Topstukkenlijst uitgebreid met 52 stukken en 5 verzamelingen

Met deze nieuwe toevoeging telt de lijst nu al 374 stukken en 23 verzamelingen.

Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) heeft 52 stukken en vijf verzamelingen opgenomen in de zogenaamde Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap. Onder de stukken bevindt zich een unieke kaart van Vlaanderen die Gerard Mercator, wiens 500ste geboortedag in 2012 wordt herdacht, in 1540 maakte.

De Topstukkenlijst moet ervoor zorgen dat zeldzame en onmisbare kunst- of erfgoedvoorwerpen niet verloren gaan. De stukken mogen ons land nooit meer verlaten zonder toestemming van de cultuurminister. Bovendien kunnen de stukken op de lijst in aanmerking komen voor restauratiesubsidies.

Voor de stukken op de lijst, of ze nu in overheidsbezit zijn of niet, gelden bepaalde beschermingsregels en uitvoerbeperkingen. Wat wel en niet is toegestaan met een topstuk, wordt aan de eigenaars en beheerders persoonlijk meegedeeld. Op de lijst staan nu al 374 stukken en 23 verzamelingen.

De opmerkelijkste nieuw erkende verzamelingen en stukken: 1. de verzameling middeleeuwse poortersboeken van Oudenaarde en Pamele (13e tot 16e eeuw), bewaard in het stadsarchief van Oudenaarde. Deze uitzonderlijk goed bewaarde poortersboeken bevatten de registratie van de poorters van de stad. Doordat de oudste inschrijvingen in de boeken teruggaan tot 1276, vormen ze unieke documenten. De poortersboeken verschaffen niet alleen inzicht in de ontwikkeling van een stad, maar ook in zijn functioneren.

2. de verzameling Besloten Hofjes, bewaard in De Zalm, Mechelen. De besloten hofjes zijn devotionele kunstwerkjes, die bestaan uit religieus handwerk. Nergens anders dan in Mechelen is zo’n samenhangende groep van besloten hofjes teruggevonden.

3. de verzameling van 63 majolica papkommen in het Maagdenhuismuseum, Antwerpen. Deze papkommen, die gebruikt werden door de weesjes van het Maagdenhuis, vormen een schakel in de evolutie van majolica. Hun kleuren en glanzend witte tinglazuur getuigen van een fijne techniek.

4. de kaart van Vlaanderen van Gerard Mercator (1540), bewaard in het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet, Antwerpen. Deze kaart vormt een onmisbare bron over de topografische kennis van Vlaanderen. Bovendien is het de enige kaart van Mercator, die wereldfaam geniet om zijn hoge cartografische kwaliteit, die nog in ons land bewaard wordt. Ze getuigt van de hoge cartografische kwaliteit waar Mercator voor stond.

5. het Walvisboek van Adriaen Coenen (1585), bewaard in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen. Van Coenen zijn slechts twee andere handschriften bekend. Hij combineert eigen waarnemingen met straffe zeemansverhalen, die hij kritisch evalueert. Daarom bekleedt het boek een schakelfunctie in de overgang van de renaissancebiologie naar de barokke wetenschap. Ook in het ecosysteem van de Noordzee biedt het boek een interessante inkijk.

6. André Beauneveu, beeld van de Heilige Catharina (1374-1386), bewaard in de Onze-Lievevrouwekerk, Kortrijk. Het werk van Beauneveu had een grote invloed in de hele Nederlanden. Dit zeldzaam overgebleven stuk vormt een referentiepunt voor de kennis van de beeldhouwkunst in de Nederlanden.

7. Beeldengroep in steen met de graflegging van Christus, (toegeschreven aan) Jan van Steffensweert, 1530-1540, bewaard in de Sint-Michielskerk, Bree. Deze schitterende beeldengroep beeldt een uitzonderlijk thema uit. Daarnaast beschikt het werk over een bijzonder mooie sculpturale kwaliteit.

8. Monstrans van Herkenrode, verguld zilver, 1286, bewaard in het Stadsmuseum, Hasselt. Dit is het oudst bewaarde stuk edelsmeedwerk in Midden-Limburg, vervaardigd in opdracht van Aleidis van Diest, priorin van de in 1182 opgerichte abdij van Herkenrode. De monstrans is van uitzonderlijk belang: het gaat om het vroegste voorbeeld van edelsmeedwerk met het in 1275 door de Franse koning Filips III voorgeschreven merk, een lelie.

Elien Haentjens