Van Princess Nokia tot Mykki Blanco: de hiphopwereld lijkt eindelijk te beseffen dat swag niet gelijkstaat aan machogedrag. Vrouwelijke rappers eisen hun plek op en mannen hoeven niet langer een overdosis testosteron te botvieren om aan credibiliteit te winnen. Mogen we stilaan spreken van een genderrevolutie?
Enkele weken geleden treedt de New Yorkse rapper Princess Nokia op tijdens een modeshow voor het goede doel aan de universiteit van Cambridge. Na drie nummers houdt ze het voor bekeken. De reden? Een mannelijke student in het publiek zou haar weinig verbloemde beledigingen als ‘show me your tits’ naar het hoofd geslingerd hebben. Princess Nokia hanteert naar eigen zeggen een zero tolerance voor seksuele intimidatie en slaat de man in het gezicht. Achteraf beweert de student ‘Let’s go Abigail!’ te hebben geroepen.
Of het nu gaat om een spijtig misverstand of onvervalste misogynie, het incident maakt wel iets duidelijk: hiphop is onderhevig aan een ferme koerswijziging. Als die white male student de vrouwelijke rapper effectief geschoffeerd zou hebben, bewijst dat vooral dat hij dringend aan een update toe is. Want hoewel het muziekgenre lange tijd bekendstond om zijn vrouwonvriendelijke machogedrag, lijkt het tij wel degelijk aan het keren.
Om die kentering in de juiste context te kunnen plaatsen, katapulteren we u teletijdsgewijs even terug naar de South Bronx van de seventies. De New Yorkse wijk behoort tot een van de armste van de stad en wordt vooral bevolkt door Afro-Amerikanen en latino’s. Werkloosheid, criminaliteit en drugs maken er het leven ruig en moeilijk. Bovendien vindt de bevolking weinig steun in de heersende politiek en cultuur, wat logischerwijs de nodige frustraties met zich mee brengt.
Hiphop zal deze bevolkingsgroep een stem geven. Al rappend vindt men een manier om zichzelf te uiten, en als het hier en daar iemand kan wakkerschudden: des te beter. Hiphop schiet dus wortels in een klimaat van protest en emancipatie. Ook voor vrouwen. Rapper’s Delight van The Sugarhill Gang wordt algemeen beschouwd als de eerste raphit én werd geproducet en meegeschreven door Sylvia Robinson. Vrouwen stonden dus wel degelijk mee aan de wieg van het pasgeboren genre.
In de jaren tachtig worden doordachte boodschappen echter naar de achtergrond verbannen door de mainstream. Hiphop behoort niet langer enkel aan de underground toe, maar wordt tot bij het grote publiek gebracht. De witte jonge middenklasse blijkt gek op het genre. Rappers worden tot popartiesten gebombardeerd en verdienen plots pakken geld. Dat succes vertaalt zich in songteksten die uitpuilen van het geld, de bling bling en niet mis te verstane misogynie. ‘Money, cars, clothes and hoes’, vat Lil Wayne het samen in zijn gelijknamige song.
De gangstarap verovert de hiphop, verheerlijkt mannelijke dominantie en geweld en bagatelliseert de vrouw tot seksobject. ‘If a bitch tries to diss me while I’m full of liquor, I smack the bitch up and shoot the nigga that’s with her’, rijmt Dr. Dre in 1991 in Findum, Fuckum & Flee.
Wie in de jaren 80 en 90 af en toe in de zetel vertoeft met MTV op de achtergrond, is maar al te vertrouwd met de bijhorende videoclips. Halfnaakte, meestal Afro-Amerikaanse vrouwen schudden met hun billen alsof hun leven ervan afhangt. Golddiggers worden ze genoemd: vrouwen die uit zijn op de roem en het fortuin van hun sugar daddy en die daarvoor maar al te graag hun lichaam opofferen.
Er zijn wel degelijk vrouwelijke rappers in die periode. Queen Latifah, MC Lyte, Missy Elliot en Lauryn Hill zijn grote namen. ‘Stereotypes, they got to go. I’m a mess around and flip the scene into reverse. With a little touch of “Ladies First”‘, rapt Queen Latifah in 1989. Maar de industrie blijft er toch voornamelijk eentje van men first. Vrouwen moeten extra hard werken om zichzelf te bewijzen. Baggy sweaters, gouden kettingen en een vaak ietwat agressieve uitstraling moeten er bovendien voor zorgen dat ze als one of the guys worden beschouwd.
