‘We vergeten te graag dat achter elke klik of bestelling mensen schuilgaan’

Paul Baeten,schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Disney maakte vorig jaar op de valreep en slechts iets meer dan honderd jaar na de uitvinding van de animatiefilm nog snel de eerste animatiefilm met een blauwe man in de hoofdrol en die vond blijkbaar iedereen zo hartverwarmend dat we nog zouden vergeten dat 2020 misschien niet het allerleukste jaar ooit was.

‘Vergeven maar niet vergeten’, dat zeggen mensen vaak om te tonen dat ze wel goed maar niet naïef zijn. Ik denk: als je iets kunt vergeten, doe het dan vooral. Het leven wordt er toch al snel een pak gemakkelijker door. En ach ja, er wordt ons soms onrecht en verdriet aangedaan. En de beste oplossing is dan, wat? Al die pijn in een register bijhouden en er langzaam maar zeker kanker of de neiging om Vlaams Belang te stemmen van krijgen?

Ik denk het niet. Optimisme is in die zin niet zozeer een morele plicht, dan wel een uitstekende, vrij egoïstische overlevingsstrategie.

Dus met dat in het achterhoofd, zeg ik: misschien worden deze jonge jaren twintig wel het decennium waarin we eindelijk leren omgaan met de mogelijkheden die we er sinds 2000 in sneltempo bij hebben gekregen. Zo snel dat we niet altijd goed konden nadenken over de gevolgen, laat staan de ethiek.

Hahaha! ‘Ethiek.’

We vergeten te graag dat achter elke klik of bestelling wel mensen schuilgaan, eigenlijk bijna slaven van een systeem dat een extreme materialisatie is van het oorspronkelijk Amerikaanse – en zeer stupide – idee dat de ‘klant koning’ en ’the customer always right’ is.

We zijn daarin zo pretentieus geworden door de apparaatjes die onze wensen meteen vervullen dat we niet verder willen kijken dan wat er op ons scherm gebeurt.

Maar in de laatste weken van 2020 kwamen een paar tekenen. Zo zal Apple mogelijk een optie inbouwen om een einde te maken aan de ridicule veronderstelling dat techbedrijven die ons producten of diensten aanbieden zomaar het recht hebben ons ‘gedrag’ (lees: alles wat je ooit gedaan hebt of waar je geweest bent en met wie) te registreren en doodleuk te verkopen.

Zo’n optie kan nooit een slechte zaak zijn, maar het gaat ook maar weer over een techreus die een andere techreus een klap probeert te geven. Het zijn titanen, geen humanisten.

Veel interessanter was daarom de zaak omtrent Pornhub, dat na een opiniestuk in The New York Times via druk op de kredietmaatschappijen en betaalplatformen gedwongen werd om zich ingrijpend aan te passen en zodoende het merendeel aan filmpjes te verwijderen. En iedereen leek dat plots ook maar normaal te vinden. Alsof we nu pas zeggen: god ja, iemand zonder toestemming op een pornosite uploaden is eigenlijk misschien niet 100 procent fair.

We hebben onze moraal altijd afgestemd op wat we konden, en heel lang was dat niet veel: een brood stelen, een affaire met de buurvrouw, iets in het zwart doen. Maar wat nu we alles kunnen? Wat nu elke snul met een smartphone je gezicht op een video kan overzetten en die video gratis met mogelijk miljoenen mensen kan delen? Hoe hou je dat soort macht tegen?

Sorry, ik bedoel: gelukkig 2021!!