‘Was het vroeger allemaal beter? Dat weet ik niet. Rustiger? Ongetwijfeld’

‘We gaan harder moeten worden voor we eventueel weer zachter kunnen worden’, schrijft Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water.

Ik heb in veel interesse verloren in 2019. Sociale media. Smartphones. De tien boeken die Obama gelezen heeft. De tien miljoen boeken die Trump zeker niet gelezen heeft. Meningen van extremisten aan eender welke zijde van het spectrum. Sportwagens. Vlaamse intellectuelen. Belgische politiek. Italiaanse tradities.

En er komt niks voor in de plaats.

Ik heb lang gedacht dat empathie ons zou redden. Maar hier is het probleem met empathie: ze is niet iedereen gegeven en valt ook moeilijk te integreren in een maatschappelijk systeem.

Ja, je kunt een sociaal systeem uitbouwen, maar we zitten in zo’n cynisch tijdperk dat elke vorm van systeem per definitie slechts marketing is.

Er zijn er die zeggen dat lezen, naar het theater gaan, films kijken of muziek ervaren goed is voor de ziel en zodoende mensen empathischer maakt. Ik neem aan dat daar iets van waar is, maar dat zijn helaas zaken voor een elite geworden. Het is dus hoopvol maar riskant om daarop te gokken. Ik zou wel willen. Ik weet niet of ik het nog kan.

Wat ons waarschijnlijk eerst zal moeten redden, is apathie. Een welgemikte, meedogenloze apathie voor al wat niet essentieel is.

Velen onder ons zijn nog opgegroeid in een wereld die te volgen was. Je mag dat niet onderschatten, de zegen van een beperkt leven. Men las een krant en luisterde naar het radiojournaal of keek naar het nieuws, en daarmee was het wel klaar. Paar pagina’s binnenland, paar buitenland. Wie won het voetbal en geven ze regen morgen, ja dan nee? Ik ken die tijd nog. De krant lag op tafel en die krant was de wereld. Tv hetzelfde: heb je Schalkse ruiters gezien? Natuurlijk had je dat gezien. Beter toen? Dat weet ik niet. Rustiger? Ongetwijfeld.

Vandaag is het zo dat kranten die niet zuiver op massa mikken eigenlijk overleven op zaken die te ver van hun kernactiviteiten staan. Ze openen virtuele winkeltjes voor flessen wijn of plooifietsen of wifiversterkers omdat hun publiek volgens een of andere marketeer overeenstemt met dat van het product. Ook goed om stock op te ruimen, neem ik aan. Onlangs stuurde een krant mij een mail die begon met ‘brandend actueel’. Het was een aanbod voor rookmelders.

Als alles een grap wordt, is niks nog om te lachen.

En grotere mediabedrijven gebruiken hun inhoud of kanalen dan weer meer en meer om data te verzamelen over de gebruikers ervan. Dus er is veel aanbod. Dus we worden overstelpt. Dus de wereld is veel, maar zeker niet meer overzichtelijk of in een paar krantenpagina’s samen te vatten. Dat was hij natuurlijk nooit, maar geen mens op aarde die het nodig heeft om ‘de wereld’ te volgen. Nu ja, één misschien, maar die doet het zeker niet.

Kortom, we moeten durven te kappen met de stroom, of de Amazone toch herleiden tot een overzichtelijke Dijle of Nete. Want slechts als we genoeg apathie vertonen voor een heleboel dingen, kan er op termijn misschien weer plaats komen om opnieuw wat empathischer in het leven te staan. We gaan harder moeten worden voor we eventueel weer zachter moeten worden.