Paul Baeten

‘Weet je wat de Vlaamse canon is? Een paar quotes uit ‘In de gloria’ kennen’

Paul Baeten Columnist bij Knack Focus

‘Het cultiveren van een canon leidt tot mensen die minder of gewoon niet voor zichzelf denken’, meent P.B. Gronda, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park en de tv-reeks Over water.

Ik zal je zeggen wat een échte canon is.

Voor alles is het niet iets dat je kunt studeren.

Dit kun je studeren: heel veel namen, heel veel data, titels van werken en hoe ze klinken of eruitzien. Een rare mix van opinies van critici, van mode, geschiedschrijving en marktspeculatie gaat dan zeggen wat belangrijk is. Dan krijg je dus die cd’s van de grootste klassiekers of boeken met de geschiedenis van de schilderkunst.

Kortom, we leren dat de Mona Lisa een belangrijk schilderij is, we zien het niet. Hang het in een museum tussen 100 andere werken en geen ziel die zonder enige voorkennis uitgerekend voor dit portret een selfie gaat maken. We leren trouwens ook dat haar glimlach mysterieus is. Is dat zo? Het mens glimlacht, ja. Is het mysterieus? Omdat de juf het zegt.

Weet je wat de Vlaamse canon is? Een paar quotes uit ‘In de gloria’ kennen.

Het cultiveren van een canon leidt met andere woorden tot mensen die minder of gewoon niet voor zichzelf denken, massatoerisme met al zijn kwalijke gevolgen en een verenging van de cultuur.

Maar heeft het zin om zulke geschiedenislessen aan te wenden om mensen iets bij te leren over hun land? Natuurlijk. Een zekere kennis van de eigen lokale geschiedenis is voor een intellectuele geest in principe een eerste stap om dan andere culturen te gaan verkennen.

Helpt het mensen die niks te maken hebben met het land? Eveneens natuurlijk. Daarom heeft iemand ooit de reisgids uitgevonden.

Helpt het om nieuwkomers sneller te doen integreren in de plaatselijke cultuur? Totaal niet.

Nu ik zeven jaar in een ander land woon, heb ik wel geleerd wat het verschil is tussen een aan te leren canon en een canon die een integrerende functie heeft. Die laatste heeft echt niks te maken met studiemateriaal.

Weet je wat de Vlaamse canon is? Een paar quotes uit In de gloria kennen. Glimlachen bij namen als Luc Nilis of Donaat Deriemaeker, zonder aanwijsbare reden. Als een leeuw in een kooi kunnen meezingen, niet omdat je de woorden hebt geleerd, maar omdat je voelt dat Willy Sommers dan wel geen genie is, maar desondanks verbindt, simpelweg door het feit dat wij hem kennen en de rest van de wereld niet.

Helpt een canon om nieuwkomers sneller te doen integreren in de plaatselijke cultuur? Totaal niet.

De echte canon is veel te omvangrijk en vooral te banaal om ooit op te schrijven. Dat komt omdat wij al onze hele levens compleet onbewust sponzen zijn van letterlijk duizenden en duizenden details en emoties en gewoonten die allemaal samen een gedeelde cultuur zijn gaan vormen.

De enige manier om die aan te leren is dus om mensen die nieuw in het land zijn de tijd en de mogelijkheden te geven om tot een volgende generatie te komen, want hun kinderen zijn, als het systeem werkt, de culturele integratie. Dat is ook de reden waarom ik een Belg met een huis in Italië ben en altijd zal blijven, en mijn dochter een Italiaanse met een Belgische pa is.

Inburgering door cultuur gaat over een veel diepere bevestiging van een bepaalde samenhorigheid, die in het beste geval natuurlijk alle uiterlijke of levensbeschouwelijke verschillen overstijgt. Misschien – misschien – moeten we daarop focussen in de plaats van op de schildertechniek van Pieter fucking Bruegel.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content