Met Shoplifters won de Japanse meester Hirokazu Kore-eda in 2018 eindelijk de Gouden Palm. Dat hij die onderscheiding niet gestolen heeft, blijkt uit de reacties na de prijsuitreiking. Velen waren het erover eens dat Shoplifters Kore-eda’s beste film tot dan toe was, en dat is niet min als je zijn filmografie bekijkt. Zijn debuut Maborosi, Nobody Knows en het door Steven Spielberg bejubelde Like Father, Like Son: de arthouselieveling maakt al meer dan vijfentwintig jaar rustige, fijnzinnige films over verlies, rouw, sociale vervreemding en de dilemma’s waar moderne Japanse families mee worstelen. Telkens doet hij dat met veel zin voor nuance, humor en emotionele subtiliteit.
De olijke Osamu (Lily Franky) en zijn partner Nobuyo (Sakura Ando) hebben allebei een baan – hij werkt in de bouw, zij in een wasserij – maar toch stelen ze. Zelfs de inwonende tiener Shota (Jyo Kairi) wordt opgeleid om eten en toiletartikelen uit winkels of handtassen uit wagens te stelen. Het is niet alleen een levenswijze maar ook een manier om te overleven, want ook de aan pachinko-speelautomaten verslaafde oma Hatsue (Kirin Kiki) en Aki (Mayu Matsuoka), een twintiger die in een peepshow werkt, moeten gevoed worden.
Hoewel ze een armoedig bestaan leiden in een krappe, rommelige woonst in een buitenwijk van Tokio, aarzelt het vijftal niet om ook Yuri (Miyu Sasaki) in huis te nemen, een mishandeld vijfjarig meisje. Wanneer haar verdwijning enkele maanden later in het nieuws komt en de politie een onderzoek start, geeft de familie geen krimp. Maar dan begint het lot hen te tarten.
‘Is het beter om je eigen familie te kiezen?’ vraagt Nobuyo op een gegeven moment aan de oma, terwijl de clan samen met Yuri geniet van een dagje strand. Het is de sleutelvraag in Kore-eda’s meeslepende portret van een onconventioneel gezin, waarin de cineast voortdurend via kleine aanwijzingen en details suggereert dat er veel meer aan de hand is dan je aanvankelijk vermoedde.
Zoals altijd observeert Kore-eda familiale taferelen met een waakzame camera en een docu-achtige waarachtigheid: wanneer de familie noedels slurpt, bijvoorbeeld, of zich verliest in gekibbel. Een bijzondere rol is weggelegd voor het tussen appartementsblokken verdrongen huis, een doolhof met donkere hoekjes in een voorraadkast die als slaapplaats dienen.
Shoplifters roept urgente vragen op over morele principes en de perverse aantrekkingskracht van geld versus solidariteit. Geen wonder dus dat de film een nationaal debat uitlokte in Japan, een land dat nog altijd doet alsof het helemaal geen armoedeprobleem heeft.
Donderdag 15/7, 21.35, Canvas
