Te bizar, te chaotisch en te ambitieus. Alle bejubelde troeven van Richard Kelly’s debuut Donnie Darko werden tegen zijn opvolger Southland Tales gekeerd. In zijn nieuwe film The Box houdt Kelly echter voet bij stuk. ‘Ik vrees dat ik eens een hit zal moeten maken.’

oen Richard Kelly (34) in 2006 met zijn tweede film Southland Tales mocht deelnemen aan de Officiële Competitie op het festival van Cannes zorgde dat voor hooggespannen verwachtingen. Zijn debuut Donnie Darko had vijf jaar eerder weliswaar bitter weinig potten gebroken aan de kassa, via video/dvd was hij een heuse culthit geworden. De onafgewerkte versie van Southland Tales die Kelly naar Cannes meebracht, werd echter op hoongelach onthaald. Achteraf kreeg de regisseur van Sony nog wel de kans – en het geld – om de postapocalyptische popsatire af te werken, maar het kwaad was geschied. Southland Tales bracht wereldwijd amper 375.000 dollar op, een fractie van de 17 miljoen die hij gekost had. Des te opvallender dus dat Kelly met zijn derde film opnieuw de nodige artistieke ambitie toont. Zelf mag hij The Box dan wel commercieel noemen, zijn bewerking van Richard Mathesons kortverhaal barst van de bevlogen ideeën en wilde sciencefictiontoetsen. Het concept is aantrekkelijk genoeg: een doordeweeks koppel krijgt van een zekere Arlington Steward een opmerkelijk voorstel. Als ze op een knop drukken, verdienen ze een miljoen dollar. Op hetzelfde moment zal echter iemand die ze niet kennen het leven laten.

Je situeert ‘The Box’ in 1976. Heb je ooit overwogen om het verhaal naar onze tijd te vertalen?

Kelly: Oh ja. Ik herinner me een versie van het scenario dat zich vandaag afspeelde en waarin ik van de doos een grote metalen robot had gemaakt. Een lachwekkend idee, ik weet het. (Lacht) Uiteindelijk besefte ik dat het verhaal perfect was voor de seventies – Matheson heeft het ook in 1970 geschreven. Je raakt trouwens in de problemen als je dit concept naar vandaag overzet. Dan moet je rekening houden met moderne technologieën, want nu zou iedereen de naam Arlington Steward meteen googelen als hij zo’n voorstel kreeg. Ik had geen zin om zo’n scène te schrijven. Bovendien zijn we vandaag zo cynisch dat niemand Stewards voorstel zou geloven. We zouden waarschijnlijk zonder boe of ba meteen op die knop drukken

Je hebt de hoofdpersonages naar je ouders gemodelleerd. Waarom?

Kelly: Ik wist dat ik niet dezelfde fout wilde maken als de Twilight Zone-aflevering uit de jaren 80, waarin de vrouw een onuitstaanbaar kreng werd en de man een stotterende lafbek. Als Arlington Steward de mensheid wil testen, kiest hij geen proefpersonen van wie hij weet dat ze door de knieën zullen gaan. Hij zal een bezoekje brengen aan sympathieke en intelligente mensen. Zoals mijn ouders. Op die manier wordt het verhaal ook een stuk schrijnender. Via mijn ouders kwam ik dan in 1976 uit, het jaar waarin NASA de Vikingsondes naar Mars stuurde, een programma waaraan mijn vader heeft meegewerkt. En zo ontstond de samenzwering in het verhaal.

De aanslagen van 11 september blijven je werk beïnvloeden. ‘Donnie Darko’ faalde volgens velen omdat de film vlak na 9/11 in de zalen kwam en niemand toen een verhaal rond een vliegtuigongeval wilde zien. Je hebt zelf verklaard dat ‘Southland Tales’ jouw manier was om je ‘Post 9/11 Anxiety’ te verwerken. En nu breng je in ‘The Box’ even de Twin Towers in beeld.

Kelly: (Lachje) Ik begrijp wat je wil zeggen, maar het zou verkeerd zijn om The Box tot een politieke film te reduceren. Het beeld van de Twin Towers dat je even op televisie ziet, komt trouwens uit een promotiefilmpje naar aanleiding van de Bicentennial, de 200e verjaardag van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Ik wilde daarmee de onschuld van de wereld anno 1976 benadrukken, toen de wereld nog een zekere rust uitstraalde.

‘The Box’ gaat over verantwoordelijkheid en de gevolgen van je daden. De link met 11 september lijkt me toch niet zo moeilijk te leggen.

Kelly: Natuurlijk niet. Maar ik denk niet dat daar nog veel uitleg bij moet. De implicaties voor de wereld van vandaag zijn duidelijk genoeg.

De film is weer behoorlijk ambitieus. Drong Warner Bros, dat ‘The Box’ geproduceerd heeft, niet aan op een eenvoudiger verhaal?

Kelly: Ik heb de film kunnen maken die ik in gedachten had. Vergeleken met Donnie Darko en zeker Southland Tales is hij ook veel commerciëler. The Box heeft een simpel concept waarop de studio zijn marketing kan baseren, het verhaal is een stuk conventioneler en hij duurt minder dan twee uur. Al besef ik wel dat ook dit geen hapklare brok is.

Heb je intussen al enig idee waar het fout gelopen is met ‘Southland Tales’ – misschien de keuze om met een onafgewerkte versie naar Cannes te trekken?

Kelly: Dit zal vreemd lijken – gezien de reacties tijdens de persvisie – maar ik voel me nog altijd vereerd dat de film daar deel mocht uitmaken van de Officiële Competitie. Hoe pijnlijk de ervaring zelf ook was. Southland Tales is geen gemakkelijke film. Ik kan mensen die hem zelfingenomen vinden zelfs geen ongelijk geven. Maar ik wilde nu eenmaal een epische politieke cartoon maken.

‘Ik hoop dat hij zijn publiek zal vinden’, zei je toen hij een jaar later in verkorte versie alsnog een beperkte bioscooprelease kreeg. Niet dus.

Kelly: Ik hoopte dat het grote publiek voor een keer met een film zou willen meedenken. Ik heb onderschat hoe bang de mensen zijn voor dubbelzinnigheid. Ze willen alles duidelijk uitgelegd zien. Films moeten vandaag per definitie in een keer verteerbaar zijn, anders hebben ze gefaald. Ik ben altijd van mening geweest dat je met de juiste dosis dubbelzinnigheid een publiek kan doen meedenken, en het iets kan geven waarover het kan napraten. Dat heb ik ook met The Box geprobeerd.

En als ze toch weer afhaken? The Box is geen eenvoudige film.

Kelly: Dan zit ik waarschijnlijk met een probleem. Ik vrees dat ik vroeg of laat toch eens een hit zal moeten maken.

The Box: Vanaf 4/11 in de bioscoop.

Door Ruben Nollet