Het mag dan ook niet verbazen dat homoseksualiteit evenzeer taboe is. Faggot is een al even populaire hiphopterm als bitch. Als er dan al homoseksuele rappers zijn, lopen ze daar alvast zo weinig mogelijk mee te koop. Verschillende populaire rappers spreken zich namelijk nadrukkelijk uit tégen homoseksualiteit.
‘Ik heb het niet zo voor homo’s’, zegt 50 Cent in een interview met Playboy. ‘Ik heb ze niet graag rondom me, omdat ik niet comfortabel ben met wat hun gedachten zijn. Ik ben niet bevooroordeeld. Ik ga gewoon niet met ze om, het klikt niet. We hebben niet zoveel met elkaar gemeen. Ik hang liever rond met een heteroseksuele dude. Maar vrouwen die van vrouwen houden, that’s cool. Daar zou ik wel mee om kunnen. We zouden meer gemeenschappelijk hebben.’
Dat was in 2004. Acht jaar later komt Frank Ocean, een van de grootste hiphopartiesten van het moment, uit de kast met een open brief. Opvallend, want als lid van Odd Future krijgt hij zelf kritiek omwille van zijn anti-gay lyrics. De coming out mag gerust als een keerpunt worden gezien. Ondanks het overheersende taboe dat op dat moment nog steeds op het wereldje weegt, is de algemene response er eentje van respect en steun, zowel binnen als buiten de sector.
Nog eens vijf jaar later lijkt hiphop het machogedrag nog wat verder van zich te hebben afgeschud. Drake, misschien wel de meest invloedrijke ster van het moment, is liever de good guy. Een voormalig soapacteur, nota bene. Macklemore en Ryan Lewis schrijven met het nummer Same Love dan weer een pamflet om de LGBT-gemeenschap een hart onder de riem te steken.
In de underground durft men zelfs nog meer rek te zetten op het begrip gender. Cakes da Killa is openlijk gay én geil en spuwt al rappend de gal uit zijn lijf met een bloemenkrans op zijn hoofd. Mykki Blanco brengt dan weer iets tussen queer rap, performance, activisme en poëzie. En ook Le1f breekt een gat in het glazen plafond voor queer artiesten.
Voor vrouwen lijkt het pad al bijna helemaal geëffend. M.I.A. rapt al een tijdje over bad girls. Nicki Minaj schudt dan wel met haar achterwerk, ze doet dat omdat ze er zélf zin in heeft. Azealia Banks profileert zichzelf als biseksueel, maar hekelt dat onze maatschappij zo focust op het labelen van seksuele oriëntatie. Wie denkt dat Tommy Genesis een braaf dutsje is omdat ze zich graag kleedt als een schoolmeisje, luistert maar beter eens goed naar haar teksten. En Princess Nokia rijmt van ‘With my little titties and my phat belly. My body little, my soul is heavy.’
Niet toevallig gaat het vaker wel dan niet om gekleurde artiesten. Mainstreamfeminisme blijft helaas vooral een herkenningspunt voor de witte middenklasse. Hiphop lijkt daardoor terug te keren naar de origine: een stem geven aan een gemeenschap die maar moeilijk wordt gehoord. Rappen is de ideale manier om maatschappelijke problemen via catchy ritmes en beats tot bij het grote publiek te brengen. Kort samengevat: de hiphopper is de nieuwe protestzanger.
Reden tot juichen, dus? Ja en neen. Hiphop blijft een mannenwereld, zoals zowat de hele muziekindustrie. Dat merkt ook A M A Z U M I, die van de Londense underground in Gent belandde en in de finale van de laatste editie van De Nieuwe Lichting stond. ‘In het begin dacht ik er niet echt bij na. Ik was te druk bezig met aan m’n eigen skills te werken. Maar toen ik eens goed rond me keek, zag ik inderdaad heel weinig vrouwen. Ze zijn er wel, en ze eisen steeds meer de spotlights op. Maar we moeten ons nog steeds harder bewijzen dan onze mannelijke collega’s. Het is vooral een kwestie van wie de meeste media-aandacht krijgt, en er is nu eenmaal minder aandacht voor vrouwen. Je moet al supercontroversieel zijn of jezelf op een bepaalde manier exposen, maar dat zou niet de enige manier mogen zijn.’
Zelf heeft ze geen ambities om zichzelf als ambassadrice van het feminisme op de kaart te zetten. ‘Ik heb enorm veel respect voor iemand als Princess Nokia, maar mijn battle ligt gewoon elders. Ik heb mijn eigen demonen te bestrijden. Eigenlijk is dat waar hiphop om draait, of toch om zou moéten draaien: wees jezelf, doe je eigen ding. Het draait uiteindelijk allemaal om talent.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
