het gebroed quay – Verdwaal in het bevreemdende universum van de korte films, clips en laatste langspeelfilm van de gebroeders Quay, vanaf deze maand op dvd.

Films:***/**** Extra’s:**** (Boomerang, Moskwood, BFI)

Identieke tweelingen Timothy en Stephen Quay werden in 1947 in Philadelphia geboren. In een wijk met hoofdzakelijk Oost-Europese inwijkelingen, kregen ze al vroeg een grote belangstelling voor de overzeese kunst en van hun vader mochten de broers of leraar of artiest worden. Ze kozen allebei voor het laatste, volgden les aan de University of the Arts in Phily en verhuisden in 1969 naar het Londense Royal College of Art. Vervolgens woonden de Quays een tijdje in Amsterdam, trokken ze regelmatig naar Brussel – in Peter Greenaways The Falls zie je hen op foto’s – om zich eind jaren zeventig opnieuw in Londen te vestigen, waar ze nu nog steeds wonen en werken. Door de jaren heen maakten ze verschillende commercials, muziekvi-deo’s – Peter Gabriels Sledgehammer en Sixteen Horsepowers Black Soul Choir dragen hun signatuur- MTV-clips en de animatie van de biografische prent Frida om hun meer persoonlijk werk te financieren.

In dat persoonlijke werk houden de Quays er op z’n zachtst gezegd nogal eigenzinnige opvattingen op na. Ze vertrekken niet van een uitgeschreven script of storyboard, zodat het eigenlijk ook geen zin heeft hun films samen te vatten. Doorheen hun hele oeuvre – en dus ook op deze dvd – voel je een rusteloze zoektocht en drang om de grenzen van de animatiefilm te verleggen. Meer dan aan de wetten van de dramatische opbouw, gehoorzaamt het tweetal liever aan die van architectuur en muziek. Ze laten zich leiden door muzikale composities, een magistraal spel van licht en donker, gesatureerde kleuren en sterke zwart-witcontrasten om hun adembenemende en hypnotiserende beelden op te roepen. Zo ook in hun tweede en laatste langspeler The Piano Tuner of Earthquakes, waarin liveaction met de verweerde mechanische instrumenten en poppen uit hun kortfilms gecombineerd wordt en de nadruk op opera, mythologie en de dromerige – soms zelfs nachtmerrie-achtige – sfeer ligt. En toch zit er in de donkere, soms schokkende wereld ook een mijmerende reflectie op de westerse samenleving. Dr. Droz (Fassbinder-acteur Gottfried John) refereert bijvoorbeeld duidelijk naar machtsgeile dictators overal ter wereld; maar zulke interpretaties laten ze zoals steeds over aan de kijker.

Dat de Quays bewust en consequent verhaalconventies negeren, kan menig toeschouwer tegen de borst stoten. Wie echter niet zomaar een film wil zien voor ‘het verhaaltje’ en er niets op tegen heeft in hun bevreemdende universum te worden gezogen, zit bij de Quays gebeiteld.

Piet Goethals