Ging drie jaar geleden in Cannes met de juryprijs lopen: dit oorlogsdrama van de Libanese Nadine Labaki. Het enige wat daar fictief aan is: de plot over Zain, een grofgebekt straatschoffie uit de sloppenwijken van Beiroet dat zijn ouders voor de rechter daagt omdat ze hem op de wereld hebben gezet.
Labaki’s hoofdrolspeler, de twaalfjarige Zain Al Rafeea, is namelijk een van de anderhalf miljoen Syrische vluchtelingen die in Libanon leven. En ze plukte hem ook daadwerkelijk van de straat. De cineaste filmde bovendien op echte locaties, liet de amateurcast uit hun eigen ervaringen putten, bezocht vluchtelingenkampen en gevangenissen voor minderjarigen en deed veel research in de armste wijken van Beiroet, een inferno van misbruik en uitbuiting.
Capernaum begint met Zaid die geboeid de rechtbank wordt binnengebracht. Hij zit een gevangenisstraf van vijf jaar uit omdat hij een man heeft neergestoken. Maar nu heeft hij een zaak aangespannen tegen zijn ouders. De rest van de film is een flashback die toont hoe het zo ver is gekomen.
Voor hij in de cel belandt, woont Zain met zijn ouders en een hele rist jongere broers en zussen in een rommelig appartement waarvan ze de huur op alle mogelijke manieren bij elkaar scharrelen. Zo levert Zain de bestellingen van de buren af en verkoopt hij zelfgemaakt fruitsap. Met vervalste voorschriften koopt hij tramadol, een morfineachtige pijnstiller, die hij samen met zijn moeder in kleren laat intrekken. Die worden vervolgens verkocht aan drugsverslaafde gevangenen.
Wanneer Sahar (Cedra Izam), zijn lievelingszus, begint te menstrueren, wordt ze voor een paar kippen uitgehuwelijkt aan hun huisbaas Assad (Nour el Husseini). Zain kan dat niet verhinderen en loopt weg. Rahil (Yordanos Shiferaw), een Ethiopische migrante zonder papieren, ontfermt zich over hem, maar wanneer zij gearresteerd wordt, blijft Zain alleen achter met haar baby. En dan heeft hij de bodem van de ellende nog niet eens bereikt. Je zou je voor minder afvragen waarom je op deze wereld gezet bent.
Labaki klaagde in haar vorige film ook al mistoestanden aan, maar het geestige feminisme van haar twee vorige films – Caramel (2007) en Et maintenant, on va où? (2011) – staat mijlenver van het rauwe realisme, gevat met een schokkende schoudercamera, van Capernaum. De term ‘armoedeporno’ viel zelfs, en daar lijkt de regisseuse zich ook van bewust. Labaki speelt in de film zelf een advocate die tijdens het proces door Zains moeder toegesnauwd wordt: ‘Wat weet jij van ellende?’
En tussen alle misère zijn er ook onvergetelijke scènes, mede door het charisma van Zain Al Rafeea en de felheid waarmee hij speelt. Het liep trouwens goed af met de jongen. Hij woont nu in Noorwegen, waar hij eindelijk naar school kan.
Woensdag 28/7, 21.15, Canvas
