een hit. ‘Ja maar, Lemonade gaat ook over emancipatie!’ kraaien de believers. Six Inches, bijvoorbeeld, waarin Beyoncé naaldhakken als metafoor gebruikt voor de independent women die zelf hun broodjes bakken en zelf hun bills, bills, bills betalen.Heeft Beyoncé Knowles eigenlijk ooit over iets anders gezongen dan bedrogen maar sterke vrouwen en foute mannen? ‘You actin’ kinda shady / Ain’t calling me baby / Better say my name’ klonk het in Say My Name van Destiny’s Child, zeventien jaar geleden. Azealia Banks heeft een punt wanneer ze Bey daarover op de korrel neemt. ‘Je zingt al jaren over deze kerel, en hij speelt nog altijd met je voeten’, schreef ze op Twitter. ‘That’s not strength, that’s stupidity.’ Van je zusters moet je het hebben.

Jay Z heeft zo in meer dan één betekenis een aandeel in het succes van Lemonade, dat nauwelijks één werkdag na de release in 61 landen op nummer één op iTunes stond. Zonder hem zou er minder bruis in de songs zitten, dus dankzij hem rinkelt de kassa van zijn bedrijf Tidal voor de derde maal in korte tijd, na de (rommelige) releases van Kanye Wests The Life of Pablo en Rihanna’s Anti.

‘Ja maar, er zit ook een politieke dimensie aan Lemonade‘, kraaien de fans. Valt best mee, hoor. Er is Freedom, waarin Beyoncé zingt ‘I need freedom too / I break these chains all by myself’. Knowles groeide op in het zuiden van de VS, waar kettingen niet meteen met fietsen worden geassocieerd. Kendrick Lamar mag een vers over ongelijkheid komen opzeggen, maar loopt wat verloren tussen de dubbele bodems. En er is Formation, de song waarmee Beyoncé de Zwarte Panter in zichzelf bevrijdde tijdens de pauze van de recentste Super Bowl. Een single die surft op de golf van woede die Black Lives Matter heet.

De hele performance riep gemengde gevoelens op, en niet alleen bij het blanke establishment. ‘Het is maar entertainment, niet?’ zei Charles Bradley daaover in dit blad. M.I.A. ging een stapje verder, toen ze in The Guardian uithaalde naar de selectieve verontwaardiging van artiesten als Beyoncé: ‘In Amerika is Black Lives Matter het enige probleem waarover je mag praten. Voor mij is dat niks nieuws. Lauryn Hill zong erover in de nineties en Public Enemy in de eighties. Gaan Beyoncé of Kendrick Lamar ook ‘Muslim lives matter’ zeggen? Of ‘Syrian lives matter’? Of ’this kid in Pakistan matters’? Dat zijn dingen die je blijkbaar niet in een hashtag mag zetten. Michelle Obama zal het niet retweeten.’ Stof tot nadenken.

De hulde die Beyoncé te beurt valt voor Lemonade is terecht, want het is een goed album. Forward is een korte, wondermooie ballad, met dank aan James Blake. De gospelachtige sleper All Night is een ander hoogtepunt, met een goed gemikte sample uit SpottieOttieDopaliscious van stadsgenoten Outkast en een strijkersarrangement van Jon Brion. Hold Up zal de zomerradio beheersen.

Maar alle hype die Beyoncé en Lemonade te beurt valt, toont ook hoe groot onze dorst naar nieuwe iconen is. Zoals wel vaker bij hysterie is de nuance het eerste slachtoffer. En ze speelt het spel slim, de Queen B. Slimmer dan Kanye, Rihanna en Adele. Misschien zelfs slimmer dan Jay Z. Misschien.

BEYONCÉ ****

Lemonade

pop

Parkwood / Columbia

DOOR JONAS BOEL

BEYONCÉ EN JAY Z ZIJN DE HILLARY EN BILL CLINTON VAN DE POPMUZIEK, EN MET LEMONADE IS DE AFLOSSING VAN DE WACHT EEN FEIT.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content