Hoe zou het nog zijn met… het gat in de ozonlaag?

© Reuters

Het gat in de beschermende ozonlaag van de aarde werd zo’n 25 jaar geleden ontdekt. De aanpak van dat milieuprobleem leidt nu echter tot een nog groter milieuprobleem.

Wat? Milieuprobleem dat voor het eerst opdook in de jaren 80

Toen? Het ozongat leidde tot het wereldwijd verbieden van cfk’s.

Nu? Door die internationale aanpak is het gat nu ‘slechts’ even groot als de omvang van Noord-Amerika.

De ozonlaag ligt tussen 15 en 30 kilometer boven het aardoppervlak. Dit deken van ozon, of O3, blokkeert de meeste van de schadelijke ultraviolette stralen van de zon. Dat zijn stralen die bij de mens kanker en cataract veroorzaken, maar ook vruchtbaarheidsproblemen bij vissen, krabben, kikkers en zelfs eencellig fytoplankton onderaan de voedselketen in de oceaan.

Ozon ontstaat op natuurlijke wijze wanneer zuurstofmoleculen hoog in de atmosfeer door het zonlicht worden afgebroken in twee vrije zuurstofatomen. Een vrij atoom kan zich vervolgens binden met een onafgebroken O2-molecule tot ozon.

Cfk’s

Maar ozon kan ook snel weer afgebroken worden. Vooral chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s), die vroeger in koelkasten en spuitbussen werden gebruikt, zijn een uitzonderlijk groot probleem voor de ozonlaag, omdat deze synthetische chemicaliën decennia kunnen overleven en doordringen tot de hoge atmosfeer.

In 1985 schokten Britse wetenschappers de wereld met het nieuws dat cfk’s verantwoordelijk zijn voor een gigantisch gat in de ozonlaag boven Antarctica. Men spreekt dan wel over een ‘gat’, maar eigenlijk gaat het om een verdunning van de ozonlaag. Het onthutsende nieuws leidde in 1987 tot het Montreal Protocol. Dit verdrag om het gebruik van cfk’s de wereld uit te helpen en de ozonlaag te herstellen werd uiteindelijk ondertekend door alle leden van de Verenigde Naties. Volgens het United Nations Environmental Programme heeft het protocol zo’n 20 miljoen gevallen van huidkanker en 130 miljoen gevallen van cataract kunnen voorkomen. Hadden we niets gedaan en cfk’s op dezelfde schaal blijven gebruiken als in de jaren 70, dan had het ozongat zich uiteindelijk over de hele planeet verspreid.

Vandaag is het gat in de ozonlaag echter groter dan op het hoogtepunt van de ozongatcrisis in de jaren 80. Momenteel is het zelfs zo groot als de omvang van Noord-Amerika. Dat is evenwel een stuk beter dan wanneer de wereld 20 jaar geleden geen actie had ondernomen. Alleen heeft de schade die we toen hebben aangericht een lang genezingsproces nodig omdat de ozongevaarlijke gassen nu nog steeds rondzweven in de stratosfeer. Wetenschappers voorspellen dat het ozonniveau tegen 2080 zal terugkeren naar dat van de jaren 50.

Aanpak ozongat leidt tot klimaatopwarming

Het verhaal van het gat in de ozonlaag kan dus een succes op het vlak van internationale samenwerking genoemd worden. Maar kan de strijd tegen dat ander grote milieuprobleem, de uitstoot van broeikasgassen en klimaatopwarming, dat ook worden? Helaas voor de mens en de planeet is dat een ander paar mouwen.

Terwijl in de jaren 80 mensen geconfronteerd werden met duidelijke gevaren voor de gezondheid, waaronder huidkanker, is de echte impact van wat de opwarming van de aarde kan doen, minder duidelijk. Bovendien waren fabrikanten indertijd in staat om snel goedkope vervangmiddelen voor cfk’s te produceren, waardoor overheden het probleem konden aanpakken zonder aanzienlijk te moeten ingrijpen in de economie en de gemiddelde levensstijl. Met de klimaatopwarming is dat wel even anders. Potentiële oplossingen voor het probleem, zoals groene energie en een verminderde consumptie, zouden gigantische verschuivingen veroorzaken in de economie en geopolitiek.

Ondertussen heeft de aanpak van het ozongat ook een negatieve kant. Hydrofluorocarbon dat in de plaats van veel cfk’s wordt gebruikt staat ook bekend als een ‘superbroeikasgas’ en draagt duizend keer meer bij tot de klimaatopwarming dan koolstofdioxide. Door de groeiende vraag naar koelkasten en airconditioners in de wereld zouden deze chemicaliën wel eens een gigantische bijdrage kunnen leveren aan de opwarming van de aarde.

Klimaatopwarming bedreigt dan weer ozonlaag

En om het verhaal nog ingewikkeld te maken bedreigt de opwarming van de aarde dan weer het ozongat. Jarenlang hebben atmosfeerwetenschappers beide fenomenen zorgvuldig gescheiden gehouden, maar nu blijkt dat ze sterk verbonden zijn. Enkele wetenschappers legden in het vakblad Science voor het eerst een verband tussen de klimaatverandering en het verlies aan ozon boven bevolkte gebieden. De zomerse onweersbuien brengen water namelijk tot ver in de hogere atmosfeer en dat vormt een bedreiging. Volgens de wetenschappers sturen sommige onweersbuien waterdamp mijlen de stratosfeer – die normaal droger is dan de woestijn – in. Dat kan in reactie met de cfk’s die nog in de atmosfeer zitten, leiden tot de vernietiging van ozon. Het risico op ozonbeschadiging kan dus nog toenemen indien de opwarming van de aarde leidt tot meer van dergelijke onweersbuien. (TE)

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content